Platform revolutie in de zorg

In 2016 introduceerde de Amerikaanse Michelle Wucker in haar gelijknamige boek de term Gray Rhino, als tegenhanger van de bekende Black Swan (Nicholas Taleb). Zo’n Gray Rhino is een impactvolle beweging die in tegenstelling tot een Black Swan wel te voorspellen is: klimaatverandering zie je bijvoorbeeld (meetbaar) gebeuren, een financiële crisis doemt uit het niets op. Maar ondanks die zichtbaarheid doorleven we deze Gray Rhino scenario’s vaak niet, als gevolg van onze menselijke weeffouten. Zelfs als deze steeds geloofwaardiger worden, hebben we niet door wat er echt op het spel staat en grijpen we niet in. Het behoeft eigenlijk geen betoog dat er zo’n neushoorn door de zorgsector loopt. In figuurlijke zin dan. De voorspellingen maken duidelijk dat de vergrijzing buitengewoon ingrijpende effecten heeft, dat we op korte termijn al tegen nog veel grotere personeelstekorten oplopen dan nu het geval is en dat de kosten nog verder de pan uit rijzen.

Het recent gesloten Integraal Zorg Akkoord windt er ook geen doekjes om. Het zorginfarct is eigenlijk al begonnen. Het is duidelijk: er moet wat fundamenteels gebeuren. Digitale platforms zijn een middel om gecoördineerd en schaalbaar te interveniëren en onze steeds schaarser wordende zorgcapaciteit effectief in te zetten. In andere sectoren hebben digitale platforms geleid tot veel grotere en fundamentele wijzigingen dan we in de zorg tot op heden zien: meer sturing en coördinatie op ecosysteemniveau in plaats van op organisatieniveau, meer regie bij de vraag in plaats van het aanbod, en bredere samenwerking en bundeling van complementaire diensten rondom een gezamenlijke uitdaging. Dit gaat vaak gepaard met een herordening van machtsstructuren waarbij er functies verdwijnen en ook geheel nieuwe functies ontstaan.

We spreken dan niet meer van een optimalisatieslag door digitale platforms, maar van een platform revolutie. Zo’n revolutie ontstaat pas wanneer digitale platforms voldoende schaal bereiken en netwerkeffecten sorteren. Dit introduceert ook een nadeel. Immers, door het netwerkeffect – hoe meer gebruikers, hoe meer waarde – kan de een situatie ontstaan waarin het marktaandeel en de marktmacht zich concentreert bij één of een zeer beperkt aantal succesvolle platforms.

Het vergt lef en doortastendheid om enerzijds digitale platforms te omarmen en anderzijds hun marktmacht te beteugelen. Het goede nieuws is dat we inmiddels in de Nederlandse zorg ook uitstekende voorbeelden van digitale platforms hebben die bovendien hun effectiviteit hebben bewezen. Goed nieuws is ook dat veel van de waarde van deze platforms nog onbenut is en kansen biedt om de neushoorn te temmen. Daarnaast kunnen we leren van andere sectoren en landen hoe ze de voordelen hebben weten te benutten terwijl de nadelen van marktmacht worden beperkt.

Daarvoor zijn minimaal de volgende acties noodzakelijk:

1) Leg de focus op het selecteren en adopteren van de meest effectieve oplossingen in de markt als standaarden (design by adoption).

2) Introduceer landelijke regie en uniformiteit op hoe regionale ecosystemen in te richten om bovenregionale opschaling van digitale oplossingen te stimuleren.

3) Voer een beleid waarbij platformtechnologie centraal staat in de interoperabiliteitsagenda.

4) Maak beleid voor de regulering van marktmacht van platforms in de zorg. Het omarmen van digitale platforms vergt lef, maar het biedt vooral ook perspectief: van een incrementele naar een revolutionaire aanpak – niet 10%, maar 10x beter.

Wij houden je op de hoogte per e-mail. Geef hier je voorkeuren door.