21 grudnia 2023 r. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wydał interpretację indywidualną w zakresie ustalenia, czy w wyniku dokonania połączenia bezemisyjnego po stronie spółki przejmującej powstanie przychód podatkowy. Organ w wydanej interpretacji wskazał, że na skutek planowanego połączenia po stronie spółki przejmującej powstanie przychód w wartości rynkowej majątku spółki przejmowanej ustalonej na dzień poprzedzający dzień łączenia. Stanowisko organu podatkowego wyrażone w przedmiotowej interpretacji należy ocenić negatywnie. Zdaniem autorów, do nowego typu połączenia nie powinny znaleźć zastosowania przepisy odwołujące się do wartości udziałów przyznanych wspólnikowi, w szczególności przepis art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT.
Dyrektor KIS stwierdził brak neutralności nowego połączenia bezemisyjnego
Na mocy nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, która weszła w życie 15 września 2023 r., wprowadzono nowe przypadki, gdy możliwe jest zastosowanie uproszczeń w procedurze łączenia spółek. Ułatwienie polega przede wszystkim na braku konieczności emisji udziałów/akcji przez spółkę przejmującą – przed nowelizacją było to możliwe tylko, gdy wspólnik przejmował spółkę zależną.
Aktualnie zaś treść art. 5151 KSH przewiduje możliwość połączenia bez przyznania udziałów lub akcji spółki przejmującej wspólnikom spółki przejmowanej w przypadku, gdy jeden wspólnik posiada w sposób bezpośredni lub pośredni wszystkie udziały lub akcje łączących się spółek albo wspólnicy łączących się spółek posiadają udziały lub akcje w tej samej proporcji we wszystkich łączących się spółkach.
Pomimo wprowadzonych w KSH zmian, przepisy podatkowe nie zostały w tym zakresie znowelizowane. Biorąc pod uwagę aktualnie obowiązujące regulacje, neutralność podatkowa połączeń jest obwarowana pewnymi wymogami, w tym m.in. warunkiem wydania udziałów/akcji o odpowiedniej wartości emisyjnej – co w przypadku połączenia bezemisyjnego siłą rzeczy nie może zostać spełnione. W przypadku zaś braku wypełnienia przewidzianych przepisami warunków neutralności podatkowej, co do zasady, przychód spółki przejmującej stanowi wartość rynkowa majątku spółki przejmowanej.
W związku z brakiem dostosowania do znowelizowanych przepisów KSH przepisów prawa podatkowego, należy zwrócić uwagę na występujące ryzyko zakwestionowania przez organy podatkowe neutralności połączenia bezemisyjnego.
Stanowisko Dyrektora KIS
21 grudnia 2023 r. Dyrektor KIS wydał interpretację indywidualną dotyczącą ustalenia, czy w wyniku połączenia bezemisyjnego po stronie spółki przejmującej powstanie przychód podatkowy (sygn. 0111-KDIB1-1.4010.680.2023.1.AW).
W przedstawionym zdarzeniu przyszłym wnioskodawca (spółka przejmująca) wskazał, że w wyniku podjętych decyzji biznesowych na poziomie grupy kapitałowej, do której należy, planowane jest dokonanie reorganizacji polegającej na połączeniu podmiotów wchodzących w skład grupy na podstawie art. 5151 § 1 KSH. Przedmiotowe połączenie nastąpi więc poprzez przeniesienie całego majątku spółki przejmowanej na rzecz spółki przejmującej, bez przyznawania udziałów spółki przejmującej jedynemu udziałowcowi wnioskodawcy oraz spółki przejmowanej – spółce prawa niemieckiego nieposiadającej stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce.
Wnioskodawca zaznaczył, że nie są planowane inne działania reorganizacyjne poprzedzające planowane połączenie, dodatkowo żadne udziały w spółce przejmowanej nie zostały nabyte lub objęte przez jedynego udziałowca łączących się spółek w wyniku wymiany udziałów albo przydzielone w wyniku innego łączenia lub podziału podmiotów. Ponadto, w związku z połączeniem nie będą emitowane i wydawane jakiekolwiek udziały spółki przejmującej oraz spółka przejmująca zamierza przyjąć dla celów podatkowych majątek spółki przejmowanej w wartościach wynikających z ksiąg podatkowych spółki przejmowanej oraz przypisać do działalności prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Wnioskodawca powziął wątpliwość, czy w wyniku dokonania połączenia, po stronie spółki przejmującej powstanie jakikolwiek przychód podlegający opodatkowaniu CIT w Polsce, w szczególności na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 8c lub pkt 8d ustawy CIT.
