W Dzienniku Ustaw z dnia 3 września 2021 r. pod poz. 1621 opublikowano ustawę z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Większość przepisów ma wejść w życie od 18 września 2021 a zmiany mają dotyczyć zarówno płatników składek jak i osób ubezpieczonych.
Zmiany w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym
Do tej pory dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu nie mogły podlegać osoby, które współpracowały z osobami prowadzącymi działalność i korzystającymi z tzw. ulgi na start. Na podstawie zmienionych przepisów takie osoby będą mogły dobrowolnie, na swój wniosek, zostać objęte ubezpieczeniem chorobowym.
Uporządkowanie zasad podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym przez wspólników jednoosobowych spółek z o.o., wspólników spółek jawnych, partnerskich i komandytowych
Tłem do wprowadzenia zmian w zakresie zasad zgłaszania do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych wspólników jednoosobowych spółek z o.o., spółek jawnych, partnerskich i komandytowych były pojawiające się wątpliwości co do momentu powstania takiego obowiązku. W praktyce często data stania się wspólnikiem a faktycznym podjęciem prowadzenia działalności gospodarczej przez spółki.
Zgodnie z nowymi przepisami obowiązek zgłoszenia się do ubezpieczeń społecznych a tym samym odprowadzania składek będzie powiązany z momentem wpisania spółki z o.o. do KRS lub nabycia udziałów a w przypadku spółek jawnych, partnerskich lub komandytowych – od momentu uzyskania wpisu do KRS lub od dnia nabycia ogółu praw i obowiązków w wymienionych spółkach.
Obowiązek odprowadzania składek jest wstrzymywany w okresie, w którym wspomniane spółki zawieszają swoją działalności na podstawie przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców a wygasa z chwilą zbycia udziałów lub praw albo wykreślenia spółki z KRS.
Nowe zasady dotyczące odsetek oraz nienależnie odprowadzonych składek
Zmiany podnoszą pułap od którego należne są odsetki z tytułu zwłoki z 6,60 PLN do 1% kwoty minimalnego wynagrodzenia – tj. 28 PLN w roku 2021. Przepis ten dotyczy sytuacji w których:
- składki nie zostały opłacone z przyczyn leżących po stronie ZUS,
- błędnego zawiadomienia ZUS o stanie rozliczeń,
- zastosowania się płatnika do utrwalonej praktyki interpretacyjnej ZUS, również jeżeli praktyka ta uległa zmianie,
- zastosowania się płatnika do wyjaśnień ZUS w jego indywidualnej sprawie.
Nowe przepisy podnoszą również kwotę, od której ZUS będzie zawiadamiał płatnika składek o nadpłacie. Obecnie wynosi ona 11,60 PLN a po zmianach ma wzrosnąć dziesięciokrotnie tj do kwoty 116 PLN. Nie zmienia się natomiast sposób rozliczania nadpłaty – tak jak dotychczas będzie ona przeznaczana na pokrycie zaległości płatnika a w przypadku ich braku – na poczet przyszłych zobowiązań. Na wniosek płatnika będzie ona mogła również zostać zwrócona na rachunek bankowy wskazany na jego koncie w ZUS.
Zwrot nienależnie pobranych świadczeń
Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych rozszerza katalog świadczeń, które mogą być uznane za nienależnie pobrane – tj. do świadczeń z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, które zostały wypłacone przez ZUS osobie przebywającej na zwolnieniu lekarskim, która wykorzystywała to zwolnienie niezgodnie z jego przeznaczeniem. Najczęściej są to przypadki, w których osoba pracuje w tym czasie u innego pracodawcy lub zajmuje się prywatnymi sprawami, które wymagają aktywności niezgodnej z zaleceniami lekarza.
Do tej pory niektóre orzeczenia sądów wskazywały, że skoro osoba nie została pouczona o fakcie, że wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego przeznaczeniem, będzie skutkowało uznaniem świadczenia chorobowego za nienależne, nie można domagać się o niej jego zwrotu. Przepis ma rozwiać te wątpliwości.
Wysokość składki wypadkowej
Nowelizacja doprecyzowuje kwestię tzw. sukcesji stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. Przepisy maja zastosowanie w przypadku przekształceń, łączeniu lub podziału płatników składek. W takich przypadkach nie ma możliwości, żeby nowopowstały płatnik przejmował składkę na ubezpieczenie wypadkowe, która obowiązywała przed zmianami.
Pozostałe zmiany doprecyzowują uprawnienia ZUS podczas kontroli płatników składek w zakresie przesłuchiwania płatnika składek i ubezpieczonych podczas kontroli oraz innych kwestii technicznych takich jak możliwość podpisywania dokumentów składanych do ZUS podpisem zaufanym (do tej pory jedynie można było się posługiwać kwalifikowanym podpisem elektronicznym).
Nowela wprowadza istotną liczbę zmian ale mają one raczej na celu dostosowanie brzmienia przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do zmieniającej się rzeczywistości (np. możliwość stosowania podpisu zaufanego). Nie wprowadzają one również rewolucyjnych zmian natomiast doprecyzowują wiele kwestii, które wcześniej budziły wątpliwości na linii płatnik składek lub ubezpieczony i ZUS. Dzięki wprowadzonym zmianom przepisy w obszarze świadczeń lub składek będą bardziej przejrzyste i nie będzie konieczności występowania na drogę sądową w przypadku sporu.
