W celu zapobiegania negatywnym skutkom związanym z rozprzestrzenianiem się COVID-19 zostały wydane ustawy nazywane potocznie „tarczami antykryzysowymi” oraz „tarczą finansową”. Na obecną chwilę, wydane zostały łącznie cztery wersje specustawy. Zmiany dotyczyły między innymi podatku dochodowego od osób fizycznych oraz regulacji o zabezpieczeniu społecznym.
Świadczenie postojowe z ZUS dla osób, które wykonują umowy cywilnoprawne (np. zlecenie)
Świadczenie co do zasady wynosi 2 080 zł (80% minimalnego wynagrodzenia) i jest zwolnione ze składek ZUS oraz PIT. Świadczenie postojowe w przypadku osób, których suma przychodów z umów cywilnoprawnych w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku wynosi do 1 299,99 zł (mniej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2020 r.) przysługuje w wysokości sumy wynagrodzeń z tych umów. Wnioski o świadczenie postojowe mogą być złożone do ZUS najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony stan epidemii.
Warunkami uzyskania świadczenia jest zawarcie umowy przed 1 kwietnia 2020 r. oraz nieprzekroczenie w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłoszonego przez Prezesa GUS (np. 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z IV kwartału 2019 r. to 15 595,74 zł).
Najnowsza tarcza antykryzysowa przewiduje, że osoba zatrudniona na umowie cywilnoprawnej będzie mogła samodzielnie wystąpić do ZUS o świadczenie postojowe, pod warunkiem, że zleceniodawca odmówi złożenia wniosku w jej imieniu.
Świadczenie postojowe z ZUS dla osób prowadzących działalność gospodarczą
Świadczenie co do zasady wynosi 2 080 zł (80% minimalnego wynagrodzenia) i jest zwolnione ze składek ZUS oraz z PIT. Warunkami uzyskania świadczenia jest rozpoczęcie działalności przed 1 kwietnia 2020 r. oraz aby przychód z miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w poprzednim miesiącu. Wnioski o świadczenie postojowe mogą być złożone do ZUS najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony stan epidemii.
Ulga w opłacaniu składek bez opłaty prolongacyjnej i odstąpienie od pobierania odsetek za zwłokę
Ulgi dotyczą wszystkich płatników składek i nie ma znaczenia wielkość przedsiębiorstwa. Mogą zostać wykorzystane do składek od stycznia 2020 r.
W przypadku ulgi w opłacaniu składek bez opłaty prolongacyjnej, jeśli płatnik złoży wniosek przed terminem płatności składek, ZUS odroczy termin płatności bez ponoszenia przez płatnika żadnych kosztów związanych z ulgą. W przypadku złożenia wniosku po terminie płatności składek, ZUS naliczy odsetki za zwłokę tylko na dzień złożenia wniosku.
Odstąpienie od pobierania odsetek będzie możliwe w sytuacji, gdy składki już zostały opłacone, ale po ustawowym terminie płatności.
Rozliczenie straty z 2020 r. w PIT
Podatnicy, którzy z powodu COVID-19 ponieśli w 2020 r. stratę z pozarolniczej działalności gospodarczej oraz uzyskali w 2020 r. łączne przychody niższe o co najmniej 50 % od łącznych przychodów uzyskanych w 2019 r. z tego źródła przychodu, mogą jednorazowo obniżyć o wysokość straty dochód lub przychód uzyskany w 2019 r. Odliczona w ten sposób strata nie może przekroczyć 5 mln zł, a pozostałą kwotę można odliczyć na zasadach ogólnych. Strata może zostać odliczona poprzez korektę zeznania za 2019 r. złożoną po zakończeniu 2020 r.
Zwiększenie limitów dla świadczeń socjalnych z ustawy o PIT
W 2020 r. zwiększeniu uległ limit zwolnień przedmiotowych z ustawy o PIT:
- zapomóg wypłacanych z funduszy zakładowej lub międzyzakładowej organizacji związkowej pracownikom należącym do tej organizacji (z 1 000 zł do 3 000 zł);
- zapomóg otrzymanych w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci finansowanych z innych źródeł niż zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (z 6 000 zł do 10 000 zł).
W 2020 r. i 2021 r. zwiększono limit zwolnień przedmiotowych z ustawy o PIT:
- otrzymanych przez pracownika, w związku z finansowaniem działalności socjalnej, rzeczowych świadczeń oraz świadczeń pieniężnych, sfinansowanych w całości ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych (z 1 000 zł do 2 000 zł);
- dopłaty do wypoczynku, zorganizowanego przez podmioty prowadzące działalność w tym zakresie, w formie wczasów, kolonii, obozów i zimowisk dla dzieci i młodzieży do lat 18, sfinansowane z innych źródeł niż zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (z 2 000 zł do 3 000 zł).
Rozszerzenie katalogu zwolnień w ustawie o PIT
Zwolnione z podatku dochodowego są świadczenia postojowe oraz świadczenia polegające na zakwaterowaniu i wyżywieniu pracownika niezbędne do realizacji przez pracownika jego obowiązków w przypadku gdy w trakcie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii pracodawca na czas oznaczony, nie dłuższy, niż do czasu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii skorzysta z uprawnień przewidzianych art. 15x ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Takim uprawnieniem jest przykładowo zmiana przez pracodawcę systemu lub rozkładu czasu pracy pracowników w sposób niezbędny dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa lub stacji.
Odliczenie w PIT darowizn dokonanych w związku z COVID-19
Od podstawy obliczenia podatku można odliczyć darowizny przekazane od 1 stycznia 2020 r. do 30 września 2020 r. na przeciwdziałanie COVID-19. Odliczenia można dokonać w zeznaniu podatkowym, a dla podatników uzyskujących przychody z działalności gospodarczej, najmu lub dzierżawy, również w trakcie roku przy obliczaniu zaliczek na podatek.
