1 października weszły w życie przepisy umożliwiające współdzielenie przyłącza przez różne instalacje OZE. Z nowego rozwiązania mogą skorzystać zarówno nowe instalacje, jak i te przyłączane obok już istniejących instalacji.
Czym jest cable pooling?
Cable pooling to współdzielenie przyłącza (infrastruktury przyłączeniowej oraz zaalokowanej do danego miejsca przyłączenia do sieci mocy przyłączeniowej) przez instalacje wytwórcze, zazwyczaj – o różnej charakterystyce pracy. Skumulowanie w danym miejscu przyłączenia do sieci instalacjach wykorzystujących różne rodzaje energii pierwotnej poprzez cable pooling umożliwia bardziej efektywne wykorzystanie mocy przyłączeniowych i może poprawić bezpieczeństwo pracy sieci poprzez wypłaszczenie profilu produkcji energii w danym miejscu przyłączenia. Chociaż modelowym przykładem jest tu przyłączenie w danym miejscu instalacji wiatrowej oraz fotowoltaicznej, które statystycznie produkują najwydajniej w różnych okresach dnia i roku, ustawodawca umożliwia skorzystanie z tego rozwiązania dla wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii – a w świetle ustawowej definicji instalacji OZE, oznacza to również połączone z tymi instalacjami magazyny energii lub biogazu rolniczego.
Dotychczas wspólne przyłączenie do sieci dwóch lub więcej instalacji było możliwe, ale wiązało się z szeregiem obciążeń regulacyjnych, wobec czego nie było szerzej stosowane. Konieczne było bowiem utworzenie tzw. OSDn, czyli operatora sieci dystrybucyjnej, nieprzyłączonej do sieci przesyłowej i wymagało nie tylko uzyskania koncesji na dystrybucję energii elektrycznej (a w konsekwencji m.in. uiszczania opłąty koncesyjnej i spełniania obowiązków wynikających z koncesji), ale również uzyskanie decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki o wyznaczeniu operatorem sieci.
Na jakich zasadach możliwe jest przyłączanie instalacji OZE w ramach cable poolingu?
Kiedy możliwy jest cable pooling?
Na podstawie uchwalonych przepisów możliwe są dwie konfiguracje:
- O wspólne przyłączenie do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV mogą ubiegać się inwestorzy dopiero planujący budowę dwóch lub większej liczby instalacji odnawialnych źródeł energii, lub
- Możliwe jest przyłączenie nowej (nowych) instalacji odnawialnych źródeł energii niejako obok instalacji już istniejącej, w tym samym miejscu przyłączenia do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV.
Cable pooling nie jest natomiast możliwy w przypadku instalacji odnawialnego źródła energii, dla których miejscem przyłączenia do sieci jest instalacja odbiorcy końcowego.
Czy z cable poolingu mogą skorzystać instalacje należące do różnych podmiotów?
Co istotne, tytuły prawne do przyłączanych w ramach cable poolingu instalacji mogą należeć do różnych podmiotów. W takim wypadku operatorzy przyłączanych instalacji muszą zawrzeć porozumienie, zawierające m.in.:
- określenie strony porozumienia, która zawrze we własnym imieniu umowę o przyłączenie do sieci oraz umowę o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej dla wszystkich przyłączonych i planowanych do przyłączenia instalacji,
- zasady wspólnej realizacji uprawnień i obowiązków wynikających z warunków przyłączenia, umowy o przyłączenie do sieci oraz umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej,
- zasady wspólnej realizacji uprawnień i obowiązków wynikających z warunków przyłączenia, umowy o przyłączenie do sieci oraz umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej,
- zasady współpracy z podmiotem będącym stroną umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej w realizacji jego obowiązków w zakresie udziału w bilansowaniu systemu i zarządzaniu ograniczeniami systemowymi oraz innych obowiązków podmiotu przyłączonego wynikających z przepisów prawa i stosownych regulacji operatorów sieci (m.in. instrukcji ruchu i eksploatacji sieci);
- zasady rozdziału środków otrzymanych w ramach rekompensaty finansowej w przypadku zastosowania przez operatora redysponowania;
- określenie lokalizacji punktów pomiarowych właściwych dla poszczególnych instalacji.
Porozumienie to stanowi załącznik do wniosku o wydanie warunków przyłączenia. Co istotne, operator zawrze umowę o przyłączenie do sieci tylko z jednym podmiotem, będącym stroną porozumienia o wspólne przyłączenie do sieci, która zostanie dodatkowo upoważniona przez pozostałe strony do reprezentowania wszystkich stron porozumienia przed operatorem systemu elektroenergetycznego lub Prezesem URE w sprawach wynikających z treści porozumienia. Jednocześnie wszystkie strony będą zobowiązane, na mocy stosownych oświadczeń dołączanych do wniosku o wydanie warunków przyłączenia, do:
- montażu urządzeń uniemożliwiających przekroczenie mocy przyłączeniowej;
- przestrzegania stosownych regulacji operatorów sieci (m.in. instrukcji ruchu i eksploatacji sieci);
- przyjęcia wraz z pozostałymi stronami porozumienia solidarnej odpowiedzialności wobec operatora systemu elektroenergetycznego z tytułu przekroczenia mocy przyłączeniowej;
- wyrażenia zgody na weryfikację przez właściwego operatora sieci parametrów technicznych instalacji odnawialnego źródła energii, a także treści dokumentów załączonych do wniosku o wydanie warunków przyłączenia.
