Wprowadzona w 2008 r. tzw. ulga abolicyjna prowadziła do końca 2020 r. do zrównania sytuacji podatkowej osób pracujących poza granicami Polski w państwach stosujących z Polską różne metody o unikaniu podwójnego opodatkowania. Od 2021 roku zmieniły się zasady korzystania z ulgi abolicyjnej. Ma to związek z próbą uszczelnienia w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych.
Istota ulgi abolicyjnej
Wśród wielu przepisów nowelizujących ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych, które zostały wprowadzone w życie ustawą o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podpisaną przez Prezydenta RP 28 listopada 2020 r, jest również ograniczenie zakresu stosowania art. 27g ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej „ustawa o PIT”).
Wprowadzona w 2008 r. poprzez art. 27g ustawy o PIT tzw. ulga abolicyjna prowadziła do końca 2020 r. do zrównania sytuacji podatkowej osób pracujących poza granicami Polski w państwach stosujących z Polską różne metody o unikaniu podwójnego opodatkowania, tj. metodę zaliczenia proporcjonalnego oraz metodę wyłączenia z progresją. W praktyce ulga abolicyjna niwelowała różnicę pomiędzy niższym podatkiem zapłaconym za granicą od tego samego dochodu, od którego w Polsce podatek byłby obliczony w wyższej wysokości. Innymi słowy skutkiem zastosowania ulgi abolicyjnej jest to, że osoba uzyskująca dochody za granicą, nie musi w Polsce dopłacać różnicy między podatkiem zagranicznym a polskim.
W związku z powyższym, jedynym efektem „ubocznym” dochodów uzyskiwanych w tych państwach było zwiększenie efektywnej stopy opodatkowania do dochodów podlegających opodatkowaniu w Polsce, tak samo jak ma to miejsce przy dochodach do których stosuje się metodę wyłączenia z progresją.
Warto zauważyć, że w sytuacji w której podatnik mający rezydencję podatkową w Polsce nie uzyskiwał żadnych dochodów ze źródeł położonych na terytorium Polski, skorzystanie z ulgi abolicyjnej zrównywało wysokość jego zobowiązania podatkowego do zera.
Uzasadnienie wprowadzonych zmian
Jak wskazał w uzasadnieniu do projektu zmian w ustawie o PIT ustawodawca, „celem projektowanych działań o charakterze uszczelniającym w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych jest ograniczenie stosowania ulgi abolicyjnej, o której mowa w art. 27g ustawy PIT. Istotą ulgi abolicyjnej jest zniesienie skutku metody proporcjonalnego odliczenia w stosunku do wybranych źródeł przychodów i zrównanie ich efektywnego opodatkowania ze skutkiem jaki powoduje metoda wyłączenia z progresją. Od czasu wprowadzenia ulgi abolicyjnej do polskiego systemu podatkowego, uwarunkowania stanowiące uzasadnienie jej obowiązywania uległy zasadniczym zmianom. Po pierwsze, wzrosła świadomość podatników uzyskujących dochody za granicą w zakresie konsekwencji podatkowych osiągania dochodów w drugim państwie. Po drugie, zauważono negatywne konsekwencje związane z wykorzystywaniem ulgi do agresywnej polityki podatkowej, przy wykorzystaniu postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. W związku z tym, wystąpiła potrzeba zmiany zasad funkcjonowania ulgi abolicyjnej, tak aby miała ona zastosowanie wyłącznie do tych podatników, którzy osiągają najniższe dochody, a zatem najbardziej potrzebują wsparcia państwa w zmniejszeniu obciążeń podatkowych”.
W związku z powyższym uzasadnieniem należy podkreślić, iż istniały w uprzednim zakresie stosowania ulgi abolicyjnej sytuacje, w których niektórzy podatnicy byli zwolnieni od opodatkowania w państwie źródła, a w Polsce z uwagi na skorzystanie z ulgi abolicyjnej, wysokość ich zobowiązania podatkowego wynosiła zero.
Ponadto, przystąpienie przez Polskę do konwencji MLI, w wielu umowach zawartych przez Polskę przed 2018 r., wprowadza zmianę metody unikania podwójnego opodatkowania z wyłączenia z progresją na zaliczenie proporcjonalne (umowy np. z Wielką Brytanią, Irlandią lub Belgią), powiększając jednocześnie grono podatników rozliczających się za pomocą tej metody.
Znaczenie wprowadzonych zmian oraz korzystanie z ulgi abolicyjnej od 2021 r.
Znowelizowana ustawa o PIT wprowadza do art. 27g ograniczenie ulgi abolicyjnej do równowartości wysokości kwoty zmniejszającej podatek tj. kwoty 1360 złotych.
W związku z powyższym jeżeli kwota podatku zapłaconego za granicą od dochodu jest niższa o więcej niż 1360 złotych od podatku obliczonego od tej samej kwoty w Polsce, podatnik będzie zobowiązany do dopłaty tego podatku w Polsce. Innymi słowy po ograniczeniu ulgi abolicyjnej, osoba uzyskująca dochody za granicą w pewnym przypadkach będzie zobligowana do dopłaty różnicy w Polsce.
Ponadto, możliwość skorzystania z ulgi nie będzie przysługiwać osobom wykonującym pracę lub usługi poza terytorium lądowym państw (m.in. marynarze, pracownicy branży offshore).
W tym miejscu należy zauważyć, iż dla pracowników mobilnych istnieje pewna kategoria dochodów zwolnionych w państwie źródła (zakwaterowanie, diety, koszty podróży), która w Polsce stanowi dochód, znacząco zwiększając opodatkowanie świadczeń materialnych dla tych pracowników, co widać również na poniższym przykładzie.
Przykład
Rozliczenie 2020 r.
Dochód pracownika w PL wynosi 95 000 PLN
Dochód pracownika w Holandii (w tym świadczeń rzeczowych) wynosi 223 000 PLN
Podstawa opodatkowania po odliczeniu ZUS oraz kosztów uzyskania przychodu 292 000 PLN
Obliczony podatek 80 844 PLN
Podatek zapłacony za granicą 10 457 PLN
Ulga abolicyjna 47 469 PLN
Składki na ub. zdrowotne 22 919 PLN
Zobowiązanie podatkowe 0 PLN
Rozliczenie 2021 r.
Dochód pracownika w PL wynosi 95 000 PLN
Dochód pracownika w Holandii (w tym świadczeń rzeczowych) wynosi 223 000 PLN
Podstawa opodatkowania po odliczeniu ZUS oraz kosztów uzyskania przychodu 292 000 PLN
Obliczony podatek 80 844 PLN
Podatek zapłacony za granicą 10 457 PLN
Ulga abolicyjna 1 360 PLN
Składki na ub. zdrowotne 22 919 PLN
Zobowiązanie podatkowe 46 109 PLN
Autor: Kuba Lewandowski, doradca podatkowy, młodszy menedżer w dziale doradztwa podatkowego w zespole Global Mobility Service w KPMG w Polsce