Odliczeniu podlegają darowizny przekazane wyłącznie następującym jednostkom: 1) podmiotom leczniczym wykonującym świadczenia opieki zdrowotnej w związku z przeciwdziałaniem COVID-19, 2) Agencji Rezerw Materiałowych, 3) Centralnej Bazy Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych. W przypadku darowizny przekazanej od dnia 1 czerwca 2020 r. odliczeniu podlega kwota odpowiadająca wartości darowizny. Jeżeli darowizna została przekazana do 30 kwietnia 2020 r. albo w maju 2020 r., można odliczyć, odpowiednio, kwotę odpowiadająca 200% i 150% wartości darowizny.
W ramach najnowszej Tarczy 4.0. poszerzono katalog darowizn o darowizny przekazane na rzecz domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, noclegowni, schronisk dla osób bezdomnych, w tym z usługami opiekuńczymi, ośrodków wsparcia, rodzinnych domów pomocy oraz domów pomocy społecznej.
Ponadto, dodano przepisy umożliwiające odliczenie przez podatników darowizn rzeczowych w formie laptopów i tabletów (zdatnych do użytku i wyprodukowanych nie wcześniej niż 3 lata przed dniem ich przekazania) m.in. placówkom oświatowym. Warunkiem dokonania odliczenia jest udokumentowanie przekazanej darowizny dokumentem, z którego wynikają dane identyfikujące darczyńcę i wartość przekazanej darowizny wraz z oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu.
Nowością jest również uprawnienie do zakwalifikowania jako kosztów uzyskania przychodów kosztu wytworzenia lub ceny nabycia praw lub rzeczy, które następnie podatnik przekaże w formie darowizny na przeciwdziałanie COVID-19 określonym podmiotom. Jest to możliwe, o ile koszty wytworzenia lub ceny nabycia tych praw lub rzeczy nie zostały wcześniej zaliczone do kosztów podatkowych.
Odroczenie wpłaty zaliczek na PIT przez płatników
Płatnicy, którzy ponieśli negatywne konsekwencje ekonomiczne związane z COVID-19, mogą uiścić w terminie późniejszym, m.in. zaliczki na podatek od przychodów osiągniętych ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy.
Przesunięcie dotyczy zaliczek na PIT za marzec, kwiecień i maj, które można wpłacić – odpowiednio – do 20 sierpnia, do 20 października oraz do 20 grudnia.
Zmiany w tzw. uldze na złe długi w PIT
W sytuacji zobowiązania, zaliczonego w koszty podatkowe, jeżeli nie zostało one uregulowane w terminie 90 dni po upływie terminu zapłaty, podatnicy nie są zobowiązani do zwiększania dochodu o wartość tego zobowiązania. Dotyczy to okresów rozliczeniowych przypadających w 2020 r.
Z powyższego mogą skorzystać tylko podatnicy, którzy ponieśli w danym okresie rozliczeniowym negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu COVID-19 i gdy uzyskane przez nich w danym okresie rozliczeniowym przychody są niższe o co najmniej 50% w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku podatkowego. W przypadku podatnika, który rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej w 2019 r. przychody należy odnieść do uzyskanych w tym roku średnich przychodów.
Najnowsza tarcza antykryzysowa przewiduje możliwość odliczenia od dochodu wartości niezapłaconej wierzytelności począwszy od okresu rozliczeniowego, w którym upłynęło 30 dni od upływu terminu zapłaty.
Uproszczone wpłacanie zaliczek w PIT
Mali podatnicy (u których wartość przychodu ze sprzedaży nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym 2 mln euro) wpłacający zaliczki na PIT w formie uproszczonej, którzy ponieśli negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu COVID-19, mogą zrezygnować w trakcie roku z tej formy wpłacania zaliczek za miesiące marzec-grudzień 2020 r. O rezygnacji z uproszczonej formy wpłacania zaliczek należy poinformować w zeznaniu składanym za 2020 r.
Jednorazowe odpisy amortyzacyjne w PIT dla środków trwałych nabytych w związku z COVID-19
Od wartości początkowej środków trwałych, które zostały nabyte w celu produkcji towarów związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 i wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w 2020 roku, podatnicy mogą dokonać jednorazowo odpisów amortyzacyjnych. Taka amortyzacja nie jest liczona do limitu amortyzacji jednorazowej (50 000 euro).
Koszty kwalifikowane na działalność B+R w PIT w związku z COVID-19
Podatnik może odliczyć od dochodu koszty kwalifikowane ponoszone w 2020 r. na działalność badawczo-rozwojową, której celem jest opracowanie produktów niezbędnych do przeciwdziałania COVID-19. Odliczenie może zostać wykorzystane już przy obliczaniu zaliczki na PIT, a nie dopiero w zeznaniu rocznym.
Z uwagi na liczbę zmian w zakresie PIT oraz ZUS, wyżej zostały omówione tylko najważniejsze z nich oraz nie zostały omówione zmiany, z których nie można już skorzystać. Chociaż rozwiązań jest dużo, to często są one uzależnione od spełnienia wygórowanych warunków albo kierowane tylko do określonej, często wąskiej, grupy podmiotów. Ponadto, warunki zastosowania rozwiązań bywają nieproporcjonalne do skali problemów spowodowanych kryzysem. De lege ferenda można postulować dalsze poszerzenie kręgu podmiotowego uprawnionych do ulg oraz zwolnień i złagodzenie kryteriów.
Sebastian Kałuża, starszy konsultant, doradca podatkowy w dziale doradztwa podatkowe w zespole ds. PIT w KPMG w Polsce