Dobra konsumpcyjne stanowią nieodłączną część codziennego życia – są wykorzystywane w ogromnych ilościach i wykorzystują znaczne ilości zasobów, przy czym często charakteryzują się krótkim okresem żywotności. Chociaż firmy z sektora dóbr konsumpcyjnych i handlu detalicznego coraz częściej promują inicjatywy proekologiczne, towary o krótkiej żywotności są nadal produkowane na dużą skalę, co prowadzi do znacznych strat surowców i generuje odpady. W obliczu tych wyzwań przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym nie tylko przynosi korzyści środowiskowe, ale także stanowi atrakcyjną strategię biznesową. Przyjęcie zasad cyrkularnych pozwala firmom generować wartość i budować długoterminową przewagę konkurencyjną w obliczu rosnących wyzwań związanych z klimatem i zachowaniem różnorodności biologicznej.
Najważniejsze informacje z raportu
Pomimo wzrostu zobowiązań firm dotyczących neutralności węglowej i ochrony zasobów naturalnych jedynie 7,2% światowej gospodarki funkcjonuje w modelu cyrkularnym1. To alarmująco niski wynik, biorąc pod uwagę fakt, że do 2060 roku urbanizacja, industrializacja i wzrost populacji mogą zwiększyć zużycie zasobów naturalnych o 60% w porównaniu do poziomu z 2020 roku2.
Z badania KPMG wynika, że branża elektroniki konsumenckiej wiedzie prym w zakresie cyrkularności dzięki koncentracji na efektywności materiałowej, wymuszonej ograniczoną dostępnością surowców. Kolejne miejsca zajmują sektor mody, dobra luksusowe oraz branża spożywcza, które wykazują postępy, ale wymagają szerszego wdrożenia inicjatyw pilotażowych.
Firmy z sektora dóbr konsumpcyjnych i handlu detalicznego robią postępy w zakresie cyrkularności, jednak na razie są na etapie szczególnej koncentracji na opracowywaniu strategii, rozwijaniu wiedzy i kompetencji. To w tych obszarach firmy uzyskały najwyższe średnie oceny w porównaniu do pozostałych wskaźników, dotyczących mierzalnych celów, wdrożonych innowacji i stosowania rozwiązań w praktyce.
Zgodnie z normami ISO , gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ) to system gospodarczy wykorzystujący podejście systemowe do utrzymania cyrkulacji zasobów poprzez ich odzysk, utrzymanie wartości lub jej dodawanie w czasie, przy jednoczesnym zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju3.
Głównymi celami GOZ jest eliminacja odpadów poprzez utrzymywanie produktów i materiałów na ich najwyższym poziomie wartości przez jak najdłuższy czas, a także regeneracja systemów naturalnych. Przejście od tradycyjnych modeli liniowych do cyrkularnych – przy jednoczesnym monitorowaniu i raportowaniu postępów – jest ogromnym przedsięwzięciem, które powinno obejmować wszystkie aspekty działalności firmy. Jednak, pomimo dobrych intencji, firmom często brak infrastruktury umożliwiającej realizację założeń cyrkularnych, przez co ugruntowane, tradycyjne procesy wciąż dominują rynek.
1 „The Circularity Gap Report 2024”, Circle Economy Foundation, 2024.
2 „Global Resources Outlook 2024”, United Nations Environment Programme, 2024.
3 „Gospodarka o obiegu zamkniętym - Słownictwo, zasady i wytyczne dotyczące wdrażania”, ISO 59004, 2024.
Transformacja w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) wymaga nie tylko zmian operacyjnych, ale także strategicznych decyzji opartych na rzetelnych analizach i długofalowym podejściu. Kluczowe jest wykorzystanie danych do monitorowania postępów i identyfikacji obszarów wymagających optymalizacji. Widać wyraźny trend, w którym liderzy rynku decydują się na kompleksowe audyty i wdrażanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych wspierających GOZ. Firmy, które zintegrowały cyrkularność ze swoją strategią biznesową, nie tylko minimalizują straty surowców, ale także budują przewagę konkurencyjną poprzez zwiększenie efektywności operacyjnej oraz spełnianie rosnących oczekiwań regulacyjnych i konsumenckich. Jednak wyzwaniem pozostaje skuteczna implementacja – bez jasno określonych celów i ścisłego monitorowania wyników ryzyko pozostania na etapie deklaracji jest wysokie.
