Procedura SME ułatwi podatnikom zwolnionym podmiotowo z VAT działanie na unijnym rynku

Celem wspomnianych zmian w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. 2024 poz. 361 ze zm., dalej: „ustawa VAT”) jest konieczność implementacji dyrektywy Rady (UE) 2020/285 z dnia 18 lutego 2020 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej w odniesieniu do procedury szczególnej dla małych przedsiębiorstw oraz rozporządzenie (UE) nr 904/2010 w odniesieniu do współpracy administracyjnej i wymiany informacji do celów monitorowania i prawidłowego stosowania procedury szczególnej dla małych przedsiębiorstw, zwanej dalej „dyrektywą 2020/285”.

Nowe przepisy wprowadzają tzw. procedurę SME i dotyczą wyłącznie podatników posiadających siedzibę działalności gospodarczej na terytorium tych państw członkowskich Unii Europejskiej (UE), których ustawodawstwo przewiduje zwolnienie podmiotowe z VAT. Polska, podobnie jak inne kraje UE, implementując zapisy dyrektywy 2020/285, umożliwi zwolnionym podmiotowo podatnikom korzystanie z podobnych zwolnień, przewidzianych w innych krajach członkowskich.

W 2024 r. jedynym państwem członkowskim UE, które nie przewiduje takiego zwolnienia, jest Hiszpania. To, czy i kiedy Hiszpanii uda się zaimplementować do swojego porządku prawnego dyrektywę 2020/285 pozostaje kwestią otwartą. Do tego czasu zwolnieni podmiotowo podatnicy z Polski nie będą mogli korzystać z procedury SME w Hiszpanii.

Warto również zauważyć, że pomimo specjalnego statusu Irlandii Północnej, procedura SME nie znajdzie zastosowania do zwolnionych podmiotowo podatników z tej części Zjednoczonego Królestwa. Odpowiednio, zwolnieni podmiotowo podatnicy posiadający siedzibę na terytorium Polski nie będą mogli korzystać z procedury SME w Irlandii Północnej.

Istotnym elementem nowelizacji ustawy VAT, mającym znaczenie dla podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego, jest zmiana treści art. 113 ust. 2 pkt 1 ustawy VAT. Przed zmianą, przy obliczaniu ustawowego limitu wynoszącego 200 000 zł, nie brano pod uwagę wartości wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów. Od 1 stycznia 2025 r. wartość tych transakcji będzie również brana pod uwagę przy kalkulacji wspomnianego progu.

Do końca 2024 r. dokonanie transakcji na terenie Polski przez zwolnionych podmiotowo podatników podatku od wartości dodanej z innych państw członkowskich UE mogło powodować konieczność rejestracji na potrzeby VAT. Analogiczny obowiązek mógł wystąpić także w przypadku zwolnionych podmiotowo podatników z Polski dokonujących dostawy towarów lub świadczenia  usług w innym państwie członkowskim UE.

Zatem celem procedury SME jest likwidacja nieproporcjonalnych obciążeń VAT nakładanych na zwolnionych podmiotowo podatników w transakcjach transgranicznych pomiędzy państwami członkowskimi UE, co w konsekwencji ma zwiększyć skalę handlu wewnątrz Wspólnoty.

W przypadku zwolnionych podmiotowo podatników z siedzibą w Polsce, gdzie to Polska jest tzw. MSEST (państwem siedziby), procedura SME będzie możliwa pod warunkiem spełnienia warunków przewidzianych w ustawie VAT dla zwolnienia podmiotowego. Przypomnijmy, że mogą z niego skorzystać podatnicy, u których wartość sprzedaży, z wyłączeniem kwoty podatku, nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł.

Pomimo zapowiedzi Ministerstwo Finansów nie zdecydowało o podwyższeniu progu w najbliższym czasie. Limit ten jest liczony proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności w danym roku w przypadku podmiotów rozpoczynających swoje funkcjonowanie. Jednak w przypadku niektórych rodzajów działalności skorzystanie ze zwolnienia nie jest możliwe.

Każde państwo członkowskie UE ma prawo do określenia własnego progu, po przekroczeniu którego podatnik od wartości dodanej jest zobligowany do rejestracji jako czynny podatnik VAT. Progi te mogą być różnicowane przez państwa członkowskie UE ze względu na sektory gospodarki, jednak nie mogą być różne w zależności od tego, czy podatnik ma siedzibę w danym kraju, czy też nie.

Powyższe wynika z treści dyrektywy 2020/285, która w artykule 284 ust. 1 stanowi, że ,,Państwa członkowskie mogą zwolnić dostawy towarów i świadczenie usług dokonane na ich terytorium przez podatników mających siedzibę na ich terytorium, których roczny obrót w państwie członkowskim uzyskany z tytułu takich dostaw towarów i świadczenia usług nie przekracza progu ustalonego przez te państwa członkowskie na potrzeby stosowania tego zwolnienia. Próg ten nie może przekroczyć kwoty 85 000 EUR lub jej równowartości w walucie krajowej. Państwa członkowskie mogą ustalić zróżnicowane progi dla poszczególnych sektorów działalności gospodarczej w oparciu o obiektywne kryteria. Żaden z tych progów nie może jednak przekroczyć progu wynoszącego 85 000 EUR lub jego równowartości w walucie krajowej. Państwa członkowskie zapewniają, aby podatnicy kwalifikujący się do korzystania z więcej niż jednego progu sektorowego mogli stosować tylko jeden z tych progów. Progi ustalone przez państwo członkowskie nie mogą wprowadzać rozróżnienia między podatnikami mającymi siedzibę i podatnikami niemającymi siedziby w tym państwie członkowskim.”

