Η αποτελεσματική διακυβέρνηση αυξάνει την αξία της επιχείρησης

Η επιλογή των σωστών πρακτικών διακυβέρνησης σε μια οικογενειακή επιχείρηση αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά της. Ενώ η εταιρική διακυβέρνηση είναι θεμελιώδης για την εφαρμογή αποτελεσματικών επιχειρηματικών διαδικασιών και για την καθιέρωση μηχανισμών ελέγχου, οι διαδικασίες και οι δομές της οικογενειακής διακυβέρνησης εξυπηρετούν διαφορετικό σκοπό. Όχι μόνο συμβάλλουν στην δημιουργία ενός ισχυρού περιβάλλοντος ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ των μελών της οικογένειας, αλλά βοηθούν επίσης στο να προσδιορισθεί ποιοι αποτελούν την οικογένεια και τι θέλει η οικογένεια να πετύχει.

Ποια είναι η αξία της καλής διακυβέρνησης στο περιβάλλον της οικογενειακής επιχείρησης;

Ένας από τους στόχους μας στην έρευνα  STEP 2019 Global Family Business survey (PDF 19.9 MB) ήταν να μάθουμε την απάντηση στο ερώτημα αυτό από τους ίδιους τους ηγέτες των οικογενειακών επιχειρήσεων, οι οποίοι μας είπαν ότι ένα ισχυρό σύστημα οικογενειακής διακυβέρνησης μπορεί να περιλαμβάνει ένα συνδυασμό μηχανισμών, όπως τα οικογενειακά συμβούλια, οι οικογενειακές συνελεύσεις και τα οικογενειακά καταστατικά. Κάθε ένα από αυτά στοχεύει να παρέχει σαφή καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο λήψης αποφάσεων από την οικογένεια -για θέματα που αφορούν τόσο στην οικογένεια όσο και στην επιχείρηση-  και βοηθά να διαμορφωθεί μία ενιαία φωνή εντός και εκτός της οικογένειας. Το πλαίσιο αυτό συμβάλλει στον αυξημένο «επαγγελματισμό» στην επιχείρηση και στη συνοχή μέσα στην ίδια την οικογένεια..

Εξ ορισμού, η οικογένεια που ασκεί τον έλεγχο σε μια οικογενειακή επιχείρηση αποτελεί την κινητήρια δύναμη πίσω από την επιλογή του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η επιχείρηση καθώς και το πώς ορίζει την επιτυχία. Αυτές οι επιλογές συχνά βασίζονται στον κοινό σκοπό της οικογένειας και της επιχείρησης: «Γιατί είμαστε εδώ; Τι θέλουμε να πετύχουμε εμείς μαζί; Πώς αντικατοπτρίζουν και υποστηρίζουν οι επιλογές μας τις αξίες της οικογένειάς μας;»

Αρκετοί ηγέτες οικογενειακών επιχειρήσεων μας τόνισαν ότι, καθώς οι επιχειρήσεις τους αναπτύσσονταν και ωρίμαζαν, ανέκυψε η ξεκάθαρη ανάγκη καθιέρωσης επίσημων πρακτικών διακυβέρνησης. Η στιγμή αυτή ήρθε όταν κρίθηκε απαραίτητη η δημιουργία κατάλληλων πλαισίων και δομών, ώστε να διασφαλιστεί η ύπαρξη ασφαλιστικών δικλείδων για την επιτυχημένη ανάπτυξη της εταιρείας. Μας είπαν ότι οι ορθές πρακτικές οικογενειακής διακυβέρνησης αποτέλεσαν βασικό παράγοντα για την εκπλήρωση του σκοπού της οικογένειάς τους και τη δημιουργία αξίας για τους πελάτες, τους υπαλλήλους, τους μετόχους και ευρύτερα την κοινωνία. 

