Legal Alert: AML – co nas czeka w 2025 roku? Część I

30 maja 2024 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła Pakiet AML. I choć jego implementację rozłożono na etapy, a pełne wdrożenie zaplanowano na 10 lipca 2029 r., to pierwsze modyfikacje dotychczasowych ram prawnych obowiązują już w 2025 r.

Na pakiet AML składają się trzy podstawowe akty prawne:

1. Rozporządzenie AML¹
2. Rozporządzenie AMLA²
3. Dyrektywa AML³

Celem przyjęcia Pakietu AML stało się zunifikowanie praktyk państw UE oraz wzmocnienie unijnych przepisów w zakresie wymogów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Rozporządzenie AML wprowadza jednolite zasady dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy na terenie całej Unii Europejskiej. Rozporządzenie stosuje się bezpośrednio, bez konieczności transpozycji jego treści. Dzięki temu znikną rozbieżności wynikające z odmiennych interpretacji dokonywanych przez państwa członkowskie.

Rozporządzenie AMLA ustanawia nowy organ nadzorczy – Urząd ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu (ang. the Authority for Anti-Money Laundering and Countering the Financing of Terrorism - AMLA), który będzie uprawniony zarówno do wydawania rekomendacji oraz wytycznych dotyczących ujednolicenia podejścia do regulacji AML/CFT, jak i do prowadzenia bezpośredniego nadzoru. Urząd został utworzony 26 czerwca 2024 r., a jego siedziba znajduje się we Frankfurcie nad Menem.

W Dyrektywie AML uregulowano zaś w szczególności prawa i obowiązki krajowych organów nadzoru oraz kwestie związane z utworzeniem centralnych rejestrów beneficjentów rzeczywistych, w tym zasady dostępu do informacji zgromadzonych w tych rejestrach.

Beneficjent rzeczywisty to jedno z kluczowych pojęć w kontekście przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Beneficjent rzeczywisty to osoba fizyczna, która bezpośrednio lub pośrednio kontroluje klienta, mając decydujący wpływ na jego działania, lub w której imieniu nawiązywane są stosunki gospodarcze albo przeprowadzana jest transakcja. Podmiotami zobowiązanymi do identyfikowania beneficjentów rzeczywistych są tzw. instytucje obowiązane.

Definicja beneficjenta rzeczywistego została rozszerzona i obejmować będzie osoby posiadające 25% lub więcej udziałów/ akcji/ praw głosu etc. w danym podmiocie. Dotychczas stosowano kryterium oparte o więcej niż 25% udziałów.

Dyrektywa AML zawiera bardziej rozbudowane przepisy dotyczące tworzenia i prowadzenia rejestrów beneficjentów rzeczywistych przez państwa członkowskie aniżeli dotychczasowe przepisy w zakresie AML/CFT.

Organy odpowiedzialne za prowadzenie rejestru będą musiały posiadać uprawnienia umożliwiające im żądanie od podmiotów zobowiązanych do zgłoszenia do rejestru odpowiednich danych, informacji lub dokumentów, które pozwolą potwierdzić prawidłową identyfikację beneficjenta rzeczywistego (np. umowa spółki, pełnomocnictwo).

Dyrektywa AML zawiera otwarty katalog osób i podmiotów, które posiadają „uzasadniony interes” w uzyskaniu dostępu do danych z rejestrów beneficjentów rzeczywistych. Są to m.in. dziennikarze czy organizacje społeczeństwa obywatelskiego.

Określono również zasady dostępu do informacji dla organów (takich jak organy podatkowe, AMLA, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych - OLAF) oraz osób, które wykażą posiadanie uzasadnionego interesu w kontekście przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Oznacza to, że rejestr – odmiennie od obecnie działającego rejestru w Polsce – nie będzie publiczny.

Rozporządzenie AML rozszerza definicję osoby eksponowanej politycznie. Jest to osoba fizyczna, której powierzono lub powierza się znaczące funkcje publiczne, w tym funkcje w państwie członkowskim, w organizacji międzynarodowej, na poziomie UE oraz w państwie trzecim.

Rozporządzenie AML rozszerza definicję podmiotów zobowiązanych, obejmując m.in. osoby handlujące towarami o wysokiej wartości, agentów piłkarskich oraz zawodowe kluby piłkarskie w zakresie określonych transakcji. Do podmiotów tych zaliczono także notariuszy, prawników i innych przedstawicieli wolnych zawodów prawniczych, gdy uczestniczą w transakcjach finansowych lub nieruchomościowych, a także przy doradztwie dotyczącym m.in. kupna i sprzedaży nieruchomości, zarządzania aktywami (w tym kryptoaktywami), otwierania i zarządzania rachunkami, czy tworzenia i zarządzania spółkami oraz fundacjami.

Jest to zmiana w stosunku do brzmienia aktualnie obowiązującej ustawy AML⁴, która wprost wskazuje na możliwość powierzania jedynie wykonywania środków bezpieczeństwa finansowego.

Podmioty zobowiązane mogą zlecać niektóre obowiązki w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu usługodawcom w ramach outsourcingu, pod warunkiem spełnienia określonych wymogów. Po pierwsze, przed rozpoczęciem świadczenia usług należy powiadomić organ nadzorczy. Po drugie, zlecanie zadań nie może pogarszać jakości wdrożonych strategii i procedur podmiotu zobowiązanego mających na celu spełnienie wymogów rozporządzenia AML. Po trzecie, podmiot zobowiązany ponosi pełną odpowiedzialność za działania usługodawcy.

