Od pierwszego stycznia 2024 r. obowiązują znowelizowane przepisy ustawy z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1903; dalej: „u.o.p.” lub „Ustawa SUP”) stanowiące implementacje tzw. dyrektywy SUP (Single Use Plastic), nazywanej również dyrektywą plastikową, czyli dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (Dz.U. UE z 2019 r. L 155, s. 1).
Dyrektywa plastikowa
Dyrektywa plastikowa została uchwalona w szczytnym celu ograniczenia zaśmiecania środowiska naturalnego jednorazowymi przedmiotami wykonanymi z plastiku. Rozwiązania przyjmowane w tej dyrektywie stanowią urzeczywistnienie popularnego sposobu w zarządzaniu przedsiębiorstwami polegającego na zrównoważonym rozwoju ESG – Enviroment, Society, Governance (Środowisko, Społeczeństwo, Ład korporacyjny).
Jak wskazano w preambule Dyrektywy plastikowej, dyrektywa propaguje podejścia wspomagające gospodarkę o obiegu zamkniętym, które dają pierwszeństwo zrównoważonym i nietoksycznym produktom wielokrotnego użytku i systemom ponownego użycia zamiast produktom jednorazowego użytku, które mają przede wszystkim na celu zmniejszenie ilości generowanych odpadów.
W niniejszym artykule przyjrzymy się skutkom implementacji Dyrektywy plastikowej do polskiego porządku prawnego i wyzwań stawianych przed przedsiębiorcami.
Ustawa SUP
Aktualne obowiązki
Zakaz wprowadzania wybranych produktów plastikowych
Jak już wskazano, Dyrektywa plastikowa została implementowana do polskiego porządku prawnego głównie poprzez nowelizację ustawy o SUP.
Od maja 2023 r. obowiązuje już zakaz dotyczący wprowadzania do obrotu następujących produktów jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego:
- patyczków higienicznych niebędących wyrobami medycznymi,
- sztućców (widelce, noże, łyżki, pałeczki),
- talerzy,
- słomek niebędących wyrobami medycznymi,
- mieszadełek do napojów,
- patyczków mocowanych do balonów innych niż do użytku profesjonalnego,
- pojemników na żywność do bezpośredniego spożycia oraz pojemników i kubków na napoje z polistyrenu ekspandowanego (styropianu),
- jakichkolwiek wyrobów (także wielorazowych) wykonanych z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych (art. 3i u.o.p.).
Opłata produktowa
Od stycznia 2024 r. obowiązują natomiast przepisy dotyczące pobierania opłaty za opakowania gastronomiczne jednorazowego użytku wykonane tworzyw sztucznych.
Zgodnie z art. 3b ust. 1 Ustawy o SUP, przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego, jednostkę handlu hurtowego lub jednostkę gastronomiczną, w których są oferowane produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w załączniku nr 6 do ustawy będące opakowaniami lub napoje lub żywność pakowane przez tego przedsiębiorcę w te produkty, jest obowiązany do pobrania opłaty od użytkownika końcowego nabywającego te produkty lub napoje lub żywność w tych produktach, zwanej dalej "opłatą".
W nawiązaniu do powyższego przepisu, spójrzmy na kategorie produktów wskazanych w załączniku 6:
Do produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych podlegających zmniejszaniu stosowania zalicza się:
- kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka;
- pojemniki na żywność, w tym pojemniki takie jak pudełka, z pokrywką lub bez, stosowane w celu umieszczania w nich żywności, która jest:
- przeznaczona do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos,
- zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz
- gotowa do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzanie, gotowanie czy podgrzewanie
– w tym pojemniki na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe do bezpośredniego spożycia, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność.
Do pobrania opłaty od opisanych produktów obowiązany jest także przedsiębiorca oferujący swoje produkty poprzez maszyny vendingowe np. automaty do kawy.
Zgodnie z rozporządzeniem ministra klimatu i środowiska z 7 grudnia 2023 r. w sprawie stawek opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będące opakowaniami (Dz.U. poz. 2679) stawka opłaty konsumenckiej ma wynieść:
- 20 gr za sztukę w przypadku kubków na napoje (w tym ich pokrywek i wieczek);
- 25 gr za sztukę w przypadku pojemników na żywność (w tym pudełek z pokrywką lub bez) do umieszczenia w nich żywności, która jest:
- przeznaczona do bezpośredniego spożycia (na miejscu lub na wynos),
- zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz
- gotowa do spożycia bez dalszej obróbki takiej jak przyrządzanie, gotowanie lub podgrzewanie (w tym pojemników na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe do bezpośredniego spożycia, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność).
Opłatę produktową należy przekazywać na odrębny rachunek bankowy prowadzony przez marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce jej pobrania, w terminie do dnia 15 marca roku następującego po roku kalendarzowym, w którym została pobrana.
Czytając powyższe przepisy można dojść do wniosku, że zostały one zbudowane bardzo szczegółowo opisując dany produkt. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że taka konstrukcja nie powinna budzić kontrowersji, jednak w zderzeniu z rzeczywistością pojawiają się pewne wyzwania, przed którymi muszą stawać przedsiębiorcy.
