Z dniem 1 września 2023 r. weszło w życie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 lipca 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania, podnoszące kwoty zarobków przysługujące tej grupie pracowników. Z dniem 30 września 2023 r. wchodzi natomiast w życie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 czerwca 2023 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac zastępujące rozporządzenie z dnia 24 sierpnia 2004 r. o tym samym tytule.
Wzrost wynagrodzenia
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania reguluje zasady nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy pracowników młodocianych, z którymi pracodawca zawarł na piśmie umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Młodocianemu w okresie nauki zawodu przysługuje wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". W drugim kwartale 2023 r. przeciętne wynagrodzenie wyniosło 7005,76 zł, zatem od 1 września 2023 r. wynagrodzenie pracowników młodocianych jest ustalane na bazie tej właśnie kwoty. Wartość minimalnej gwarantowanej stawki procentowej wzrasta z kolejnymi latami nauki i obecnie wynosi:
- nie mniej niż 8% od wskazanej wyżej kwoty (tj. obecnie 560,46 zł) – w pierwszym roku nauki lub klasie I branżowej szkoły I stopnia w przypadku młodocianego realizującego dokształcanie teoretyczne w tej szkole;
- nie mniej niż 9% od wskazanej wyżej kwoty (tj. obecnie 630,52 zł) – w drugim roku nauki lub klasie II branżowej szkoły I stopnia w przypadku młodocianego realizującego dokształcanie teoretyczne w tej szkole;
- nie mniej niż 10% od wskazanej wyżej kwoty (tj. obecnie 700,58 zł) – w trzecim roku nauki lub klasie III branżowej szkoły I stopnia w przypadku młodocianego realizującego dokształcanie teoretyczne w tej szkole.
Do tej pory powyższe stawki procentowe wynosiły odpowiednio 5%, 6% i 7%. Ostatni raz zmiany w zakresie stawek procentowych wynagrodzeń pracowników młodocianych dokonano w roku 2019. Obecna zmiana ma stanowić zachętę do realizacji kształcenia zawodowego w formie przygotowania zawodowego, a jednocześnie nieco zbliżyć wynagrodzenie pracowników młodocianych wykonujących pracę w Polsce do stawek, jakie otrzymują ich koledzy w innych krajach europejskich.
Prace wzbronione młodocianym i warunki zatrudniania przy niektórych z nich
Pomimo, że przyjęte Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 czerwca 2023 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac stanowi odrębny akt prawny, powiela ono w dużej mierze przepisy zastępowanego rozporządzenia z dnia 24 sierpnia 2004 r.
W Załączniku nr 1 do rozporządzenia zawarto wykaz prac wzbronionych młodocianym, natomiast Załączniku nr 2 do rozporządzenia zawarto wykaz niektórych prac wzbronionych młodocianym, przy których zezwala się na zatrudnianie młodocianych powyżej 16 lat, jeżeli jest to niezbędne do odbycia przygotowania zawodowego. Rozporządzenie dopuszcza zatrudnianie młodocianych pracowników przy tych pracach, o ile nie ma ono charakteru pracy stałej, lecz ogranicza się do zaznajamiana młodocianych z czynnościami niezbędnymi do odbycia przygotowania zawodowego.
W stosunku do przepisów poprzedniego rozporządzenia, rozszerzono w szczególności zakres obowiązków pracodawców wobec pracowników młodocianych przez nakazanie dostarczania im nieodpłatnych środków ochrony indywidualnej zabezpieczających przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informowania ich o sposobach posługiwania się tymi środkami. Ponadto, pracodawca ma obowiązek dostarczania młodocianemu nieodpłatnie odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy. Przy ocenie ryzyka związanego z wykonywaną pracą należało będzie natomiast dokonać identyfikacji czynników chemicznych, pyłowych, fizycznych i biologicznych występujących w środowisku pracy młodocianego, jak również oceny ich oddziaływania na organizm młodocianego, stopień i okres narażenia na te czynniki oraz środki ochrony. Ocena ryzyka powinna być przeprowadzana przed dopuszczeniem młodocianego do pracy oraz każdorazowo przed zmianą miejsca pracy młodocianego lub sposobu wykonywania pracy.
Wzbronione zostały prace ujęte w przepisach dotyczących ręcznych prac transportowych, przekraczające wartości obciążenia określone proporcjonalnie do dopuszczalnej wartości obciążenia dorosłych:
- w przypadku młodocianych kobiet wartość obciążenia nie może przekraczać 60% dopuszczalnej wartości obciążenia dla kobiet,
- w przypadku młodocianych mężczyzn wartość obciążenia nie może przekraczać 40% dopuszczalnej wartości obciążenia dla mężczyzn.
Rozszerzony został m.in. wykaz prac zagrażających prawidłowemu rozwojowi psychicznemu o prace związane z produkcją, sprzedażą i reklamą treści pornograficznych, prace związane z promocją i użytkowaniem wyrobów nikotynowych, prace, przy których występuje prawdopodobieństwo stosowania siły wobec zwierząt oraz prace w zakładach pogrzebowych. Z kategorii tej usunięty został natomiast udział w występach tancerzy w zakładach gastronomicznych.
Wśród przykładowych zmian znalazło się także zmniejszenie z 14°C do 10°C, dopuszczalnej minimalnej temperatury powietrza, w której młodociany może pracować. Jednocześnie usunięto z wykazu prac w narażeniu na szkodliwe działanie czynników fizycznych prace w środowisku o dużych wahaniach parametrów mikroklimatu, szczególnie przy występowaniu nagłych zmian temperatury powietrza w zakresie przekraczającym 15°C, przy braku możliwości stosowania co najmniej 15-minutowej adaptacji w pomieszczeniach o temperaturze pośrednie.
Pracodawca zatrudniający pracowników młodocianych powinien sporządzić odpowiednie wykazy prac wykonywanych w jego zakładzie pracy wzbronionych młodocianym i stanowisk pracy, na których wykonywane są te prace oraz zamieścić je w widocznym miejscu w każdej komórce organizacyjnej, w której są zatrudnieni młodociani. Wprowadzone przepisy powinny zatem znaleźć odzwierciedlenie w wewnętrznych źródłach prawa pracy (takich jak regulamin pracy) i innych regulacjach obowiązujących u danego pracodawcy oraz w stosowanej w danym zakładzie praktyce. Przy okazji weryfikacji tychże dokumentów, przypominamy także o ostatnich zmianach Kodeksu pracy, o których pisaliśmy w artykule Nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie work-life balance - KPMG Poland. Zmiany te powinny być również wzięte pod uwagę przy ocenie aktualności wewnętrznych dokumentów obowiązujących u pracodawców.