Do 10 lipca 2027 r. AMLA wyda skierowane do podmiotów zobowiązanych wytyczne dotyczące zasad w zakresie zlecania zadań na zasadzie outsourcingu.

W rozporządzeniu AML ustanowiono ogólnounijny limit dużych płatności gotówkowych za towary lub usługi. Osoby prowadzące handel towarami lub świadczące usługi mogą przyjmować lub dokonywać płatności w środkach pieniężnych wyłącznie do kwoty 10.000,00 EUR lub równowartości tej kwoty w walucie krajowej lub obcej, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja czy kilka operacji, które wydają się być ze sobą powiązane.

FIU (ang. Financial Intelligence Unit)⁵ odgrywają kluczową rolę w wykrywaniu transgranicznych operacji finansowych powiązanych z terroryzmem oraz identyfikowaniu podmiotów je finansujących. FIU zostały przyznane nowe uprawnienia pozwalające na analizowanie i wykrywanie przypadków prania pieniędzy i finansowania terroryzmu oraz prawa do zawieszania podejrzanych transakcji. Jest to powiązane z obowiązkiem podmiotów zobowiązanych do zgłaszania podejrzanych działań FIU i innym właściwym organom.

Do 10 lipca 2028 r. AMLA wyda wytyczne skierowane do FIU.

W dyrektywie AML wprowadzono przepisy umożliwiające podmiotom sprawującym nadzór nakładanie kar pieniężnych i sankcji administracyjnych w związku z naruszeniami rozporządzeń. Wszelkie nakładane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

Rozporządzenia AML i AMLA wiążą w całości i są bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Rozporządzenie AML stosuje się od 10 lipca 2027 r.⁶, zaś rozporządzenie AMLA – od 1 lipca 2025 r.

Państwa członkowskie zostały natomiast zobowiązane do przyjęcia przepisów niezbędnych do wykonania dyrektywy AML do 10 lipca 2027 r.⁷

W 2024 r. wprowadzono w Polsce liczne zmiany legislacyjne, głównie w celu harmonizacji przepisów krajowych z regulacjami Unii Europejskiej. Wśród najważniejszych aktów prawnych w tym zakresie znajdują się:

1.     Ustawa o ochronie sygnalistów⁸ nakładająca obowiązki w zakresie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa – czyt. więcej na ten temat Procedura zgłoszeń wewnętrznych - KPMG Poland

2.     Ustawa wdrażająca dyrektywę w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (ang. Corporate Sustainability Reporting Directive - CSRD)⁹ – czyt. więcej na ten temat Raportowanie w świetle dyrektywy CSRD - KPMG Poland

W 2024 r. rozpoczęły się również prace nad nowelizacjami polskich regulacji prawnych, mające na celu dostosowanie polskiego prawodawstwa do unijnego pakietu AML i unijnych regulacji sankcyjnych:

1.     Ustawa AML¹⁰

2.     Polska ustawa sankcyjna¹¹.

Rok 2025 stanowi istotny etap dla całego systemu AML/CFT w Polsce i Unii Europejskiej. W tym czasie państwa członkowskie mierzą się z wyzwaniem wdrożenia nowego unijnego pakietu AML. Pierwsze zmiany zaczynają być już widoczne w 2025 r. Zachęcamy do lektury drugiej części Legal Alertu, w której przedstawiamy rekomendacje dla instytucji obowiązanych w zakresie AML/CFT na najbliższe lata, aby jak najlepiej przygotować się do zmieniającej się rzeczywistości prawnej.

¹Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1624 z dnia 31 maja 2024 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, PE/36/2024/REV/1.

²Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1620 z dnia 31 maja 2024 r. w sprawie ustanowienia Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 1093/2010, (UE) nr 1094/2010 i (UE) nr 1095/2010, PE/35/2024/INIT.

³Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1640 z dnia 31 maja 2024 roku w sprawie mechanizmów, które państwa członkowskie powinny wprowadzić w celu zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniająca dyrektywę (UE) 2019/1937 oraz zmieniająca i uchylająca dyrektywę (UE) 2015/849, PE/37/2024/INIT.

⁴Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, Dz.U. 2025 poz. 644.

⁵W Polsce jednostką taką jest Generalny Inspektor Informacji Finansowej w randze Podsekretarza Stanu wraz z podległą mu komórką organizacyjną Ministerstwa Finansów, czyli Departamentem Informacji Finansowej.

⁶Z wyjątkiem podmiotów zobowiązanych, o których mowa w art. 3 pkt 3 lit. n) i o), do których stosuje się ono od 10 lipca 2029 r.

⁷Na zasadzie odstępstwa państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania art. 74 do dnia 10 lipca 2025 r., art. 11, 12, 13 i 15 do dnia 10 lipca 2026 r. i art. 18 do dnia 10 lipca 2029 r.

⁸Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów, Dz.U. 2024 poz. 928, obowiązująca od 25 września 2024 roku.

⁹Ustawa z dnia 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2024 poz. 1863, obowiązująca od 1 stycznia 2025 r.

¹⁰Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, Dz.U. 2025 poz. 644.

¹¹Ustawa z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego, Dz.U. 2025 poz. 514.