Datacultuur en geletterdheid: De rol van het bestuur

De afgelopen jaren is data steeds belangrijker geworden in onze samenleving. Veel organisaties hebben geïnvesteerd in deze ontwikkeling door het opzetten van een datastrategie, het creëren van afdelingen die zich richten op data, en het aanstellen van een Chief Data Officer (CDO). Maar het realiseren van waarde uit deze veranderingen is sterk afhankelijk van de cultuur van de organisatie en de samenwerking en communicatie tussen verschillende afdelingen. 46% van de organisaties geeft aan dat deze elementen grote uitdagingen vormen in het behalen van hun digitale transformatie.¹ KPMG ziet dit besef groeien binnen organisaties in Nederland. Zo worden datacultuur en datageletterdheid noodzakelijke aanjagers voor het realiseren van bedrijfswaarde met data & analytics (D&A).

KPMG definieert een datacultuur als ’de collectieve waarden, overtuigingen en gedragingen rondom data binnen een organisatie’. Datageletterdheid is het fundament van de datacultuur en beschrijft het vermogen van medewerkers om data te lezen, schrijven en spreken. Het lezen van data staat voor het vermogen om informatie uit data te halen, zoals het kunnen interpreteren van een dashboard. Het schrijven van data verwijst naar het vermogen om data op te bouwen en te vormen. Dit kan gaan om het verzamelen en opschonen van data, maar ook het uitvoeren van een analyse om data om te zetten in bruikbare informatie. Data spreken houdt in dat medewerkers in staat zijn om effectief te communiceren over data. Bijvoorbeeld het uitleggen van analytische bevindingen en inzichten aan anderen in de organisatie op een manier die voor iedereen begrijpelijk is.

Dit artikel is onderdeel van een reeks artikelen waarin KPMG zijn visie deelt op de huidige uitdagingen rondom datacultuur en datageletterdheid in de markt. Hiervoor heeft KPMG gesproken met digitale leiders in verschillende sectoren binnen Nederland. In deze interviews is de huidige status van datacultuur en datageletterdheid besproken, samen met lopende initiatieven, succesverhalen, en ambities richting de toekomst. Deze marktstudie onthult de diversiteit in benaderingen en uitdagingen van organisaties die een datagedreven toekomst nastreven.​ In elk artikel gaan we in op de grootste uitdagingen die de digitale leiders tegenkomen bij het verbeteren van datacultuur en datageletterdheid binnen hun organisatie. Daarbij geeft KPMG voorbeelden van initiatieven die succesvol zijn geweest in het overwinnen van deze uitdagingen en het bevorderen van een datagedreven cultuur. In dit artikel ligt de focus op de rol van het bestuur in het ondersteunen en prioriteren van een datageletterdheidsprogramma.

De rol van het bestuur in het realiseren van een datagedreven manier van werken is erg belangrijk en tegelijkertijd ook een veelvoorkomende uitdaging bij organisaties. Bestuursleden onderkennen vrijwel altijd het belang van data en een hoge datageletterdheid in de organisatie. Er wordt echter nog niet altijd prioriteit gegeven aan datacultuur en datageletterdheid, waardoor medewerkers niet genoeg urgentie ervaren om hun werkwijze aan te passen of onvoldoende tijd en middelen beschikbaar zijn om een gedragsverandering waar te maken. Initiatieven zoals een veranderverhaal, het dienen als rolmodel, en het beschikbaar maken van tijd en middelen kunnen hierbij van pas komen.

Bestuursleden hebben een grote invloed op de veranderbereidheid van de organisatie. Een veranderverhaal beschrijft de visie en voordelen van datagedreven werken voor organisatie en individu en maakt duidelijk waarom het essentieel is dat een organisatie deze verandering doormaakt. Dit is een belangrijk instrument voor het bestuur. Het veranderverhaal kan verrijkt worden met succesverhalen om de vertaalslag naar verschillende onderdelen van de organisatie te maken.

Natuurlijk is het laten zien van een hoge datageletterdheid nog belangrijker. Door als rolmodel te functioneren en zo zelf ook te werken aan eigen vaardigheden rondom werken met data, kan verandering worden versneld. Een kritische blik op de eigen manier van werken en besluitvorming is daarvoor belangrijk. Bestuurders zouden bij het maken van beslissingen en bekijken van rapporten moeten vragen naar onderliggende data en KPI’s. Een Chief Data Officer (CDO) kan een grote rol spelen bij deze vernieuwde manier van werken binnen het bestuur, door bestuursleden te wijzen op kansen voor het verbeteren van hun werkzaamheden met behulp van data.

Naast de verandering in de eigen manier van werken moet het bestuur ook verandering in de manier van werken van medewerkers mogelijk maken. Het kost namelijk tijd om te leren over data en om zich deze kennis vervolgens eigen te maken. Het bestuur dient deze tijd beschikbaar te maken en de prioriteit voor datageletterdheid aan te geven bij afdelingshoofden. Het introduceren van KPI’s op teamniveau kan hierbij helpen. Denk bijvoorbeeld aan een KPI die het aantal afgeronde trainingen per afdeling of team meet en leiderschap zo ook weer kan motiveren om tijd beschikbaar te stellen voor het leren over data.

In het licht van het groeiende belang van datagebruik wordt het steeds belangrijker voor organisaties om een solide datacultuur te ontwikkelen waarin alle medewerkers de waarde van data onderkennen en er bekwaam mee omgaan. Het bestuur speelt een belangrijke rol bij het realiseren van een solide datacultuur. Door het uitdragen van een veranderverhaal, het fungeren als rolmodel en het beschikbaar stellen van tijd en middelen aan medewerkers kan het bestuur de veranderbereidheid in de organisatie verhogen.

Voor het ontwikkelen van een solide datacultuur is ook een gedragsverandering vereist onder alle werknemers van de organisatie. Deze uitdaging en bijbehorende initiatieven werden besproken in een voorgaand artikel. Ook dient de organisatie zodanig te worden ingericht dat de noodzakelijke samenwerking wordt bevorderd. Deze uitdaging wordt behandeld in het volgende artikel uit deze reeks.
Zo onderstreept deze marktstudie het belang van leiderschap, communicatie en samenwerking in het bereiken van een effectieve datacultuur en datageletterdheid.

Heb jij een uitdaging waar je het eens met KPMG over wilt hebben? Wij staan altijd open voor een gesprek!

Dit artikel is het derde deel van een reeks artikelen naar aanleiding van een marktstudie over datacultuur en datageletterdheid door KPMG. Hiervoor sprak KPMG met digitale leiders in verschillende sectoren binnen Nederland over hun huidige status van datacultuur en datageletterdheid, en over lopende initiatieven, succesverhalen, en ambities richting de toekomst. Het eerste artikel biedt een brede blik op de huidige status van datacultuur en datageletterdheid in organisaties in Nederland. En het tweede artikel bespreekt de uitdaging rondom het realiseren van een gedragsverandering onder werknemers. In het volgende artikel zal een derde uitdaging, de inrichting van de organisatie, worden besproken.

Vera Verstijnen 
Manager, People & Change
KPMG in the Netherlands

Wij houden je op de hoogte per e-mail. Geef hier je voorkeuren door.