Wybrane wyzwania
W związku z bardzo kazuistycznym ujęciem przepisów, przedsiębiorcy borykają się z bardzo specyficznymi problemami, np.:
- czy opłatę produktową należy pobrać od opakowania na oliwę wydawanego do pizzy na wynos,
- czy od opakowań dań, które należy podgrzać przed spożyciem należy pobrać opłatę produktową,
- czy jeżeli pudełko na jedzenie nie jest wyprodukowane z plastiku, ale pokrywka jest to czy od takiego pudełko należy pobierać opłaty?
Podane jako przykład powyższe wątpliwości zostały rozwiane poprzez udzielenie interpretacji indywidualnej wydanej przez odpowiednich Marszałków województw. Przedsiębiorcy, zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. ‒ Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 221) mają prawo występować po takie interpretacje, które po zanonimizowaniu zostają opublikowane Biuletynie Informacji Publicznej. Na stronach właściwych urzędów marszałkowskich opublikowano już w tym trybie wiele rozstrzygnięć dotyczących właściwej interpretacji przepisów wprowadzanych ustawą SUP.
I tak wracając do przedstawionych powyżej rozterek, urzędy marszałkowskie odpowiedziały w następujący sposób:
- za opakowanie na oliwę do pizzy na wynos należy doliczyć opłatę produktową którą do 15 marca kolejnego roku przedsiębiorca będzie musiał przekazać na wskazany przez marszałka województwa rachunek bankowy (DSI-IV.7250.4728.2023),
- W odniesieniu do pytania o pojemniki z żywnością, którą należy podgrzać, Urząd marszałkowski wskazał, że zgodnie z wytycznymi Komisji oraz art. 12 dyrektywy takie pojemniki na żywność często pozostawia się w miejscach do tego nieprzeznaczonych ze względu na ich pojemność lub rozmiar, zatem ten przedsiębiorca ma pobierać opłatę produktową (DSI-IV.7250.4520.2023),
- W przypadku zaś nie plastikowego opakowania i plastikowej pokrywy, Urząd marszałkowski stwierdził, że od takiego zestawu nie przysługuje opłata produktowa (DECYZJA NR 1729/23/OS).
Analizując dostępne rozstrzygnięcia, można dojść do konkluzji, że nie ugruntowała się jednolita linia i de facto podobne stany faktyczne są różnie rozstrzygane. Można również zauważyć, że urzędy marszałkowskie stosują różne podejścia do przepisów i raz wspierają swoją interpretacje wykładnią przepisów unijnych, innym zaś razem trzymają się ściśle polskich przepisów.
Przyszłe obowiązki
Opłata produktowa to nie jedyna zmiana, która będzie obowiązywała od 2024 r. W przepisach znajdują się już następujące przepisy, które wkrótce zaczną obowiązywać:
- od 1 lipca 2024 r. ci przedsiębiorcy będą musieli zapewnić dostępność w sprzedaży opakowań alternatywnych wielokrotnego użytku lub opakowań wytworzonych z innych materiałów niż tworzywa sztuczne, w tym ulegających biodegradacji, dla określonych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (art. 3b ust. 3 u.o.p.),
- przedsiębiorcy będą również zobowiązani do zapewnienia odpowiedniego przymocowania nakrętki do jednorazowych pojemników na napoje o pojemności do trzech litrów, wykonanych z tworzyw sztucznych (art. 14b u.o.p.).
Natomiast zgodnie z art. 14 ust. 1 oraz art. 21a ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce odpadami i opakowaniami (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1658) przedsiębiorcy od 2025 r. zostaną zobligowani do utrzymywania wymaganych poziomów zawartości tworzyw sztucznych z recyklingu w butelkach jednorazowego użytku na napoje o pojemności do trzech litrów oraz utrzymywania określonego poziomu selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych tego rodzaju.
Podsumowanie i asysta KPMG
Jak widać opłata produktowa wprowadzona w wydawałoby się słusznym celu ograniczenia używania jednorazowych opakowań plastikowych budzi poważne wątpliwości przedsiębiorców. Niestety, niejednolite podejście urzędów marszałkowskich prezentowane w interpretacjach nie ułatwia poruszania się w gąszczu przepisów. Na horyzoncie zaś widać kolejne zmiany i obowiązki wynikające z Dyrektywy SUP.
W związku z powyższym, zachęcamy do kontaktu. Z przyjemnością podejmiemy działania ułatwiające wprowadzenia w Państwa przedsiębiorstwie obowiązków wynikających z Dyrektywy SUP, proponowanymi działaniami mogą być:
- dokładna identyfikacja działalności w zakresie podlegania pod przepisy SUP,
- wyjaśnienie wątpliwości wynikających z przepisów SUP,
- asysta przy ewentualnym wniosku o wydanie interpretacji, w szczególności w celu identyfikacji, czy dany produkt podlega pod opłatę produktową.
- pomoc przy realizacji obowiązków, z zachowaniem terminów wejścia w życie poszczególnych przepisów.
Jednocześnie, mając na uwagę dynamiczne zmiany w prawie podatkowym wynikające z Dyrektyw Europejskich, szczególnie dotyczących ekologii, już teraz zapraszamy na kolejne wpisy na naszym blogu dotyczące Dyrektywy SUP (kwestia VAT/CIT a opłata produktowa) oraz podatku od emisji dwutlenku węgla (Carbon Border Adjustment Mechanizm).
Dodatkowo, wkrótce opublikujemy artykuł opisujący system kaucyjny – zachęcamy do zapoznania się z tą publikacją i kontaktu z nami.