Badanie KPMG – postępy sektora dóbr konsumpcyjnych i handlu detalicznego na drodze do gospodarki obiegu zamkniętego
Przeprowadzona przez KPMG ocena realizacji założeń gospodarki o obiegu zamkniętym w sektorze wykorzystuje autorską metodologię, która objęła kompleksowe przeglądy literatury, analizę przedsiębiorstw oraz wywiady eksperckie. Wyniki badań zostały zsyntetyzowane w celu wskazania trendów, luk oraz możliwości rozwoju, dzięki czemu powstał model oparty na sześciu kluczowych obszarach i odpowiadających im wskaźnikach:
1. Ambicje i strategia
Stworzenie kompleksowej wizji i strategii cyrkularnej, definiowanie celów oraz opracowanie planu ich wdrożenia.
4. Wpływy zasobów
Odpowiednia selekcja zasobów wejściowych firmy, na przykład materiałów umożliwiających projektowanie oraz działalność biznesową w modelu cyrkularnym.
2. Cele
Ustanawianie mierzalnych celów związanych z GOZ oraz monitorowanie i komunikowanie ich interesariuszom.
5. Odpływy zasobów
Monitorowanie i zarządzanie drogą produktów, zasobów końcowych i odpadów w celu stworzenia zamkniętych lub częściowo otwartych modeli obiegu w całym cyklu życia przedmiotów.
3. Wiedza i zasoby
Alokowanie zasobów i rozwój kompetencji wspierających praktyki cyrkularne, a także edukacja konsumentów.
6. Pozostałe czynniki sprzyjające GOZ
Rozwój innowacyjnych rozwiązań i współpraca w ramach branży w celu umożliwienia zmian systemowych.
Wyniki globalnego badania wskazują na interesującą zależność – podczas gdy najlepsze wyniki uzyskiwane są w deklaracjach dotyczących ambicji i strategii firm, to bardziej konkretne, mierzalne działania, takie jak przyjęcie celów cyrkularności czy zmapowanie wykorzystywanych surowców, wypadły najsłabiej spośród sześciu analizowanych zagadnień. Proces przejścia od ogólnych deklaracji do konkretnych zmian wymaga od firm poszerzania kompetencji, a także zbierania i analizowania danych, między innymi dotyczących przepływów materiałowych czy cyklu życia produktów. Warto dodać, że tematyka gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) pojawia się także w legislacji dotyczącej zrównoważonego rozwoju, na przykład w Taksonomii UE czy w raportowaniu zgodnym z dyrektywą CSRD. Stawka jest wysoka – przejście na model GOZ pozwala na redukcję emisji gazów cieplarnianych oraz kosztów związanych z zarządzaniem odpadami, co zmniejsza zależność od surowców pierwotnych i paliw kopalnych. Model ten łagodzi także ryzyko zakłóceń w łańcuchu dostaw, podnosząc odporność operacyjną firm.
Ranking wyników podsektorów
Każda firma została oceniona w sześciu kluczowych obszarach na podstawie systemu punktowego (od 0 do 10). Poniżej znajdują się uśrednione wyniki dla poszczególnych podsektorów.
1. Ambicje i strategia
6,71
Średnia ocena obszaru
- Podsektory mody oraz spożywczy wiodą prym w tym obszarze, wyróżniając się jasno określonymi ambicjami i strategiami.
- W branży spożywczej kładzie się duży nacisk na strategie cyrkularne w całym łańcuchu wartości, obejmujące zrównoważone pozyskiwanie surowców oraz rozwiązania dotyczące opakowań.
- W sektorze elektroniki użytkowej firmy publicznie deklarują ambicje związane z gospodarką o obiegu zamkniętym, koncentrując się na efektywnym wykorzystaniu kluczowych surowców, redukcji odpadów oraz recyklingu elektrośmieci. Obserwuje się również wzrost liczby produktów neutralnych węglowo w całych liniach produktowych.
Co istotne, większość firm we wszystkich analizowanych branżach ogłosiła swoje ambicje dotyczące gospodarki cyrkularnej. Znaczna część przedsiębiorstw posiada również strategie dotyczące pozyskiwania surowców, efektywnego gospodarowania zasobami oraz zarządzania cyklem życia produktów. Jednak pomimo ambitnych celów związanych z cyrkularnością firmom wciąż brakuje szczegółowych planów działania umożliwiających skuteczną realizację tych założeń.
2. Cele
4,56
Średnia ocena obszaru
- Firmy z sektora elektroniki użytkowej mają jedne z najbardziej kompleksowych celów cyrkularnych, obejmujących redukcję wykorzystania tworzyw pierwotnych, zwiększenie udziału materiałów z recyklingu oraz minimalizację emisji niebezpiecznych substancji chemicznych z elektroodpadów.
