W wyroku z dnia 27 czerwca 2023 r. (III PSK 95/22) Sąd Najwyższy wskazał, że objęcie pracownika ochroną związkową jedynie w celu uniemożliwienia pracodawcy rozwiązania z nim stosunku pracy stanowi nadużycie prawa. Ochrona działaczy związkowych, zdaniem Sądu, ma zapewnić im niezależność w pełnieniu swoich funkcji, nie zaś nietykalność w stosunkach gospodarczych, a działalność związkowa nie może stanowić pretekstu do nieuzasadnionego uprzywilejowania wobec innych pracowników.
Ochrona ustawowa
Ustawa o związkach zawodowych (art. 32 ust.1 pkt 1) nie pozwala pracodawcy wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z działaczem związkowym bez zgody zakładowej organizacji związkowej (oprócz wyjątków takich jak ogłoszenie upadłości lub likwidacja pracodawcy). Przepis ten, mający na celu umożliwienie działalności związkowej bez obaw o negatywne konsekwencje ze strony pracodawcy, często postrzegany jest jako absolutna ochrona związkowca, mająca zastosowanie bez względu na okoliczności.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego
Jednakże wyroki Sądu Najwyższego, zapadłe na kanwie rozwiązania stosunku pracy z działaczem związkowym w braku zgody organizacji związkowej nie pozostawiają wątpliwości, że ustawowa ochrona ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy nie stanowi nadużycia prawa, zaś związki zawodowe udzielając takiej ochrony, powinny mieć racjonalne powody.
III PSK 95/22
Takie właśnie stanowisko, wpisujące się we wcześniejszą linię orzeczniczą, zaprezentował Sąd Najwyższy w wydanym 27 czerwca 2023 r. wyroku w sprawie III PSK 95/22. W sprawie tej pracownica niestarannie wykonująca obowiązki i kwestionująca polecenia przełożonego, lecz będąca jednocześnie członkinią związku zawodowego, otrzymała ochronę związku przy próbie wypowiedzenia jej warunków pracy. Co więcej, związek upoważnił tę pracownicę także do reprezentowania związku wobec pracodawcy, przez co uzyskała ona ochronę przed rozwiązaniem stosunku pracy oraz wypowiedzeniem zmieniającym. Jednak w związku z dalszymi nieprawidłowościami w wykonywaniu pracy, pracodawca wypowiedział pracownicy warunki pracy, a ta odwołała się do sądu.
Sąd Najwyższy, do którego ostatecznie trafiła sprawa, nie podzielił zdania pracownicy o bezprawnym wypowiedzeniu warunków pracy i uznał przyczynę wskazaną przez pracodawcę w wypowiedzeniu za rzeczywistą, konkretną i prawidłową. Co więcej, Sąd uznał, że związek zawodowy udzielił pracownicy ochrony jedynie by uniemożliwić działanie pracodawcy.
W wyroku III PSK 95/22 Sąd Najwyższy potwierdził, że działacze związkowi nie korzystają z ochrony przed zwolnieniem, jeśli ochrona ta jest sprzeczna ze swoim społeczno-gospodarczym przeznaczeniem i zasadami współżycia społecznego, a niewątpliwie ma to miejsce wówczas, gdy – jak w omawianej sprawie – działacz związkowy rażąco narusza swoje obowiązki pracownicze. Zatem by korzystać ze wzmożonej ochrony stosunku pracy, działacz związkowy nie może dopuszczać się takich naruszeń – w przeciwnym razie jego funkcja związkowa nie zdoła uchronić go przed uzasadnionymi sankcjami prawnymi.
Zwracamy również uwagę, na przyznanie m.in. działaczom związkowym szczególnych uprawnień w zakresie postępowań z zakresu prawa pracy. We wrześniu br. weszły w życie nowe przepisy, które mają zastosowanie wobec pracowników podlegających szczególnej ochronie (a więc działaczom związkowym), które przewidują możliwość udzielenia zabezpieczenia w postaci nakazu dalszego zatrudniania, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Więcej informacji w tym zakresie możecie Państwo znaleźć w naszej publikacji „Przywracanie pracownika do pracy i obowiązek dalszego zatrudniania”.