Taki kształt regulacji podyktowany jest przede wszystkim względami bezpieczeństwa pracy sieci – właściwi operatorzy mogą skutecznie egzekwować respektowanie postanowień umów o przyłączenie do sieci w relacjach z jednym podmiotem, natomiast odpowiedzialność (w szczególności z tytułu przekroczenia mocy przyłączeniowej) spoczywa na wszystkich operatorach przyłączonych w danym miejscu przyłączenia instalacji OZE.
Każda z instalacji przyłączonych w ramach cable poolingu jest wyposażona w odrębne układy pomiarowo-rozliczeniowe umożliwiające pomiar ilości energii elektrycznej oddanej do sieci i pobranej z sieci. Dzięki temu każdy w wytwórców może zawrzeć odrębną umowę sprzedaży energii, czy niezależnie handlować wytworzoną przez siebie energią na giełdzie.
Jakie obowiązki spoczywają na operatorach instalacji przyłączonych do sieci w ramach cable poolingu?
W przypadku określenia mocy przyłączeniowej na poziomie niższym, niż planowana łączna moc zainstalowana wszystkich instalacji przyłączonych w danym miejscu przyłączenia, umowa o przyłączenie do sieci, zawiera szczegółowy opis sposobu zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej, przy czym:
- koszt zakupu i zainstalowania urządzeń służących do zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej ponoszą podmioty przyłączane do sieci, a
- nadzór nad pracą urządzeń służących do zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej sprawuje operator sieci, który w szczególności jest odpowiedzialny za zabezpieczenie tych urządzeń w sposób uniemożliwiający zmianę ich ustawień.
Możliwym zagrożeniem związanym z cable poolingiem z perspektywy operatorów sieci jest bowiem potencjalne przekraczanie mocy przyłączeniowej określonej dla danego punktu przyłączenia. Jeżeli do takiego przekroczenia dojdzie, właściwy operator sieci:
- pobiera opłaty za przekroczenie mocy przyłączeniowej przez wytwórcę, w wysokości odpowiadającej opłacie za nielegalny pobór energii elektrycznej względem nadmiarowej energii elektrycznej, która została przez wytwórcę wprowadzona do sieci w wyniku przekroczenia;
- może wprowadzić ograniczenia w dostarczaniu przez tego wytwórcę energii elektrycznej do sieci albo całkowicie wstrzymać dostarczanie energii elektrycznej do sieci, bez wypłaty rekompensat oraz bez ponoszenia odpowiedzialności za skutki tych ograniczeń albo odłączenia; w takim wypadku wznowienie dostarczania energii elektrycznej następuje po wdrożeniu przez wytwórcę wskazanego przez operatora sposobu zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej.
Czy instalacje przyłączone do sieci w ramach cable poolingu mogą korzystać z systemów wsparcia (zielone certyfikaty, FIT, FIP, aukcje)?
Kontrowersje w branży budzą natomiast przepisy dotyczące korzystania z systemów wsparcia (zielone certyfikaty, FIT, FIP, aukcje) przez instalacje przyłączone do sieci w ramach cable poolingu. Według uchwalonych przepisów z instrumentów wsparcia może korzystać tylko jeden z przyłączonych w danym miejscu przyłączenia wytwórców energii.
Uzyskanie wsparcia w ramach któregokolwiek w istniejących obecnie systemów wsparcia (zielone certyfikaty, FIT, FIP, aukcje) jest uzależnione od posiadania przez instalację wyodrębnionego zespołu urządzeń służących do wyprowadzania mocy wyłącznie z danej instalacji do sieci elektroenergetycznej. Zgodnie z nowymi przepisami, wymogu tego nie stosuje się do instalacji przyłączonej do sieci w ramach cable poolingu, jeżeli w tym samym miejscu przyłączenia planowane jest przyłączenie kolejnych instalacji, pod warunkiem, że w odniesieniu do tych nowych instalacji:
- nie przysługują świadectwa pochodzenia (tzw. zielone certyfikaty);
- Prezes URE nie wydał wytwórcy energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w instalacji odnawialnego źródła energii wykorzystującej biogaz, hydroenergię albo biomasę, o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej mniejszej niż 500 kW zaświadczenia o możliwości sprzedaży niewykorzystanej energii elektrycznej po stałej cenie zakupu sprzedawcy zobowiązanemu albo wybranemu podmiotowi;
- Prezes URE nie wydał potwierdzenia przyjęcia deklaracji o przystąpieniu do udziału w aukcji;
- Podmiot posiadający tytuł prawny do tej instalacji nie posiada ważnego zaświadczenia o dopuszczeniu do udziału w aukcji;
- Podmiot posiadający tytuł prawny do tej instalacji nie wygrał aukcji.
W praktyce więc jedynie jedna z instalacji przyłączonych w ramach cable poolingu w jednym miejscu przyłączenia może korzystać z przewidzianych w ustawie instrumentów wsparcia. Dodatkowo, jeżeli przyjąć literalną wykładnię przepisów, instalacja, która ma korzystać z mechanizmów wsparcia musi zostać przyłączona jako pierwsza. W przypadku instalacji, które mają dopiero powstać – konieczne jest zatem złożenie w pierwszej kolejności wniosku o przyłączenie do sieci instalacji, która ma korzystać z mechanizmów wsparcia, a dopiero w drugim kroku – podjęcie działań w celu przyłączenia kolejnych instalacji. Niewątpliwie priorytetem ustawodawcy było w tym przypadku zapewnienie, aby instalacje, które już posiadają przyłączenie do sieci oraz przyznane wsparcie, mogły zostać wykorzystane w ramach cable poolingu, bez ryzyka utraty przyznanego wsparcia.