Legal Alert: Nowe reguły dotyczące linii bezpośredniej

Z dniem 7 września weszły w życie nowe przepisy dotyczące linii bezpośredniej. Co to oznacza dla wytwórców energii i przemysłu?

Instytucja linii bezpośredniej nie jest w polskim prawodawstwie rozwiązaniem nowym (została wprowadzona do ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne („Prawo energetyczne”) już w 2005 r.), ale z uwagi na dotychczasowy kształt przepisów nie była w praktyce stosowana. Do tej pory podmiot zainteresowany wybudowaniem linii bezpośredniej musiał ubiegać się o zgodę Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) na lokalizację takiej linii przed uzyskaniem pozwolenia na budowę. Prezes URE wydając taką decyzję, musiał natomiast wziąć pod uwagę możliwość wykorzystanie zdolności przesyłowych istniejącej sieci elektroenergetycznej.

Ma się to zmienić dzięki uchwalonej dnia 28 lipca 2023 r. nowelizacji ustawy Prawo energetyczne. Nowe przepisy mają umożliwić bezpośrednie dostarczanie energii elektrycznej od źródła do odbiorcy. Chociaż celem tych przepisów jest zapewnienie odbiorcom (w szczególności energochłonnym, którzy silnie odczuli wzrosty cen energii w ostatnich kilku latach) dostępu do tańszej, odnawialnej energii, to zastosowanie linii bezpośredniej jest możliwe dla każdej technologii wytwarzania energii.

Wedle nowej definicji można mówić o dwóch rodzajach linii bezpośredniej. 

Po pierwsze, może to być linia elektroenergetyczną łącząca wydzieloną jednostkę wytwórczą z wydzielonym odbiorcą, w celu bezpośredniego dostarczania energii elektrycznej do tego odbiorcy.

Wydzielona jednostka wytwórcza to jednostka wytwórcza, z której cała wytworzona energia elektryczna jest objęta bezpośrednim dostarczaniem energii elektrycznej do wydzielonego odbiorcy.

Wydzielonym odbiorcą jest z kolei odbiorca, który:

1. nie jest przyłączony do sieci elektroenergetycznej lub
2. jest przyłączony do sieci elektroenergetycznej

a.   w sposób uniemożliwiający wprowadzanie energii elektrycznej wytworzonej w wydzielonej jednostce wytwórczej do tej sieci, lub
b.   spełnia określone w ustawie warunki wprowadzania do sieci energii elektrycznej dostarczanej za pomocą linii bezpośredniej.

Drugim przypadkiem jest linia elektroenergetyczna łącząca jednostkę wytwórczą z przedsiębiorstwem energetycznym innym niż wytwarzające energię elektryczną w tej jednostce, wykonującym działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną, w celu bezpośredniego dostarczenia energii elektrycznej do ich własnych obiektów, w tym urządzeń lub instalacji, podmiotów będących ich jednostkami podporządkowanymi w rozumieniu przepisów o rachunkowości lub do odbiorców przyłączonych do sieci, urządzeń lub instalacji tych przedsiębiorstw.

W obu Wariantach odbiorca korzystający z linii bezpośredniej może jednocześnie uzyskać przyłączenie do sieci (po spełnieniu ustawowych warunków przyłączenia do sieci) i pobierać z niej energię na zasadach równoprawnego traktowania, o ile jego urządzenia lub instalacje uniemożliwiają wprowadzanie energii elektrycznej dostarczanej linią bezpośrednią do sieci elektroenergetycznej.

Jeżeli natomiast odbiorca planuje wprowadzać nadwyżki energii do sieci, wówczas konieczne jest spełnienie dodatkowo następujących warunków:

1. odbiorca jest przyłączony do sieci;
2. odbiorca zawrze odpowiednie umowy o dostarczanie energii (umowa o świadczenie usług przesyłania/dystrybucji energii i umowa sprzedaży energii, lub umowa kompleksowa);
3. są spełnione wymagania techniczne określone w przepisach prawa i odpowiednich regulacjach wewnętrznych operatora, do którego sieci odbiorca jest przyłączony;
4. została udzielona koncesja w zakresie obrotu energią elektryczną.

Obecnie wybudowanie linii bezpośredniej będzie możliwe po uzyskaniu wpisu do wykazu linii bezpośrednich i nie będzie uzależnione od możliwości przyłączenia do sieci elektroenergetycznej.

