Data als brandstof voor betere dienstverlening vanuit de overheid

In het kader van de EU Digital Single Market komt er qua wetgeving rondom data veel op ons af. Dat geldt niet alleen voor bedrijven, maar zeker ook voor overheden. Data zit nu nog vaak in de hoek van de privacy of techniek, maar het wordt hoog tijd dat overheden dit breder gaan zien en data als een onderdeel gaan beschouwen dat op alle vlakken impact heeft. Sterker nog, het is meer dan ooit een kans om het als de basis van de dienstverlening richting burgers te zien: data als brandstof voor betere algemene dienstverlening én voor maatwerk waar dat nodig is.

Data was, zeker voor overheden, lange tijd een onderwerp dat vooral ging over privacy. Op het gebied van persoonsgegevens hebben overheden de laatste jaren op veel niveaus dan ook beslist goede stappen gezet. Maar met de maar liefst 126 wetten die er nu zijn of aankomen – denk aan de Data Act, Data Governance Act, Wet open overheid, Wet hergebruik overheidsinformatie, AI Act, etc. – moet data veel breder worden bekeken. In essentie is data de aanjager voor verregaande digitalisering.

De nieuwe Europese data-economie drijft op vijf pilaren:

·       Opstellen van duidelijke en eerlijke regels voor toegang en hergebruik van data.

·       Investeren in standaarden, tools en infrastructuren voor het opslaan en verwerken van data.

·       De krachten bundelen voor de ontwikkeling van Europese cloudcapaciteit.

·       Samenbrengen van Europese data van belangrijke sectoren in gemeenschappelijke en
interoperabele dataruimten.

·       Gebruikers voorzien van rechten, instrumenten en vaardigheden om volledige controle over hun data te houden.

Data wordt daarmee relevant voor alle onderdelen van de overheid. Er is een holistische aanpak nodig en daarvoor is het belangrijk dat er meer kennis over dit onderwerp komt. Uiteraard bij de
IT- en juridische afdelingen, maar net zozeer bij inkoop, datamanagement, privacy en andere diensten en afdelingen – van uitvoerend tot ondersteunend en van communicatiemedewerkers tot beleidsmakers.

Om te beginnen moet het voor iedereen helder zijn hoe het bijvoorbeeld zit met eigendom, want van wie is data eigenlijk? Data is geen product zoals een huis of een auto. Wie de eigenaar is van data ligt juridisch dan ook complex. Er zijn drie elementen die hierbij een rol spelen en duidelijkheid geven: toepasselijke wet- en regelgeving rondom data en datagebruik, intellectueel eigendom en contractuele afspraken. Stap één is zicht krijgen op de relevante wet- en regelgeving. Privacy speelt daarbij zeker een rol, maar de nieuwe Europese wetgeving laat zien dat het verder gaat dan dat. Ten tweede komen zaken als auteursrechten, databankrechten en overheidsgeheimen om de hoek kijken. Hierbij gaat het vaak om gebruik door derden en hoe dit kan worden geregeld. Als laatste kunnen er contractuele afspraken worden gemaakt betreffende het gebruik van data. Deze afspraken kunnen vanuit overheden, maar uiteraard ook vanuit toeleveranciers, worden aangegaan. Een extra aandachtspunt voor overheden hierbij is: ongeacht het doel van het datagebruik, zorg dat alles goed geregeld is, want alleen dan kan data de grondstof vormen voor betere, veilige en continue dienstverlening richting burgers.

Overheden zullen, net als andere organisaties, stappen moeten nemen om goed om te gaan met deze nieuwe kijk op data. Dat begint met het uitzoeken welke regelgeving van toepassing is op overheden én met het in kaart brengen van de implicaties van deze regelgeving. De volgende stap is het inventariseren welke data relevant is. Hierbij is het belangrijk te kijken naar zowel eigen data als naar externe data die gebruikt wordt voor de dienstverlening. Ook is het essentieel dat wordt gekeken naar hoe het zit met het intellectueel eigendom en welke andere juridische en/of technologische mogelijkheden er zijn om data eventueel te beschermen. De vervolgstap is een nulmeting: waar sta je als overheidsonderdeel of -dienst wat betreft data, zowel organisatorisch als strategisch? Ontwikkel vervolgens een datastrategie die past bij de doelstellingen en tref ten slotte technische en organisatorische maatregelen om alles rondom data goed te regelen. Pas als dit alles op orde is, zijn overheden écht klaar om met data aan de slag te gaan.

Bij KPMG ondersteunen we organisaties bij het ontwikkelen en implementeren van een robuuste en doeltreffende datastrategie. Van het bepalen en vertalen van de impact van wet- en regelgeving en het identificeren van intellectueel eigendom tot het vaststellen van de huidige stand van zaken en het opstellen van een roadmap. Onze professionals denken graag mee over de mogelijkheden toegespitst op uw organisatie.