Ustawodawca usiłując przeciwdziałać skutkom pandemii COVID-19 zdecydował się na wprowadzenie pewnych szczególnych rozwiązań m.in. w zakresie ubezpieczeń społecznych. Zarówno składki na ubezpieczenie społeczne, jak i składka na ubezpieczenie zdrowotne mają wpływ na rozliczenie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych.
Składki na ubezpieczenie społeczne podlegają odliczeniu od dochodu i tym samym pomniejszają podstawę opodatkowania. Natomiast część składki na ubezpieczenie zdrowotne (7,75% z 9%) jest odejmowana od samej kwoty podatku dochodowego1. Ponieważ składki mają wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego, istotne jest prawidłowe ich uwzględnienie w rocznym zeznaniu podatkowym składanym za 2020 r.
Zwolnienie z obowiązku opłacania składek w 2020 r.
Zwolnienie z opłacania składek na w szczególności na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne2 w 2020 r. dotyczyło opłacania całości lub części składek za niektóre miesiące, m.in. za marzec, kwiecień, maj. Co ważne, zwolnieniem objęte mogły zostać wyłącznie nieopłacone jeszcze przez płatnika składki i mogło to nastąpić wyłącznie na jego wniosek. W przypadku zwolnienia z opłacania składek za niektóre miesiące, możliwe było jego uzyskanie tylko w odniesieniu do konkretnych rodzajów działalności gospodarczej.
Zwolnienie z obowiązku opłacania składek obejmowało kilka kategorii płatników. Po spełnieniu określonych kryteriów, ze zwolnienia mogły skorzystać między innymi firmy zatrudniające określoną liczbę pracowników (za miesiące marzec-maj), prowadzące określony rodzaj działalności (np. za miesiąc listopad) albo samozatrudnieni.
Skutki finansowe w wysokości zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek są finansowane ze środków specjalnego funduszu3 . Jednocześnie, zwolnienie z opłacania składek nie oznacza zwolnienia z obowiązku płatnika do przesłania do ZUS deklaracji rozliczeniowych lub imiennych raportów miesięcznych.
Co istotne, zgodnie z przepisami, przychody z tytułu zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek m.in. na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne nie stanowią przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych4.
Rozliczenie osoby samozatrudnionej
Co do zasady, prowadząc pozarolniczą działalność gospodarczą, samozatrudniony podlega ubezpieczeniom społecznym oraz zdrowotnemu i ma obowiązek samodzielnego opłacania składek.
Składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne można odliczyć, odpowiednio od dochodu i od podatku już w miesiącu dokonania za nie płatności. Podkreślenia wymaga fakt, że odliczeniu podlegają jedynie składki faktycznie zapłacone w roku podatkowym. Składek, z których opłacania uzyskano zwolnienie, nie można odliczyć, ani na bazie miesięcznej, ani w rocznym zeznaniu podatkowym, ponieważ nie zostały one faktycznie zapłacone w danym roku podatkowym.
Warto zaznaczyć, że takie same reguły będą miały zastosowanie w przypadku nieterminowej zapłaty składek. Jednym ze szczególnych rozwiązań wprowadzonych w związku z przeciwdziałaniem pandemii COVID-19 jest odstąpienie od pobierania odsetek za zwłokę oraz brak opłaty prolongacyjnej. Samozatrudnieni, którzy w 2020 r. nie opłacili składek, nie mogą skorzystać z odliczenia, nawet, jeżeli te składki były należne za ten rok. W sytuacji, gdy składki za 2020 r. zostaną zapłacone w 2021 r., z odliczenia będzie można skorzystać w 2021 r.
Rozliczenie pracownika
Zgodnie z objaśnieniami podatkowymi Ministerstwa Finansów z dnia 21 lipca 2020 r. 5, w przypadku zwolnienia z obowiązku opłacania składek, płatnik składek potrąca z wynagrodzenia składki na ubezpieczenia społeczne (tj. z własnych środków ubezpieczonego pracownika), tylko ich nie przekazuje do ZUS.
Tym samym, pracownik otrzymuje wynagrodzenie, pomniejszone o składki ubezpieczeniowe. W związku z tym, płatnik powinien uwzględnić odliczenie składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne w kalkulacji miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy, a pracownik może uwzględnić odliczone składki w rocznym zeznaniu podatkowym.
Rozliczenie składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracownika w sytuacji skorzystania przez płatnika ze zwolnienia z obowiązku opłacania składek nie powinno się różnić od rozliczenia w latach poprzednich. Składki, z których uzyskane zostało zwolnienie powinny również zostać uwzględnione w informacji PIT-11.
Niewłaściwe rozliczenie składek
Jeżeli składki na ZUS nie zostaną w prawidłowy sposób uwzględnione w rozliczeniu podatkowym PIT za 2020 r., takie zeznanie nie będzie przygotowane w sposób prawidłowy. Na przykład, jeżeli samozatrudniony uwzględni składki na ubezpieczenie społeczne za miesiąc lipiec 2020 r., które zostały przez niego zapłacone dopiero w 2021 r., to w zeznaniu podatkowym za 2020 r. zostanie zaniżona podstawa opodatkowania, ponieważ odliczone zostaną składki, które nie podlegają odliczeniu. W takim wypadku konieczne byłoby złożenie korekty zeznania podatkowego oraz uwzględnienie składek w prawidłowej wysokości.
Źródło: Artykuł pt. „Można rozliczyć tylko składki zapłacone” ukazał się w dzienniku Rzeczpospolita 22 marca 2021 r.
