Nowe możliwości reorganizacyjne na gruncie KSH

Zbliża się wejście w życie głośnej nowelizacji ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (dalej: „KSH”) i niektórych innych ustaw, stanowiącej implementację dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE):

• 2019/2121 z  27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek, oraz
• 2019/1151 z  20 czerwca 2019 r. zmieniającej dyrektywę 2017/1132 w odniesieniu do stosowania narzędzi i procesów cyfrowych w prawie spółek,

W dniu 22 sierpnia 2023 r. Prezydent podpisał nowelizację Kodeksu spółek handlowych (ustawę z dnia 16 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, dalej: „nowelizacja), a także ustawę z dnia 26 maja 2023 r. o uczestnictwie pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek.

Omawiane zmiany stanowią etap implementacji tzw. Pakietu prawa spółek, który w  istotnym stopniu wpłynie na przeprowadzane procesy reorganizacyjne i  transakcyjne – na potrzeby realizacji unijnej swobody przedsiębiorczości i w konsekwencji przeciwdziałaniu jej ograniczaniu przez rozbieżności prawne w poszczególnych państwach członkowskich (która to potrzeba została wyrażona m.in. w wyroku  TSUE z dnia 25 października 2017 r. , C-106/16 w sprawie Polbud.

W związku z implementacją przepisów w zakresie nowych rodzajów operacji transgranicznych spółek, nowelizacja wprowadza także zmiany w obszarze krajowych rodzajów transformacji spółek.

Spośród nowych rozwiązań warto wymienić:

• zrównanie w zakresie reorganizacji zarówno krajowej, jak i transgranicznej statusu spółki komandytowo-akcyjnej i spółki kapitałowej (a w tym przyznanie spółce komandytowo-akcyjnej pełnej zdolności łączeniowej i podziałowej);
• rozszerzenie możliwości łączenia spółek osobowych; 
• wprowadzenie możliwości podziału transgranicznego i przekształcenia transgranicznego spółki kapitałowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej;
• wprowadzenie nowego typu krajowego podziału częściowego spółki (podział przez wyodrębnienie) oraz nowego uproszczonego typu łączenia krajowego i transgranicznego (połączenie przez przejęcie).

Interesujący nowy typ podziału spółki (podział przez wyodrębnienie), będzie polegał na przeniesieniu części aktywów i pasywów spółki dzielonej na jedną lub więcej spółek przejmujących w zamian za emisję na rzecz spółki dzielonej, udziałów lub akcji w spółce nowo zawiązanej. W konsekwencji na kanwie podziału przez wyodrębnienie (możliwego do przeprowadzenia zarówno w ujęciu krajowym jak i transgranicznym), to spółka dzielona (a nie jej wspólnicy, jak miało to miejsce w aktualnie uregulowanych podziałach) stanie się wspólnikiem spółki przejmującej. Będzie to zatem sytuacja podobna do aportu zorganizowanej części przedsiębiorstwa, ale z zachowaniem wszystkich zalet podziału – w tym sukcesji prawnej.

Kolejną, wartą uwagi, nowością jest uproszczone połączenie bezemisyjne. Zgodnie z nowym przepisem art. 515 (1) KSH, połączenie będzie mogło być przeprowadzone bez przyznania udziałów lub akcji spółki przejmującej w przypadku, gdy jeden wspólnik posiada bezpośrednio lub pośrednio wszystkie udziały lub akcje w łączących się spółkach albo wspólnicy łączących się spółek posiadają udziały lub akcje w tej samej proporcji we wszystkich łączących się spółkach. Należy przy tym pamiętać, że obecnie przepisy podatkowe dla zachowania neutralności połączenia wymagają co do zasady emisji udziałów, których wartość odpowiadać powinna wartości majątku spółki przejmowanej. W celu pełnego skorzystania z benefitów nowego rodzaju połączenia konieczna będzie także odpowiednia zmiana przepisów podatkowych.

Dodać też należy, że nowelizacja wzmacnia krajową kontrolę legalności operacji transgranicznej (m.in. poprzez włączenie w proces wydawania zaświadczenia o zgodności z prawem operacji transgranicznej wyspecjalizowanego organu podatkowego – Szefa Krajowej Administracji Skarbowej). Kwestie te znajdą odzwierciedlenie w nowych regulacjach ustawy z dnia 29  sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2651). W następstwie powyższego, Szef KAS, będzie opiniował transgraniczne operacje w przedmiocie połączenia, podziału lub przekształcenia, pod kątem ryzyka nadużyć i unikania opodatkowania, czy tego, że ich dokonanie może być przedmiotem decyzji wydanej z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści, tj. co do zasady dotyczącej tzw. klauzul LOB (limitation of benefits), zawartych w niektórych umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Z kolei ustawa o uczestnictwie pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek, przewiduje m.in. uregulowanie form uczestnictwa pracowników w takiej spółce. Chodzi o prawo do:

1. wyznaczenia lub wyboru określonej liczby członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów;
2. rekomendowania członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów;
3. sprzeciwienia się wyznaczeniu niektórych albo wszystkich członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów

– które to prawa mają chronić interesy pracowników.

Obie ustawy mają wejść w życie 15 września 2023 r.

W naszej ocenie były to zmiany potrzebne, których odpowiednie zastosowanie może usprawnić działanie spółek na rynku krajowym jak i zagranicznym. Należy przy tym pamiętać, że przepisy podatkowe formułują określone i ciągle zaostrzające się wymogi dotyczące neutralności operacji reorganizacyjnych, które trzeba będzie spełnić, aby zastosować te nowe rozwiązania.