Organ w wydanej interpretacji stwierdził, że po stronie spółki przejmującej nie powstanie przychód na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 8c ustawy o CIT, natomiast przychód powstanie na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT.
Organ wskazał, że art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT służy ustaleniu przychodu z przejętego majątku w części odpowiadającej udziałowi innych udziałowców w kapitale zakładowym spółki przejmowanej. W celu ustalenia wartości majątku stanowiącej przychód porównuje się w tym przypadku wartość rynkową majątku podmiotu przejmowanego z wartością emisyjną udziałów przydzielonych udziałowcom spółki przejmowanej. Jeśli natomiast nie dochodzi do wydania udziałów, to zdaniem organu podatkowego, oznacza to, że cała wartość przejętego majątku stanowić powinna przychód podatkowy.
Dyrektor KIS stanął więc na stanowisku, zgodnie z którym skoro spółka przejmująca nie przydzieli jedynemu udziałowcowi spółek łączonych udziałów w związku z połączeniem, to przychodem dla spółki przejmującej będzie ustalona na dzień poprzedzający dzień łączenia wartość rynkowa majątku spółki przejmowanej, która to wartość w opisanej sytuacji w całości stanowi nadwyżkę, o której mowa w przepisie art. 12 ust. pkt 8d ustawy o CIT. Dyrektor KIS wskazał więc, że wbrew stanowisku wnioskodawcy, po stronie spółki przejmującej na skutek planowanego połączenia powstanie przychód w wartości rynkowej majątku spółki przejmowanej.
Ocena stanowiska organu podatkowego
Biorąc pod uwagę brak dostosowania przepisów prawa podatkowego do nowych regulacji KSH należy wskazać, że kwestia skutków podatkowych połączeń bezemisyjnych z perspektywy spółki przejmującej może budzić zasadne wątpliwości podatników ze względu na treść art. 12 ust. pkt 8d ustawy o CIT.
Podkreślenia wymaga fakt, że w świetle tzw. dyrektywy mergerowej1 uproszczone połączenie powinno mieć takie same konsekwencje podatkowe jak połączenie standardowe, co oznacza, że przy spełnieniu odpowiednich (zgodnych z dyrektywą) warunków, cały proces powinien być neutralny podatkowo dla wszystkich zaangażowanych podmiotów.
Stanowisko organu podatkowego wyrażone w omawianej interpretacji należy zatem ocenić negatywnie. Do nowego typu połączenia nie powinien znaleźć zastosowania przepis odwołujący się do wartości udziałów przyznanych wspólnikowi. Przy założeniu racjonalności ustawodawcy i systemu prawa podatkowego, a także w świetle ww. dyrektywy przepis ten należy stosować tylko do standardowego połączenia, w którym dochodzi do emisji.
Biorąc pod uwagę treść dyrektywy mergerowej, przyjęta przez organ podatkowy interpretacja przepisów prawa jest sprzeczna z wykładnią prounijną. Należy przy tym zauważyć, że w najnowszym orzecznictwie sądów administracyjnych potwierdzono konieczność pominięcia przez organ przepisu krajowego sprzecznego z dyrektywą UE (por. wyrok WSA w Gliwicach z 28 kwietnia 2023 r., sygn. akt I SA/Gl 14/23; wyrok WSA w Olsztynie z 28 czerwca 2023 r., sygn. akt I SA/Ol 118/23; wyrok WSA we Wrocławiu z 20 grudnia 2023 r., sygn. I SA/Wr 811/22).
Uznanie stanowiska Dyrektora KIS za prawidłowe i upowszechnienie takiej praktyki mogłoby doprowadzić do tego, że rozszerzona instytucja uproszczonego połączenia stanie się instytucją „martwą”, z której ze względów podatkowych przedsiębiorcy nie będą korzystać. Zważywszy na restrykcyjne podejście organów, konieczna wydaje się w tym zakresie interwencja ustawodawcy i rozróżnienie warunków neutralności połączeń zwykłych i bezemisyjnych.
1 Dyrektywa Rady 2009/133/WE z dnia 19 października 2009 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku łączenia, podziałów, podziałów przez wydzielenie, wnoszenia aktywów i wymiany udziałów dotyczących spółek różnych państw członkowskich oraz przeniesienia statutowej siedziby SE lub SCE z jednego państwa członkowskiego do innego państwa członkowskiego
