Zgodnie z art. 151⁹ Kodeksu pracy dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy. Za pracę w niedzielę i święto uważa się pracę wykonywaną między godziną 6:00 w tym dniu a godziną 6:00 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina.

Kodeks pracy przewiduje wyjątki od powyższej zasady i dopuszcza pracę w niedzielę i święta w określonych sytuacjach. Katalog okoliczności dozwalających na pracę w niedzielę i święta obejmuje następujące przypadki: 

1. w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
2. w ruchu ciągłym,
3. przy pracy zmianowej,
4. przy niezbędnych remontach,
5. w transporcie i w komunikacji,
6. w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
7. przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
8. w rolnictwie i hodowli,
9. przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:
   1. zakładach świadczących usługi dla ludności,
   2. gastronomii,
   3. zakładach hotelarskich,
   4. jednostkach gospodarki komunalnej,
   5. zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
   6. jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę,
   7. zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku,
10. w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta,
11. przy wykonywaniu prac polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub urządzeń telekomunikacyjnych w rozumieniu przepisów prawa telekomunikacyjnego, odbieranych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi, dni, o których mowa w art. 151⁹ § 1 Kodeksu pracy, są u niego dniami pracy, oraz zapewniających możliwość świadczenia usług, o których mowa powyżej.

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy (art. 151¹²) pracownik wykonujący pracę w niedziele powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Prawo do korzystania z co czwartej niedzieli wolnej od pracy nie dotyczy wyłącznie pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy weekendowej. Należy pamiętać iż pracodawca, który nie przestrzega powyższego obowiązku, naraża się na odpowiedzialność za wykroczenie przeciwko prawom pracownika.

Zasada niedopuszczalności wykonywania pracy w niedzielę i święta została znaczenie wzmocniona przez ustawę o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, która obowiązuje od 1 marca 2018 roku. Ustawa ta ogranicza możliwość zastosowania przepisów kodeksu pracy, które dopuszczały pracę w te dni w sytuacji gdy zachodziły okoliczności określone w tych przepisach. Ustawa ta określa zasady zakazu handlu w placówkach handlowych w niedziele (z wyłączeniem kilku niedziel w roku, w przypadku których potrzeba handlu podyktowana jest szczególną koniecznością zaspokajania potrzeb ludności) oraz ustalenie zasad godzinowego ograniczenia handlu w wigilię Bożego Narodzenia i Wielką Sobotę. 

Zakaz handlu wprowadzony ww. ustawą obejmuje zarówno proces sprzedaży polegający na wymianie towaru lub wyrobu na środki pieniężne jak i wykonywanie w placówce handlowej czynności bezpośrednio związanych z handlem przez pracownika lub zatrudnionego, a także wykonywanie w takiej placówce przez pracownika lub zatrudnionego czynności związanych z magazynowaniem towarów lub ich inwentaryzacją.

Głównym celem projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o uchyleniu ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni jest zagwarantowanie osobom pracującym w niedziele co niemniej dwóch niedziel wolnych w miesiącu oraz uchylenie ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni.

Projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o uchyleniu ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni wpłynął do Sejmu 12 grudnia 2019 roku. Obecnie, projekt ustawy został kierowany do I czytania na posiedzeniu Sejmu.

Będziemy informować Państwa o dalszym procedowaniu w odniesieniu do tego projektu. 

Zachęcamy do zapoznania się z wcześniejszymi publikacjami dotyczącymi zakazu handlu w Polsce:

https://home.kpmg/pl/pl/home/insights/2020/01/know-your-market-koniec-okresu-przejsciowego-zakazu-handlu-w-niedziele-i-swieta-oraz-w-niektore-inne-dni.html

https://home.kpmg/pl/pl/home/insights/2018/11/19-grudnia-2018-r-decyzja-sadu-najwyzszego-dotyczaca-wyjatkow-od-zakazu-handlu-w-niedziele.html

https://home.kpmg/pl/pl/home/insights/2017/11/zakaz-handlu-w-niedziele-projekt-przyjety-przez-sejm.html