Τι χρειάζεται η επιχείρηση και η οικογένεια - ως ιδιοκτήτες, στελέχη και μέλη της οικογένειας – για να επιτύχουν κάθε δεδομένη στιγμή;

Καθώς μεταβάλλονται τα δημογραφικά στοιχεία, αρχίζουμε να βλέπουμε ένα μοτίβο να αναδύεται. Υπάρχει μια σταδιακή μετάβαση από την επιχείρηση που «ανήκει και διοικείται από την οικογένεια» - ιδιαίτερα συνηθισμένο στις οικογενειακές επιχειρήσεις πρώτης και δεύτερης γενιάς – στην επιχείρηση που «ανήκει αλλά δεν διοικείται από την οικογένεια», όπου τα μέλη της οικογένειας συμμετέχουν μόνο σε επίπεδο ιδιοκτησίας (και σε κάποιες περιπτώσεις στο διοικητικό συμβούλιο), αλλά όχι στις καθημερινές λειτουργίες της επιχείρησης. Αυτό καθιστά απαραίτητη την προσαρμογή των δομών διακυβέρνησης σε ένα νέο σενάριο στο οποίο τα μέλη της οικογένειας είναι κυρίως ιδιοκτήτες και δεν συμμετέχουν στη λειτουργία της επιχείρησης.

Η μετάβαση από άτυπα συστήματα διακυβέρνησης σε πιο επίσημες δομές διακυβέρνησης συνδέεται άρρηκτα με την αυξανόμενη πολυπλοκότητα της επιχείρησης και της οικογένειας. Η εξέλιξη των συστημάτων διακυβέρνησης καθίσταται αναγκαία να συμβαδίζει παράλληλα με τις μεταβολές στην οικογένεια και την επιχείρηση, ώστε να συνεχίζουν να είναι κατάλληλα για την επίτευξη του σκοπού τους, στο συγκεκριμένο χρονικό σημείο και στάδιο εξέλιξης της οικογένειας. Η υιοθέτηση των κατάλληλων δομών και συστημάτων διακυβέρνησης μπορεί να βελτιώσει τόσο τις επιχειρηματικές αποφάσεις όσο και τις οικογενειακές σχέσεις.

Επομένως, η οικογενειακή διακυβέρνηση πρέπει να είναι ευέλικτη και να αντικατοπτρίζει τη σύνθεση των γενεών, τους ρόλους και τα καθήκοντα των μελών της οικογένειας καθώς εξελίσσονται οι ευθύνες τους σχετικά με την ιδιοκτησία και τη διοίκηση.

Έχουμε μάθει μέσω της έρευνας και της εμπειρίας μας με οικογενειακές επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο ότι οι οικογένειες που εμπλέκουν όλες τις γενιές της οικογένειας στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των συστημάτων διακυβέρνησής τους επιτυγχάνουν δύο στόχους. Πρώτον, τα αρχαιότερα μέλη της οικογένειας έχουν την ευκαιρία να αναπολήσουν και να εξετάσουν τι έχουν δημιουργήσει και να μεταλαμπαδεύσουν όσα έχουν μάθει μέσω των διαφόρων αλλαγών που έχει υιοθετήσει η οικογένεια σε θέματα διακυβέρνησης. Δεύτερον, τα μέλη της επερχόμενης γενιάς της οικογένειας φέρνουν μια φρέσκια ματιά στον τρόπο διαχείρισης των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η υφιστάμενη γενιά στην οικογένεια και στην επιχείρηση. Ίσως το πιο σημαντικό είναι ότι η επόμενη γενιά της οικογένειας έχει την ευκαιρία να συν-δημιουργήσει τα μελλοντικά συστήματα τα οποία κάποια στιγμή θα εποπτεύει.

Οι ηγέτες των οικογενειακών επιχειρήσεων με τους οποίους μιλήσαμε περιέγραψαν επίσης τους τρόπους με τους οποίους οι πρακτικές και τα εργαλεία οικογενειακής διακυβέρνησης συμβάλλουν στη διαμόρφωση και στην ενίσχυση ενός κοινού μέλλοντος για τις οικογένειές τους. Δημιουργούν συνεχώς ευκαιρίες για επαναθεώρηση και επανασυμφωνία σχετικά με τον θεμελιώδη σκοπό της επιχείρησης, επιβεβαιώνουν τις βασικές αξίες της οικογένειας και καθορίζουν την επιθυμητή κουλτούρα και το όραμα της επιχείρησης.  

Ο στόχος της καλής οικογενειακής διακυβέρνησης είναι να διασφαλίσουμε ότι τα μέλη της οικογένειας παραμένουν ενωμένα αλλά έχουν και ευκαιρίες να εκφράσουν τους προβληματισμούς τους και να μοιραστούν τα συναισθήματά τους σε ένα επαγγελματικό περιβάλλον.¹ Ωστόσο, η δυναμική της οικογένειας συχνά καθιστά δύσκολο το διάλογο και οι συζητήσεις στην οικογενειακή επιχείρηση δεν αποτελούν εξαίρεση.

