Legal Alert: Prawo komunikacji elektronicznej

Główną przyczyną zmian w prawie telekomunikacyjnym jest konieczność implementacji do polskiego porządku prawnego przepisów opracowanych przez Unię Europejską. Celem unijnych aktów prawnych, poza harmonizacją prawa telekomunikacyjnego w państwach członkowskich, jest zapewnienie innowacji na wewnętrznym rynku usług telekomunikacyjnych poprzez stymulowanie konkurencji wśród usługodawców oraz zwiększenie inwestycji w sieć 5G i łącza światłowodowe. Rozwój prawodawstwa związanego z cyfrowym rynkiem zmierza do zapewnienia obywatelom Unii Europejskiej usług cyfrowych na wysokim poziomie i na bezpiecznych, prokonsumenckich warunkach.

Prawo komunikacji elektronicznej ogłoszono w Dzienniku Ustaw 9 sierpnia 2024 roku, a vacatio legis przewidziano na trzy miesiące od dnia ogłoszenia (z wyjątkiem pojedynczych przepisów którym nadano indywidualny termin wejścia w życie). Tym samym zastąpienie Prawa telekomunikacyjnego ustawą Prawo komunikacji elektronicznej stanie się już wkrótce faktem. Poniżej przedstawiamy istotne elementy omawianej nowelizacji. 

Już sama zmiana dotychczasowej nazwy ustawy z Prawa telekomunikacyjnego na Prawo komunikacji elektronicznej sugeruje planowane rozszerzenie katalogu podmiotów objętych omawianymi przepisami. W ustawie pojawia się sformułowanie „podmiot świadczący publicznie dostępną usługę komunikacji interpersonalnej niewykorzystującą numerów” – taki podmiot, wraz z przedsiębiorcą telekomunikacyjnym, będzie uznany za przedsiębiorcę komunikacji elektronicznej. W ten sposób ustawodawca rozszerza dotychczasowe prawo telekomunikacyjne o komunikację elektroniczną, a więc skrzynki e-mail, komunikatory internetowe, narzędzia do prowadzenia rozmów audio lub wideo i inne nowoczesne metody komunikacji online. Tym samym do przestrzegania nowych przepisów zobowiązane zostaną kolejne kategorie przedsiębiorców. 

Prawo komunikacji elektronicznej wprowadza możliwość wypowiedzenia umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych, jeżeli występują znaczące, stałe lub częste rozbieżności między rzeczywistym wykonaniem usług  a warunkami określonymi w umowie (nie dotyczy to jednak usługi dostępu do Internetu). Takie roszczenie będzie jednak dostępne dla konsumenta dopiero po wyczerpaniu procedury reklamacyjnej. W przypadku, gdy umowa zostanie rozwiązana w ten sposób, dostawcy usług nie będzie przysługiwało odszkodowanie z tytułu wypowiedzenia umowy przez abonenta przed upływem okresu na jaki została ona zawarta.

W przypadku zerwania umowy przez abonenta (lub przez samego dostawcę, lecz z winy abonenta) wymiar odszkodowania należnego dostawcy usług został znacząco ograniczony. Dostawca usług telekomunikacyjnych będzie mógł dochodzić jedynie kwoty do wysokości sumy pozostałych opłat, które uiściłby abonent gdyby umowa obowiązywała do końca pierwotnie przewidzianego okresu. Takie rozwiązanie zapewni dostawcy usług należne mu z tytułu wykonania umowy zyski, jednocześnie nie obciążając w sposób nadmierny abonenta wypowiadającego umowę.