- Branża modowa wypada najlepiej w zakresie jasnego komunikowania konkretnych celów związanych z cyrkularnością. Firmy dążą m. in. do wycofania poliestru pierwotnego i wprowadzenia surowców wtórnych. Jednocześnie napotykają konkurencję ze strony branży butelkowej w zakresie dostępu do materiałów z recyklingu.
- We wszystkich sektorach, a w szczególności w branży spożywczej i handlu detalicznym, cele dotyczące opakowań są powszechne i wzmacnianie przez inicjatywy międzybranżowe.
Ambitne, osiągalne i przejrzyste cele stanowią kluczowy filar strategii przejścia na model cyrkularny, jednak spośród wszystkich obszarów badania to ten uzyskał najniższy wynik, co wywołuje niepewność co do tego, co firmy w poszczególnych podsektorach chcą osiągnąć i w jaki sposób. Badanie pokazało, że szczególnie mało firm wyznaczyło cele dotyczące przychodów z produktów i usług cyrkularnych, podczas gdy powiązanie celów GOZ z wynikami finansowymi i przychodami mogłoby pozwolić na ich integrację ze strategią biznesową, w opozycji do traktowania GOZ jako oddzielnej inicjatywy, konkurującej z liniowymi modelami produkcji.
3. Wiedza i zasoby
5,82
Średnia ocena obszaru
- Firmy z sektora elektroniki użytkowej osiągnęły najwyższy poziom dojrzałości w tym obszarze. Zaraz za nimi plasują się przedsiębiorstwa z branży dóbr luksusowych i mody.
- W sektorze dóbr luksusowych firmy rozwijają kompetencje w zakresie projektowania cyrkularnego, kładąc silny nacisk na rzemiosło. W ramach działań edukacyjnych dla konsumentów podejmowane są inicjatywy mające na celu przeciwdziałanie przedwczesnemu starzeniu się produktów, takie jak oferowanie darmowych usług naprawczych z wydłużonym okresem gwarancyjnym oraz umieszczanie na produktach kodów QR, odwołujących do szczegółowych informacji o ich użytkowaniu i konserwacji.
W sektorze zauważalna jest tendencja do delegowania odpowiedzialności za gospodarkę cyrkularną do zespołów do spraw zrównoważonego rozwoju. Jednak przejście na GOZ to złożona, kompleksowa transformacja, wymagająca współpracy na poziomie całej organizacji. W kontekście edukacji konsumentów kluczowe jest rozszerzenie programów pilotażowych, które będą angażować klientów – firmy mogą wykorzystać emocjonalne więzi z marką, aby zwiększyć trwałość produktów i zachęcić do ich recyklingu poprzez odpowiednie systemy motywacyjne.
4. Wpływy zasobów
5,0
Średnia ocena obszaru
- Sektory mody, dóbr luksusowych i elektroniki użytkowej wyprzedzają inne branże w zakresie zarządzania przepływem zasobów dzięki szeroko stosowanym praktykom etykietowania i identyfikacji produktów.
- Firmy z branży elektroniki użytkowej coraz częściej wykorzystują metale i tworzywa sztuczne pochodzące z recyklingu do produkcji różnych urządzeń, takich jak drukarki, smartfony oraz usługi i platformy przetwarzania w chmurze. Jednocześnie wzrost liczby wymiennych komponentów sprawia, że możliwa staje się naprawa urządzeń w szerszym niż dotąd zakresie.
- W sektorze meblarskim wzrasta udział drewna pozyskiwanego z odpowiedzialnie zarządzanych lasów oraz materiałów pochodzących z recyklingu, a w branży modowej rośnie wykorzystanie poliestru z recyklingu, często pozyskiwanego z plastikowych butelek.
W niektórych podsektorach C&R firmy zaczynają monitorować materiały wykorzystywane w produkcji, jednak nadal występują istotne luki, szczególnie w zakresie danych dotyczących dostawców. Dobrą praktyką jest szczegółowe monitorowanie przepływów na platformach zakupowych i pozyskiwanie od dostawców informacji na temat zawartości materiałów z recyklingu, pochodzenia produktów i kraju produkcji. Badanie pokazuje, że firmy rzadko korzystają z potencjału nowych technologii w tym zakresie.
5. Odpływ zasobów
5,84
Średnia ocena obszaru
- Wysoka wartość rezydualna materiałów wykorzystywanych w branży elektroniki użytkowej silnie napędza rozwój cyrkularnych modeli biznesowych w tej branży. Firmy oferują usługi naprawcze, programy zwrotu oraz szeroko zakrojone inicjatywy recyklingowe, mające na celu odzyskiwanie surowców. Coraz większą rolę odgrywa także model biznesowy promujący współdzielenie i wynajem produktów zaprojektowanych z myślą o ponownym użyciu i renowacji.