Poza różnymi progami dla poszczególnych krajów dyrektywa 2020/285 wprowadza również wspólny próg unijny wynoszący 100 000 EUR. Zatem korzystanie z procedury SME będzie możliwe o ile całkowita roczna wartość dostaw towarów i świadczenia usług dokonanych w roku podatkowym na terytorium UE, z wyłączeniem kwoty podatku od wartości dodanej, nie przekroczyła w poprzednim ani w bieżącym roku podatkowym wspomnianego progu.

Określenie de facto dwóch limitów – krajowego (różnego dla różnych krajów, ale nie większego niż 85 000 EUR) oraz ściśle wskazanego w dyrektywie 2020/285 (100 000 EUR) zmusza nie tylko podatnika, ale również krajowe i zagraniczne organy podatkowe do weryfikacji, czy nie został przekroczony jeden ze wskazanych powyżej progów, wówczas bowiem następuje utrata prawa do korzystania z procedury SME.

Również zwolniony podmiotowo podatnik musi na bieżąco dokonywać weryfikacji przepisów dotyczących podatku od wartości dodanej obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich UE, ze względu na możliwość występowania innych dodatkowych obostrzeń związanych z możliwością zwolnienia podmiotowego. Przykładowo w Polsce m.in. świadczenie usług doradztwa bądź dostawa wyrobów tytoniowych wyłącza możliwość skorzystania ze zwolnienia. Podobne regulacje mogą obowiązywać także w innych krajach.

Wychodząc naprzeciw tym problemom i chcąc umożliwić podatnikom SME skuteczne wypełnianie obowiązków związanych z transgranicznym stosowaniem zwolnienia podmiotowego, Komisja Europejska uruchomiła stronę internetową, która ułatwia dostęp do przepisów dotyczących procedury SME, wdrożonych przez poszczególne państwa członkowskie UE (link: https://sme-vat-rules.ec.europa.eu/index_en).

Zgodnie z art. 113b ust. 2 ustawy VAT zwolniony podmiotowo podatnik planujący korzystanie z procedury SME w inny kraju członkowskim niż Polska (tj. MSEX – państwo zwolnienia) składa właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego na formularzu SME-P tzw. uprzednie powiadomienie. W terminie 35 dni roboczych organ informuje podatnika o nadaniu indywidualnego numeru identyfikacyjnego, zawierającego kod EX, o ile oczywiście wszystkie warunki do korzystania ze zwolnienia zostały spełnione.  

Kolejnym obowiązkiem określonym w art. 113b ust. 14 ustawy VAT dla podmiotów chcących korzystać z procedury SME jest składanie informacji kwartalnej w terminie miesiąca od końca danego kwartału. Przy czym termin ten upływa również, gdy ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy.

Wspomniana informacja zawiera dane podatnika, w tym polski numer identyfikacyjny z kodem EX, oraz dane o wysokości obrotów osiągniętych w każdym z państw członkowskich za dany kwartał, w tym o wartości sprzedaży na terytorium kraju. Kwoty podawane będą w euro i raportowane na formularzu SME-IK.

Ministerstwo Finansów planuje również udostępnić inne formularze związane z procedurą SME, w tym formularz: POE-EU, który ma być pismem ogólnym w procedurze SME. Za jego pomocą podatnik będzie mógł przesłać do Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście wyjaśnienia, zastrzeżenia, odwołania oraz inne informacje niezastrzeżone do przekazywania w pozostałych udostępnionych dokumentach.

W przypadku, gdy roczny obrót podatnika na terytorium Unii Europejskiej przekroczy kwotę 100 000 EUR, w terminie 15 dni roboczych, licząc od dnia, w którym nastąpiło jej przekroczenie, składa on informację kwartalną za okres od początku kwartału do dnia, w którym ta kwota została przekroczona.

Nowe przepisy stanowią więc krok w stronę ułatwienia działania najmniejszym przedsiębiorstwom w rozliczeniach podatku od wartości dodanej. Zmniejszają zbędne obciążenia formalne i prowadzą do redukcji kosztów. W dodatku dzięki tym rozwiązaniom małe przedsiębiorstwa zdobędą możliwość poszerzenia swojej działalności o nowe rynki zbytu.

Małe i średnie przedsiębiorstwa (SMEs) stanowią przeważającą większość – według danych Komisji Europejskiej to 99% wszystkich podmiotów działających na terenie Unii Europejskiej (blisko 25 mln zarejestrowanych podmiotów zapewniającym pracę dla ponad 85 mln ludzi). Ich definicja została przedstawiona w zaleceniach Komisji 2003/61. Do określenia SMEs niezbędne jest odwołanie się do liczby zatrudnianych pracowników oraz wykazywanego obrotu w skali roku.

W KPMG zdajemy sobie sprawę ze złożoności wprowadzanych przepisów mających w tym przypadku wpływ na małych i średnich przedsiębiorców. Nasz doświadczony Zespół służy pomocą w weryfikacji czy dany podmiot będzie mógł skorzystać z wprowadzanych preferencji, a następnie udzieli wsparcia w dalszych pracach w celu dostosowania Państwa modelu biznesowego. Nasi eksperci pomogą w sposób kompleksowy przygotować się do nowych regulacji podatkowych i sprawozdawczych.