Dostawca usług komunikacji elektronicznej przed zawarciem z konsumentem umowy będzie zobowiązany do doręczenia mu podsumowania głównych elementów oferty zgodnie z dostarczonym przez ustawodawcę wzorem. Podsumowanie powinno zawierać informacje takie jak oznaczenie i dane kontaktowe dostawcy, główne cechy świadczonej usługi, jej cenę i inne związane z usługą opłaty, a także okres obowiązywania umowy i warunki jej przedłużenia lub zakończenia. Jeżeli takie zwięzłe przedstawienie nie będzie możliwe przed zawarciem umowy z obiektywnych przyczyn technicznych (np. z powodu błędów serwera), dostawca usług będzie zobowiązany przedstawić ofertę niezwłocznie – w takiej sytuacji dopiero po otrzymaniu zwięzłego podsumowania konsument finalnie potwierdza zawarcie umowy. Raz zaakceptowane zwięzłe podsumowanie warunków umowy stanie się integralną częścią umowy i nie będzie podlegało zmianie, chyba że strony wyraźnie postanowią inaczej. Z uprawnienia do uzyskania podsumowania warunków skorzystają również użytkownicy końcowi będący mikroprzedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą lub organizacją pozarządową.

Prawo komunikacji elektronicznej daje również podstawę prawną do wykorzystywania przez wszystkie urządzenia mobilne tego samego typu ładowarek. Celem takiego rozwiązania jest zmniejszenie ilości produkowanych elektrośmieci, a także redukcja wydatków konsumentów na niepraktyczne akcesoria (tym bardziej, że ceny „niestandardowych” ładowarek pochodzących od niektórych producentów są, jak dotychczas, dość wygórowane). Producenci będą więc zobowiązani do dostosowania wytwarzanych sprzętów elektronicznych do nowych wymogów. 

W ustawie wprowadzono odpowiednie standardy świadczonych usług pozwalające na korzystanie przez służby państwowe z technologii AML. Umożliwi ona na dokładne określenie lokalizacji osoby dzwoniącej na jeden z numerów ratunkowych, co pozwala na sprawniejszą reakcję służb ratunkowych lub porządkowych. 

Na przedsiębiorców telekomunikacyjnych narzucono obowiązek przestrzegania tajemnicy komunikacji elektronicznej, którą objęto:

1. Dane użytkownika,
2. Treści indywidualnych komunikatów elektronicznych,
3. Dane transmisyjne,
4. Dane o lokalizacji,
5. Dane o próbach połączenia.

Ujawnianie i przetwarzanie wyżej wymienionych danych będzie naruszeniem tajemnicy komunikacji elektronicznej i dopuszczalne będzie tylko w szczególnych przypadkach określonych w ustawie.

W Prawie komunikacji elektronicznej wskazano również środki zapewniające bezpieczeństwo przetwarzania danych osobowych, które zobowiązani są wdrożyć przedsiębiorcy. Niezależnie od wymogów zawartych w RODO, środki te muszą zapewniać przynajmniej:

1. Aby dostęp do danych osobowych miała osoba posiadająca upoważnienie wydane przez administratora danych;
2. Ochronę przechowywanych lub przekazywanych danych osobowych przed przypadkowym lub bezprawnym zniszczeniem, przypadkową utratą lub zmianą oraz nieuprawnionym lub bezprawnym przechowywaniem, przetwarzaniem, dostępem lub ujawnieniem;
3. Wdrożenie polityki bezpieczeństwa w odniesieniu do przetwarzania danych osobowych.

Dostawcy usług komunikacji elektronicznej będą też zobowiązani do zawiadamiania Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych („Prezesa UODO”) o naruszeniach danych osobowych w terminie i na zasadach zawartych w rozporządzeniu Komisji 611/2013. Jeżeli takie naruszenie może wywrzeć niekorzystny wpływ na prawa abonenta lub użytkownika końcowego należy niezwłocznie go zawiadomić w tym samym trybie.