- Przedsiębiorstwa meblarskie współpracują z partnerami w łańcuchu dostaw w celu minimalizacji odpadów. Oferują również usługi konserwacji i naprawy, sprzedaż części zamiennych oraz pilotażowe programy zwrotu, wspierane umowami serwisowymi, które pozwalają na dalsze użytkowanie produktów i wsparcie na końcowym etapie ich cyklu życia.
Inne potencjalne podejścia obejmują rozwój modeli biznesowych opartych na serwicyzacji i subskrypcji, a także współpracę z dostawcami w zakresie infrastruktury logistyki zwrotnej w celu usprawnienia procesów zwrotu produktów. Istotnym elementem jest także zaangażowanie klientów w zarządzanie zwrotami poprzez tworzenie zachęt do zwrotu niechcianych produktów, usprawnienie tego procesu, oferowanie wygodnych opcji wysyłki oraz programów lojalnościowych.
6. Pozostałe czynniki sprzyjające GOZ – współpraca sektorowa i innowacje
5,48
Średnia ocena obszaru
- Najwięcej punktów w tym obszarze uzyskały branże spożywcza i elektroniki użytkowej. Na popularności zyskują programy rozszerzonej odpowiedzialności producentów, które zakładają ponoszenie przez nich kosztów zarządzania i recyklingu odpadów, w tym zużytych opakowań.
- Firmy z sektora produktów kosmetycznych i higieny osobistej coraz częściej inwestują w cyrkularne rozwiązania opakowaniowe. Standaryzacja opakowań oraz wspólne działania na rzecz cyrkularności mogą przyczynić się do ogólnobranżowych ulepszeń, takich jak wdrożenie systemów zwrotu opakowań dla kosmetyków.
- Przedsiębiorstwa handlu detalicznego współpracują z innymi firmami z sektora oraz dołączają do inicjatyw branżowych, aby spełniać wspólne cele, takie jak zwiększenie poziomu recyklingu plastikowych opakowań czy uniknięcie marnowania niesprzedanych i zwróconych produktów poprzez ich ponowne wykorzystanie lub sprzedaż po obniżonej cenie.
W sektorach charakteryzujących się powszechnym używaniem tych samych materiałów i dostawców współpraca może znacząco przyspieszyć osiąganie cyrkularności. Wysokie koszty, długie okresy zwrotu z inwestycji oraz złożoność modeli biznesowych opartych na obiegu zamkniętym sprawiają, że osiągnięcie przewagi płynącej z bycia pierwszym graczem na rynku jest trudne, co zwiększa atrakcyjność współpracy jako drogi do osiągnięcia cyrkularności. Dzięki kooperacji z partnerami z łańcucha dostaw, a także konkurentami, wyspecjalizowanymi start-upami, recyklerami oraz konsumentami, firmy z sektora dóbr konsumpcyjnych i handlu mogą dzielić się dobrymi praktykami, a także rozkładać koszty i ryzyko na cały łańcuch wartości, jednocześnie włączając innych w proces transformacji ku cyrkularności.
O raporcie
Raport przedstawia postępy firm na rynku dóbr konsumpcyjnych i handlu detalicznego w ich przejściu na gospodarkę cyrkulacyjną. Skupiając się na sześciu kluczowych obszarach gospodarki cyrkulacyjnej, eksperci KPMG prezentują ocenę gotowości, dzielą się przykładami dobrych praktyk oraz przedstawiają rekomendacje mające na celu przyspieszenie wdrażania cyrkulacyjności na dużą skalę w podsektorach: elektroniki użytkowej, mody, żywności i napojów, mebli, pielęgnacji domowej i osobistej, dóbr luksusowych oraz handlu detalicznego.
Analiza została opracowana na podstawie przeglądu ponad 100 raportów, artykułów i publikacji dotyczących gospodarki cyrkulacyjnej oraz sektora dóbr konsumpcyjnych i handlu detalicznego, w celu identyfikacji kluczowych tematów i koncepcji. Wyniki zostały zestawione z wnioskami z wywiadów przeprowadzonych z 20 liderami z branży, aby uwypuklić trendy, luki oraz możliwości, tworząc szczegółową ramę koncentrującą się na sześciu kluczowych obszarach i powiązanych wskaźnikach.
Gospodarka cyrkularna w sektorze dóbr konsumpcyjnych i handlu detalicznego
Pobierz raport ⤓
Skontaktuj się z nami
Jak możemy pomóc?
Wyślij zapytanie ofertowe
Dowiedz się więcej, o tym w jaki sposób wiedza i technologia KPMG mogą pomóc Tobie i Twojej firmie.
Kliknij, aby rozpocząć
