Mimo planów uproszczenia sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju realizowanej na bazie dyrektywy CSRD Komisja Europejska nie rezygnuje ze sztandarowego celu polityki klimatyczno-energetycznej – osiągnięcia neutralności klimatycznej UE do roku 2050. W lipcu tego roku zaprezentowano propozycję celu cząstkowego na drodze do neutralności klimatycznej – redukcję emisji GHG o 90% do 2040 r. Także zeszłoroczny raport Draghiego, który stał się podstawą do debaty o konkurencyjności europejskiego przemysłu, nie kwestionuje potrzeby dekarbonizacji.
Deregulacja nie oznacza odejścia od dekarbonizacji
W świetle tych faktów biznes wciąż stoi przed koniecznością podejmowania konkretnych kroków na drodze do wypracowania strategicznego podejścia do kwestii dekarbonizacji działalności gospodarczej. Działania te mają pozwolić firmom wzmocnić swoją odporność na skutki zmiany klimatu, dostosować się do wymogów regulacyjnych i uzyskać przewagę konkurencyjną.
Jednym z pierwszych kroków na drodze do transformacji biznesu jest plan przejścia.
Czym jest plan przejścia?
Firmy w Polsce i na świecie realizują politykę zrównoważonego rozwoju wynikającą nie tylko z wymogów prawnych (np. wspomnianego przed chwilą raportowania ESG), ale również z oczekiwań klientów, inwestorów czy instytucji finansujących. Działania te są zgodne z polityką osiągnięcia neutralności klimatycznej UE i przeprowadzenia dekarbonizacji gospodarki.
W ramach procesu dekarbonizacji, w oparciu o standard ESRS E1 – Zmiany klimatu, firmy są zobowiązane do ujawnienia tzw. planu przejścia, a więc planu transformacji w kierunku zrównoważonej gospodarki.
Plan przejścia to konkretna strategia działania, która pokazuje, że firma rozumie ryzyka i szanse związane ze zmianami klimatycznymi, ma realny plan na osiągnięcie celów w zakresie zrównoważonego rozwoju i neutralności klimatycznej, a przede wszystkim aktywnie planuje i realizuje działania na rzecz klimatu, a nie ogranicza się wyłącznie do ich deklarowania.
W ramach standardu ESRS E1 – Zmiany klimatu, firmy są zatem zobowiązane do ujawnienia:
- Planów i zdolności przedsiębiorstwa do dostosowania swojej strategii i modelu biznesowego do wymogów transformacji klimatycznej.
- Celów redukcji emisji gazów cieplarnianych, zgodnych z porozumieniem paryskim (np. osiągnięcie neutralności klimatycznej).
- Działań i inwestycji, które wspierają przejście na gospodarkę niskoemisyjną.
- Harmonogramu i kamieni milowych, które pokazują, w jaki sposób firma planuje osiągnąć swoje cele klimatyczne.
Czym plan przejścia różni się od innych dokumentów strategicznych?
Strategia transformacji biznesu, zwana również planem przejścia, różni się od nich przede wszystkim pod względem celu, zakresu oraz horyzontu czasowego.
Najszerszym dokumentem jest zwyczajowo strategia biznesowa, która koncentruje się na maksymalizacji zysku, budowaniu przewagi konkurencyjnej oraz zarządzaniu ryzykiem rynkowym i operacyjnym. Strategia ESG odpowiada z kolei na pytanie o to, jakie działania firma planuje podjąć w obszarze środowiska, odpowiedzialności społecznej i ładu korporacyjnego, często w kontekście oczekiwań inwestorów i regulacji. Strategia dekarbonizacji jest najwęższym dokumentem i skupia się na zarządzaniu emisjami gazów cieplarnianych (GHG) i ich redukcji, zgodnie z wytycznymi klimatycznymi i ścieżkami SBTi.
Plan przejścia to z kolei dokument o charakterze integrującym – odpowiada na pytanie o to, jak przekształcić cały model biznesowy w kierunku niskoemisyjności, uwzględniając zarówno cele klimatyczne, jak i konieczność utrzymania konkurencyjności. Obejmuje on konkretne działania transformacyjne, ich planowanie finansowe i inwestycyjne, jak również dostosowanie strategii operacyjnej i struktury organizacyjnej do wymogów zrównoważonego rozwoju oraz ryzyk klimatycznych. To dokument o charakterze wdrożeniowym, który łączy cele strategiczne z realnymi ścieżkami ich realizacji.
