Datacultuur en geletterdheid: De gedragsverandering naar een datagedreven werkhouding

De afgelopen jaren is data steeds belangrijker geworden in onze samenleving. Veel organisaties hebben geïnvesteerd in deze ontwikkeling door het opzetten van een datastrategie, het creëren van afdelingen die zich richten op data, en het aanstellen van een Chief Data Officer (CDO). Maar het realiseren van waarde uit deze veranderingen is sterk afhankelijk van de cultuur van de organisatie en de samenwerking en communicatie tussen verschillende afdelingen. 46% van de organisaties geeft aan dat deze elementen grote uitdagingen vormen in het behalen van hun digitale transformatie.¹ KPMG ziet dit besef groeien binnen organisaties in Nederland. Zo worden datacultuur en datageletterdheid noodzakelijke aanjagers voor het realiseren van bedrijfswaarde met data & analytics (D&A).

KPMG definieert een datacultuur als ’de collectieve waarden, overtuigingen en gedragingen rondom data binnen een organisatie’. Datageletterdheid is het fundament van de datacultuur en beschrijft het vermogen van medewerkers om data te lezen, schrijven en spreken. Het lezen van data staat voor het vermogen om informatie uit data te halen, zoals het kunnen interpreteren van een dashboard. Het schrijven van data verwijst naar het vermogen om data op te bouwen en te vormen. Dit kan gaan om het verzamelen en opschonen van data, maar ook het uitvoeren van een analyse om data om te zetten in bruikbare informatie. Data spreken houdt in dat medewerkers in staat zijn om effectief te communiceren over data. Bijvoorbeeld het uitleggen van analytische bevindingen en inzichten aan anderen in de organisatie op een manier die voor iedereen begrijpelijk is.

Dit artikel is onderdeel van een reeks artikelen waarin KPMG zijn visie deelt op de huidige uitdagingen rondom datacultuur en datageletterdheid in de markt. Hiervoor heeft KPMG gesproken met digitale leiders in verschillende sectoren binnen Nederland. In deze interviews is de huidige status van datacultuur en datageletterdheid besproken, samen met lopende initiatieven, succesverhalen, en ambities richting de toekomst. Deze marktstudie onthult de diversiteit in benaderingen en uitdagingen van organisaties die een datagedreven toekomst nastreven.​ In elk artikel gaan we in op de grootste uitdagingen die de digitale leiders tegenkomen bij het verbeteren van datacultuur en datageletterdheid binnen hun organisatie. Daarbij geeft KPMG voorbeelden van initiatieven die succesvol zijn geweest in het overwinnen van deze uitdagingen en het bevorderen van een datagedreven cultuur. In dit artikel ligt de focus op het realiseren van een datagedreven werkstijl bij alle werknemers in de organisatie.

Datageletterdheid is meer dan het volgen van een training: het gaat om een verandering in de manier van werken en in de houding tegenover data. Om deze verandering te bewerkstelligen, moeten medewerkers de vertaalslag van de opgedane kennis naar hun dagelijkse activiteiten maken. Dit blijkt voor velen echter een uitdaging te zijn. Medewerkers beseffen niet altijd dat data een essentieel onderdeel van hun werk is, waar zij dagelijks mee te maken hebben, en ook niet dat dit onderdeel een steeds grotere rol gaat spelen. Zij voelen dus niet de urgentie om hun werkwijze aan te passen, waardoor de algehele veranderbereidheid in organisaties laag kan zijn. Vrijwel alle organisaties waarmee KPMG heeft gesproken, houden zich bezig met het aanpakken van deze uitdaging. Veel van hen hebben verschillende verandermanagementmethodieken geïntroduceerd om blijvende gedragsverandering teweeg te brengen. Wij illustreren hier graag een aantal interventies die bijdragen aan het verhogen van de veranderbereidheid ten aanzien van datageletterdheid, namelijk: het Ambassadeursnetwerk, de Data community, Succesverhalen delen, en Spelenderwijs kennismaken.