Wnioskodawca, dokonując zgłoszenia Prezesowi URE zamiaru wybudowania linii bezpośredniej lub dalszego korzystania z linii bezpośredniej, będzie musiał załączyć do tego zgłoszenia m.in. ekspertyzę wpływu linii bezpośredniej (lub urządzeń, instalacji lub sieci do niej przyłączonych) na system elektroenergetyczny, sporządzoną przez podmiot posiadający określone w ustawie kwalifikacje.

Zakres, warunki wykonania i główne założenia ekspertyzy będą musiały zostać ustalone z operatorem sieci elektroenergetycznej, do której będzie przyłączony wydzielony odbiorca lub podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną, do których energia elektryczna będzie dostarczana za pomocą linii bezpośredniej.

Obowiązek sporządzenia ekspertyzy nie dotyczy linii bezpośredniej:

1. realizowanej w ramach Wariantu B, jeżeli wydzielony odbiorca nie jest przyłączony do sieci elektroenergetycznej lub
2. realizowanej w ramach Wariantu A lub B, jeżeli łączna moc zainstalowana w jednostkach wytwórczych jest nie większa niż 2 MW oraz:

a.   o ile planowane lub istniejące urządzenia lub instalacje odbiorcy nie umożliwiają wprowadzania energii elektrycznej dostarczanej linią bezpośrednią do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej, lub
b.   jeżeli spełnione zostały określone w ustawie warunki wprowadzania do sieci energii elektrycznej dostarczanej linią bezpośrednią.

Wzór zgłoszenia o zamiarze wybudowania linii bezpośredniej lub dalszego korzystania z linii bezpośredniej został już opublikowany na stronie internetowej Urzędu Regulacji Energetyki.

Prezes URE będzie mógł odmówić wpisu do wykazu linii bezpośrednich m.in. jeżeli:

1. stwierdzi negatywny wpływ linii bezpośredniej (lub urządzeń, instalacji lub sieci do niej przyłączonych) na system elektroenergetyczny, polegający na powodowaniu zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, lub
2. ekspertyza wskazuje na negatywny wpływ linii bezpośredniej (lub urządzeń, instalacji lub sieci do niej przyłączonych) na system elektroenergetyczny polegający na powodowaniu zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej.

W praktyce przepisy dotyczące linii bezpośredniej powinny umożliwić funkcjonowanie takiego modelu instalacji off-grid (poza siecią), w którym źródło energii nie należy do jej odbiorcy. Dotychczas możliwe było bowiem wybudowanie źródła na własne potrzeby, bez konieczności przyłączania go do sieci, jednakże odbiorca tej energii musiał posiadać tytuł prawny do źródła. Model, w którym źródło energii należy do innego podmiotu, niż jej odbiorca, wymaga zawarcia umowy sprzedaży energii, co z kolei implikuje prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania energii – a ta wymaga uzyskania koncesji. W praktyce uzyskanie koncesji na wytwarzanie energii w instalacji odnawialnego źródła energii wymagało dotąd przedstawienia dokumentów potwierdzających możliwość przyłączenia do sieci, na potwierdzenie spełnienia warunków technicznych zapewniających prawidłowe wykonywanie działalności gospodarczej.

Ustawodawca zdecydował się na nałożenie na podmiot przyłączony do sieci, do którego energia elektryczna dostarczana będzie linią bezpośrednią, obowiązku uiszczania operatorowi sieci:

1. tzw. opłaty solidarnościowej, zależnej od ilości energii dostarczanej tą linią bezpośrednią, która ma odpowiadać udziałowi tego podmiotu w kosztach stałych za przesyłanie lub dystrybucję energii elektrycznej, w części niepokrytej innymi składnikami taryfy, oraz
2. opłaty na pokrycie kosztów utrzymywania systemowych standardów jakości i niezawodności bieżących dostaw energii elektrycznej, zależną od ilości energii dostarczanej tą linią bezpośrednią.

Sposób ustalania tej opłaty zostanie określony w tzw. rozporządzeniu taryfowym (rozporządzenie ministra właściwego ds. energii w sprawie sposobu kształtowania i kalkulacji taryf dla energii elektrycznej oraz sposobu rozliczeń w obrocie energią elektryczną) po zasięgnięciu opinii Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

Nowe przepisy z pewnością odblokują możliwość lokalizowania w Polsce linii bezpośrednich, dzięki uniezależnieniu wpisu do wykazu linii bezpośrednich od możliwości przyłączenia do KSE. Opłacalność takiego rozwiązania w przypadku odbiorców planujących jednoczesne przyłączenie do sieci, będzie jednak zależna od wysokości opłaty solidarnościowej. Na to pytanie odpowiedzą jednak dopiero nowe przepisy rozporządzenia taryfowego.