Najnowsze trendy w kontrolach podatkowych

W przypadku PIT i VAT, które zapewniają najwyższe kwotowo dochody budżetowe za rok 2021, wpływy wynosiły kolejno ponad 136 mld zł (PIT) oraz niemal 216 mld zł (VAT), natomiast wpływy w pierwszej połowie obecnego roku budżetowego 2022 (wg wstępnych danych MF aktualnych na dzień 30 czerwca) stanowią:

• w przypadku PIT, odpowiednio 48% (65 mld zł) całkowitych zeszłorocznych wpływów;
• w przypadku VAT, 51% (110 mld zł) całkowitych zeszłorocznych wpływów.

Oznacza to, że wpływy z tych podatków w roku 2022 (według stanu na dzień 30 czerwca br.) w skali rocznej mogą być zbliżone do całkowitych wpływów 2021 roku.

Inne wnioski wynikają natomiast z porównania bieżącej półrocznej wysokości wpływów z tytułu trzeciego w kolejności, jeśli chodzi o wysokość wpływów budżetowych, podatku CIT w stosunku do całorocznej sumy wpływów podatkowych w roku ubiegłym. Mianowicie w pierwszym półroczu 2022 roku wpływy podatkowe z tytułu podatku CIT osiągnęły wysokość ponad 44 mld zł, co stanowi 66% całorocznych wpływów w roku 2021, które łącznie wyniosły wtedy niecałe 67 mld zł. Przyczyn takiej różnicy jest na pewno wiele, natomiast wydaje się, że tego typu wzrost może być spowodowany swoistym popandemicznym „odbiciem”.

Niemniej jednak łączne dochody z tytułu podatków VAT, PIT i CIT - rok do roku są porównywalne. W całym roku 2021 wynosiły ponad 418,5 mld zł, natomiast w pierwszym półroczu 2022 roku wartość ta wyniosła ponad 220 mld zł, co stanowi 52,5% całorocznych wpływów podatkowych z tych podatków za rok 2021. 

Szereg nowelizacji i wątpliwości w stosowaniu przepisów przenosi się również na kontrole podatkowe i celno-skarbowe oraz praktykę stosowania regulacji prawnych.

W 2021 roku urzędy skarbowe przeprowadziły 15 781 kontroli podatkowych, z czego 4956 (31%) zakończyło się dobrowolną korektą deklaracji podatkowej przez podatnika.

W tym samym czasie zostało przeprowadzonych 2966 kontroli celno-skarbowych, tj. 5-krotnie mniej niż kontroli podatkowych. Ponad 91% (tj. 2709) zakończyło się ustaleniem nieprawidłowości w zakresie rozliczeń podatkowych. Są to zatem kontrole „skuteczne”, więc należy uznać, że dokonywane przez urzędy celno-skarbowe typowanie podatników do kontroli najczęściej jest uzasadnione. Z kolei jedynie niecałe 20% (535) skutkowało dobrowolną korektą deklaracji podatkowej przez podatnika – ponad 10 pp. mniej niż w przypadku kontroli podatkowych. W tym samym roku wszczęto także 1357 postępowań podatkowych (po przekształceniu kontroli celno–skarbowej).

Łączna wartość ustaleń wynikająca z kontroli podatkowych przeprowadzonych w 2021 roku wyniosła ponad 3 mld zł, z czego zdecydowanie najwięcej wynikało z kontroli związanych z podatkiem VAT (81%), następnie z kontroli związanych z podatkiem PIT (11,7%).

W przypadku kontroli celno-skarbowych łączna wartość ustaleń wyniosła w całym 2021 roku prawie 5,7 mld zł, z czego największy udział miały (podobnie jak w przypadku kontroli podatkowych) kontrole związane z podatkiem VAT (67,4%). Na drugim miejscu pod względem udziału znalazły się z kolei kontrole w związku z podatkiem CIT (17,8%).

Zauważyć można, że w ramach kontroli celno-skarbowych udział kontroli związanych z CIT jest o wiele wyższy (ok. pięciokrotnie), niż ma to miejsce przy kontrolach podatkowych. Kontrole celno-skarbowe mają także 10-krornie większy udział kontroli związanych z akcyzą – w kontrolach podatkowych ich udział jest wręcz znikomy. 

Ministerstwo Finansów przekazało także dane dotyczące ogólnej liczby decyzji uchylonych przez Wojewódzkie Sądy Administracyjne oraz niekorzystnych dla organów podatkowych orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego wydanych w wyniku rozpatrzenia skarg kasacyjnych. I tak, Wojewódzkie Sądy Administracyjne w 2021 roku uchyliły 623 decyzje wydane uprzednio przez organy podatkowe. Z kolei liczba ogólnie niekorzystnych dla organów podatkowych orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego wydanych w wyniku rozpatrzenia przez ww. Sąd skarg kasacyjnych w 2021 roku wynosi 440. Niestety, brak jest obecnie jakichkolwiek informacji odnośnie liczby decyzji organów podatkowych określających wysokość zobowiązania podatkowego – uchylonych w całości lub w części wskutek wyroków sądów administracyjnych w trakcie 2022 roku (dane te zostaną zebrane pod koniec sierpnia br.).

Z danych Ministerstwa Finansów wynika również, że należności pozostałe do zapłaty przez podatników z tytułu decyzji podatkowych wydanych przez organy podatkowe wyniosły w 2021 roku łącznie ponad 4,2 mld zł, z czego większą część stanowiły należności wynikające z decyzji wydanych przez Urzędy Skarbowe.  

Z kolei po pierwszych 5 miesiącach 2022 roku łączna wartość należności pozostałych do zapłaty z tytułu decyzji wydanych zarówno prze naczelników urzędów celno–skarbowych, jak i urzędów skarbowych, wyniosła prawie 1,7 mld zł, z czego większy udział przypadł tym razem należnościom, które wynikały z decyzji pokontrolnych wydanych przez naczelników urzędów celno-skarbowych.

Co istotne, łączna wartość należności z tytułu obu rodzajów kontroli w pierwszych 5 miesiącach 2022 roku stanowi prawie 40% łącznej wartości osiągniętej w całym 2021 roku.

Dla szczegółowego zobrazowania, w poniższych tabelach zaprezentowane zostały zestawienia należności pozostałych do zapłaty odpowiednio według stanu na dzień 31 grudnia 2021 roku oraz według stanu na dzień 31 maja 2022 roku.

W świetle danych Ministerstwa Finansów można dostrzec fiskalne, popandemiczne „odbicie” w pierwszym półroczu 2022 roku, natomiast liczne zmiany ordynacji podatkowej i przepisów powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie w danych dotyczących wyników kontroli organów podatkowych w perspektywie nadchodzących miesięcy.