Warto również zauważyć, że Prawo komunikacji elektronicznej przejmuje rozwiązania dotyczące retencji danych telekomunikacyjnych zawarte w Prawie telekomunikacyjnym. Przedsiębiorcy telekomunikacyjni będą zobowiązani do przechowywania przez rok danych telekomunikacyjnych dotyczących połączeń telefonicznych, które pozwolą na identyfikację użytkownika, czasu, miejsca i rodzaju połączenia. Zobowiązanie do przechowywania danych ma na celu ułatwienie dostępu do tych informacji podmiotom uprawnionym na podstawie przepisów (np. policji lub prokuraturze). Dokładny zakres przechowywania danych zostanie określony w przyszłym rozporządzeniu.

Podobnie jak w przypadku wcześniejszej ustawy, takie rozwiązanie spotkało się z krytyką ze strony Prezesa UODO (zobacz: Opinia PUODO DOL.401.60.2024). W opinii organu, idącej w ślad za orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej,  taki niezróżnicowany sposób gromadzenia danych o użytkownikach jest sprzeczny z Kartą Praw Podstawowych UE, potencjalnie naruszając prawo do poszanowania życia prywatnego i komunikowania się (art. 7 KPP) oraz prawo do ochrony danych osobowych (art. 8 KPP). Dodatkowo, taki model ww. organ uznaje za sprzeczny z zasadami przetwarzania danych wynikającymi z RODO – zgodności przetwarzania z prawem, rzetelności i przejrzystości (art. 5 ust. 1 lit. a), ograniczenia celu (art. 5 ust. 1 lit. b), minimalizacji danych (art. 5 ust. 1 lit. c) oraz ograniczenia przechowywania (art. 5 ust. 1 lit. e), jak również wynikającej z art. 51 ust. 2 Konstytucji RP zasady ograniczenia gromadzenia informacji o obywatelach przez władze publiczne. 

Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej uprawniony jest do weryfikacji przestrzegania przepisów z zakresu komunikacji elektronicznej przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych. W tym celu może on przeprowadzać kontrole, postępowania pokontrolne oraz monitorować częstotliwości, źródła zakłóceń lub nielegalnych emisji. Jeżeli w wyniku kontroli doszło do stwierdzenia naruszenia obowiązek przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, może zostać nałożona na niego kara pieniężna w wysokości do 3% przychodu ukaranego podmiotu, osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym. Dodatkowo, za przesyłanie informacji handlowej za pomocą środków komunikacji elektronicznej (a więc w ramach tzw. marketingu bezpośredniego) bez uprzedniego uzyskania zgody abonenta lub użytkownika końcowego grozi kara grzywny.

Prawo komunikacji elektronicznej tworzy nowe wyzwania dla polskich przedsiębiorstw telekomunikacyjnych. Warto zwrócić uwagę na szereg prokonsumenckich zmian pozwalających na zawieranie przejrzystych i korzystnych umów. Abonentom ułatwiono również wypowiadanie umów w przypadku usług niespełniających standardów obiecywanych w umowie. Tego rodzaju zmiany pozytywnie wpłyną na rynek telekomunikacyjny zwiększając ogólny poziom standardowych praktyk biznesowych oraz konkurencyjność przedsiębiorstw. Uwzględniono również kwestię nowoczesnych metod komunikacji elektronicznej poprzez rozszerzenie zakresu prawa telekomunikacyjnego na tego rodzaju usługi. Ze względu na zmiany przepisów dotyczących kwestii umownych w stosunkach między przedsiębiorcami komunikacji elektronicznej a konsumentami, wymagana więc będzie zmiana umów już istniejących.   

Kancelaria KPMG Law oferuje:

• Sporządzanie opinii oraz analiz dotyczących zastosowania Prawa komunikacji elektronicznej w konkretnych przypadkach;
• Opracowywanie dokumentacji wymaganej przez Prawo komunikacji elektronicznej;
• Prowadzenie szkoleń dotyczących praktycznych aspektów stosowania Prawa komunikacji elektronicznej;
• Reprezentowanie przedsiębiorców w sporach z konsumentami, a także w postępowaniach przed Prezesem Urzędu Komunikacji Elektronicznej.