NFT – aspekty prawnoautorskie

NFT (czyli non-fungible token) to oparte na blockchainie jednostki wartości lub "tokeny", z unikalnym identyfikatorem powiązanym z aktywem bazowym.

Wartość NFT wynika z tego, że jest ona "niezamienna", co oznacza, że token nie może zostać zastąpiony identycznym tokenem (co powoduje jego unikalność). Jest to przeciwieństwo zamiennej natury kryptowaluty, gdzie każda jednostka waluty ma identyczną wartość i jest wymienna.

Z uwagi na swoją wyjątkowość NFT używany jest w świecie twórców dzieł sztuki. NFT reprezentuje cyfrową formę podpisu artysty oraz numer druku, który jest związany z aktywem bazowym.  Opatrzenie dobra cyfrowego NFT skutkuje potwierdzeniem jego pochodzenia, oryginalności i osoby do niego uprawnionej. W wielu sektorach gospodarki bez wątpienia wpływa to na wartość sprzedawanych produktów. 

NFT są relatywnie nowym produktem, dlatego nie są objęte jeszcze specjalnymi uregulowaniami prawnymi.  Niewątpliwie jednak NFT mogą być przedmiotem praw autorskich. Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej „u.p.a.”), przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Naruszeniem praw autorskich może być stworzenie czy dysponowanie NFT zawierającym dzieło, którego nie jest się właścicielem. Do stworzenia NFT i czerpania zysków z dzieła uprawniony jest tylko autor lub prawdziwy nabywca praw.

NFT może także być zarejestrowane jako znak towarowy. Jest to szczególnie istotna kwestia w przypadku przedsiębiorców prowadzących działalność w metaversum. Markowe samochody, ubrania lub gadżety mogą być bowiem wykorzystywane przez avatary funkcjonujące w wirtualnym świecie.  

Oczywistym sposobem spieniężenia NFT jest sprzedaż. W przypadku NFT, które jest treścią cyfrową a nie rzeczą (w rozumieniu art. 45 kodeksu cywilnego), trudno mówić o umowie sprzedaży. Zawarcie umowy o takim charakterze będzie jednak dopuszczalne na gruncie swobody umów. Wraz ze sprzedażą NFT pojawia się pytanie o przejście majątkowych praw autorskich.

Rozróżnić trzeba dwie sytuacje: pierwszą, w której realnie istniejące dzieło posiada swój odpowiednik w formie NFT oraz drugą, w której NFT jest jedynie tworem o walorze artystycznym. Gdy NFT ma swój realny odpowiednik, sprzedaż NFT zazwyczaj nie prowadziłaby do przeniesienia praw autorskich do powiązanego z nim rzeczywistego dzieła. Wynika to z art. 52 ust. 1 u.p.a., który stanowi, że przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu, jeżeli umowa nie stanowi inaczej. Oznacza to, że sprzedaż NFT nie jest równoznaczna z przeniesieniem praw autorskich, chyba że strony odmiennie postanowią w umowie. Aby prawa autorskie przeszły na nabywcę NFT, autor oryginalnego utworu musi także przenieść te prawa na nabywcę NFT. Niezbędna jest zatem umowa przeniesienia autorskich praw majątkowych na odpowiednio sprecyzowanych polach eksploatacji. Dodatkowo należy podkreślić, że na gruncie polskiego porządku prawnego umowa o przeniesienie praw autorskich wymaga formy pisemnej (art. 53 u.p.a).

Obrót NFT odbywa się natomiast głównie na specjalnie tworzonych w tym celu giełdach online, na podstawie tzw. smart kontraktów. Taka sprzedaż NFT musiałaby być zawarta w formie elektronicznej odpowiadającej formie pisemnej (złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym).

Osoby nabywające NFT powinny dokładnie rozważyć, co otrzymują nabywając NFT, ponieważ posiadanie NFT nie powoduje automatycznie powstania jakichkolwiek praw własności do aktywów bazowych.

Innymi słowy, właściciel danego NFT może być właścicielem konkretnego egzemplarza „cyfrowego” klipu wideo lub zdjęcia w formie NFT, ale prawa własności intelektualnej do treści w nich zawartych mogą należeć do innego podmiotu.

Zamiast przeniesienia praw autorskich można natomiast uzyskać licencję na korzystanie z utworu. Wraz z nabyciem NFT możliwe jest natomiast zawarcie dorozumianej umowy o korzystanie z utworu, czyli licencji. I w tym przypadku należy mieć jednak na uwadze, że obecne regulacje przewidują wymóg formy pisemnej pod rygorem nieważności dla licencji wyłącznej. W warunkach cyfrowego obrotu możliwe jest zatem zawarcie jedynie umowy licencyjnej niewyłącznej.

Niewąptliwie obrót NFT może wiązać się z wieloma ryzykami na gruncie prawnym, dlatego szczegółowa analiza kontraktu i warunków sprzedaży powinna być nieodłącznym krokiem każdej transakcji.