Het opzetten van een ambassadeursnetwerk is een goede manier om een breed publiek te bereiken. Ambassadeurs zijn verantwoordelijk voor het maken van de vertaling van data naar hun eigen werkcontext en dit uit te dragen naar hun team. Bij een sterk ontwikkeld ambassadeursnetwerk heeft elke medewerker een ambassadeur in zijn omgeving die kan vertellen over initiatieven rondom datageletterdheid, zoals een trainingsprogramma, en de voordelen van werken met data voor zijn specifieke rol. Bij enkele organisaties wordt er al met ambassadeurs gewerkt. Bij hen staat bovenstaande verantwoordelijkheid centraal, maar wordt ook aandacht besteed aan onderlinge kennisdeling en verbinding binnen het netwerk.

Ambassadeurs worden vaak verbonden aan een bredere data community. Deze gemeenschap kan helpen bij het inspireren van medewerkers en het bevorderen van hun kennis over data. Daarnaast voegt het sociale aspect, waarbij medewerkers in contact kunnen komen met collega’s die ook interesse hebben in data, veel waarde en motivatie om zich te verdiepen in data toe.

De rol die data kan spelen in de organisatie kan het beste worden geïllustreerd aan de hand van voorbeelden waarin de waarde van data voor de organisatie al is gebleken. Wanneer deze succesverhalen ook worden verteld door medewerkers die zelf betrokken zijn geweest bij het implementeren van de oplossing en daar nu de vruchten van plukken, komen de voordelen van datagedreven werken nog meer tot uiting. Veel organisaties delen dergelijke verhalen in inspiratiesessies en symposia, maar ook het organiseren van een kleinere sessie met een succesverhaal voor een specifieke doelgroep kan medewerkers enthousiasmeren.

Er is een grote kans dat enkel medewerkers die al interesse in data hebben bovengenoemde sessies zullen bijwonen. Om andere medewerkers te bereiken, is het ook belangrijk om medewerkers spelenderwijs met data kennis te laten maken. Hiervoor worden medewerkers actief opgezocht in hun dagelijkse bezigheden op de werkvloer. Initiatieven als escape rooms, posters of spellen in de koffiehoek, en pop-up promotieacties kunnen effectief zijn.

In het licht van het groeiende belang van datagebruik wordt het steeds belangrijker voor organisaties om een solide datacultuur te ontwikkelen waarin alle medewerkers de waarde van data onderkennen en er bekwaam mee omgaan. KPMG beschrijft in dit artikel dat het realiseren van een succesvolle datacultuur gepaard gaat met een grote gedragsverandering onder werknemers. Dit kan worden bereikt door het toepassen van verschillende verandermanagementtechnieken, zoals het opzetten van een ambassadeursnetwerk en het toevoegen van spelelementen in het kennismaken met data.

Naast deze gedragsverandering speelt het bestuur ook een belangrijke rol bij het realiseren van een solide datacultuur. Daarbij  dient de organisatie zodanig te worden ingericht dat de noodzakelijke samenwerking wordt bevorderd. Deze uitdagingen worden besproken in de volgende artikelen uit deze reeks. Zo onderstreept deze marktstudie het belang van leiderschap, communicatie en samenwerking in het bereiken van een effectieve datacultuur en datageletterdheid.

Heb jij een uitdaging waar je het eens met KPMG over wilt hebben? Wij staan altijd open voor een gesprek!

Dit artikel is het tweede deel van een reeks artikelen naar aanleiding van een marktstudie over datacultuur en datageletterdheid door KPMG. Hiervoor sprak KPMG met digitale leiders in verschillende sectoren binnen Nederland over hun huidige status van datacultuur en datageletterdheid, en over lopende initiatieven, succesverhalen, en ambities richting de toekomst. Het eerste artikel biedt een brede blik op de huidige status van datacultuur en datageletterdheid in organisaties in Nederland. In de volgende artikelen zullen andere uitdagingen, zoals de rol van het bestuur (lees het derde artikel) en de inrichting van de organisatie worden besproken.

Vera Verstijnen 
Manager, People & Change
KPMG in the Netherlands

Wij houden je op de hoogte per e-mail. Geef hier je voorkeuren door.