Co należy wziąć pod uwagę przy sporządzaniu planu transformacji?
Przygotowanie planu transformacji biznesu w kierunku niskoemisyjności wymaga strategicznego spojrzenia na przyszłość organizacji w kontekście zmieniającego się otoczenia regulacyjnego, technologicznego i rynkowego. Na początku drogi kluczowe jest zadanie sobie następujących pytań:
- Jak będzie wyglądać mój biznes w 2050 roku w warunkach gospodarki bezemisyjnej? Czy obecny model działalności będzie nadal uzasadniony i opłacalny w takim otoczeniu?
- Jakie znaczenie ma intensywność emisyjna polskiej gospodarki dla mojej firmy? Jak wpłynie ona na skalę i koszty niezbędnych działań transformacyjnych?
- Czy proces transformacji – w szczególności inwestycje w nowe technologie i zmiany operacyjne – może zagrozić mojej konkurencyjności kosztowej i rynkowej?
- Czy moje obecne produkty i usługi będą nadal odpowiadać na potrzeby klientów w przyszłości? Czy konieczna będzie ich modyfikacja lub całkowita zmiana oferty?
- Jakie zmiany organizacyjne, procesowe i technologiczne będą niezbędne, aby moja firma mogła skutecznie funkcjonować w warunkach gospodarki niskoemisyjnej?
- Jakie elementy łańcucha wartości – w tym dostawcy, logistyka, produkcja – będą wymagały przekształcenia, aby przyspieszyć redukcję emisji gazów cieplarnianych?
- Jakie będą źródła finansowania transformacji? Jak zaplanować strukturę nakładów inwestycyjnych i zapewnić ich zgodność z celami klimatycznymi oraz oczekiwaniami interesariuszy?
- Jak podejść do procesu transformacji w sposób strategiczny i długofalowy, aby zapewnić jego skuteczne zarządzanie i trwałość efektów?
- W jaki sposób plan transformacji wpłynie na moją strategię biznesową? Jak zintegrować oba dokumenty, aby działania klimatyczne wspierały rozwój firmy, a nie były postrzegane jako koszt?
Odpowiedzi na te pytania stanowią fundament skutecznego planu przejścia, który nie tylko wspiera cele klimatyczne, ale również wzmacnia odporność i konkurencyjność firmy w perspektywie długoterminowej.
Budowa planu przejścia – krok po kroku
Aby sporządzić skuteczny plan transformacji biznesu niezbędne jest przemyślane i kompleksowe podejście do całego procesu.
Poszczególne etapy zmierzające do wdrożenia planu transformacji kształtują się następująco:
- Analiza stanu obecnego AS-IS (diagnostyka) – uwzględniająca kalkulację emisji GHG (w zakresach 1,2,3), identyfikację i ocenę ryzyk fizycznych oraz przejściowych, czy przegląd strategii i modelu biznesowego pod kątem zgodności z celami klimatycznymi UE.
- Ustalenie ambicji i celów – w tym wyznaczenie celów redukcji emisji, zapewnienie zgodności z regulacjami klimatycznymi
- Analiza scenariuszy klimatycznych, zawierająca opracowanie wariantowych scenariuszy klimatycznych oraz stworzenie trajektorii osiągnięcia celów poprzez wybór opcji o wysokim potencjale.
- Opracowanie planu działań dla wybranego scenariusza, w tym identyfikacja działań transformacyjnych, analiza ich wpływu na produkty, usługi, łańcuch wartości czy inwestycje, przypisanie odpowiedzialności i zaprojektowania wskaźników KPI.
- Zabezpieczenie finansowania – oszacowanie szacunkowych niezbędnych kosztów wraz z identyfikacją źródeł finansowania.
- Zarządzanie i nadzór – uwzględnienie planu przejścia w strukturach zarządczych czy zaprojektowania mechanizmów monitorowania postępów.
- Raportowanie i komunikacja – np. opracowania polityki i działań komunikacyjnych z interesariuszami (inwestorzy, klienci, pracownicy).
Wdrażanie planu transformacji to złożony i długotrwały proces – często rozciągający się na kilka lat. W jego przygotowaniu i realizacji mogą pomóc doświadczeni specjaliści i organizacje, które przeprowadzą firmę przez cały proces oraz będą w stanie wesprzeć wdrożenie jej poszczególnych elementów – strategicznych, finansowych, technicznych, prawnych i podatkowych.