Μπορεί να είναι δύσκολο να μιλήσουμε για τις αλλαγές που χρειάζεται να γίνουν στην επιχείρηση και να συμφωνήσουμε στον τρόπο με τον οποίο θα στηρίξουμε την εξέλιξή της από τη μία γενιά στην άλλη. Για το λόγο αυτό, καθώς η επιχείρηση ωριμάζει και μεγαλώνει, η παρουσία μηχανισμών οικογενειακής διακυβέρνησης καθίσταται ακόμη πιο απαραίτητη.²

Οι μηχανισμοί αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν τη διαχείριση περιουσιακών στοιχείων και πλούτου μέσω οικογενειακών συμβουλίων, οικογενειακών συνελεύσεων και οικογενειακών καταστατικών και να συμβάλλουν στην ενίσχυση της συνοχής σε όλη την οικογένεια, ειδικά όταν αρχίζει να εισέρχεται στο στάδιο της συνεργασίας εξαδέλφων και μετέπειτα.

Oι οικογένειες που επιχειρούν έχουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν τα δικά τους μοναδικά συστήματα οικογενειακής διακυβέρνησης που θα ισορροπήσουν τους οικονομικούς με τους οικογενειακούς στόχους τους και θα τους μεταφράσουν σε ένα κοινό όραμα για την οικογένεια. Και, όταν οι διαδικασίες οικογενειακής διακυβέρνησης προστίθενται στα συνήθη συστήματα εταιρικής διακυβέρνησης, μαζί βοηθούν την οικογένεια να διατηρήσει την απαραίτητη ισορροπία μεταξύ όσων προσπαθεί να επιτύχει η επιχείρηση και όσων θέλει να επιτύχει η οικογένεια.

Τα αποτελεσματικά συστήματα οικογενειακής διακυβέρνησης προάγουν τη συνοχή, την ευελιξία και την επικοινωνία. Η οικογενειακή συνοχή ορίζεται ως ο συναισθηματικός δεσμός που έχουν τα μέλη της οικογένειας μεταξύ τους και ο βαθμός σύνδεσής τους.³ Σε περιβάλλοντα που συχνά είναι δυναμικά και απρόβλεπτα, η ευελιξία είναι το κλειδί για την εξεύρεση της σωστής ισορροπίας μεταξύ της ανάγκης για σταθερότητα και της αναγκαιότητας για αλλαγή, με στόχο τη διατήρηση της υγείας της επιχείρησης.

Ο στόχος είναι να διασφαλίσουμε ότι τα μέλη της οικογένειας παραμένουν ενωμένα αλλά έχουν και ευκαιρίες να εκφράσουν τους προβληματισμούς τους και να μοιραστούν τα συναισθήματά τους σε ένα επαγγελματικό περιβάλλον.⁴  Ένα αποτελεσματικό πλαίσιο διακυβέρνησης, που περιλαμβάνει πρωτόκολλο επικοινωνίας και διαδικασίες επίλυσης συγκρούσεων, συχνά χρησιμοποιείται για να παρέχει έναν ουδέτερο μηχανισμό για την αναγνώριση και επίλυση συγκρούσεων και την προώθηση της οικογενειακής αρμονίας.

Φόρουμ όπως οι οικογενειακές συνελεύσεις και τα οικογενειακά συμβούλια λειτουργούν συχνά ως μια ειδική πλατφόρμα όπου τα μέλη της οικογένειας μπορούν να συζητούν συγκεκριμένα θέματα. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτές οι δομές μπορεί να υιοθετούνται επισήμως⁵ , αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει και τα μέλη της οικογένειας να αποκτήσουν καλές δεξιότητες επικοινωνίας, όπου θα δείχνουν σεβασμό ο ένας στον άλλο, και θα μπορούν να μιλούν, να ακούνε, να γνωστοποιούν θέματα που τους αφορούν, να παρουσιάζουν το θέμα τους με σαφήνεια και να μην φεύγουν εκτός θέματος.

Παρά την αναγνώριση της σημασίας ενός ανοιχτού και ειλικρινούς διαλόγου, υπάρχουν συχνά όρια που προκύπτουν από οικογενειακές καταστάσεις και μπορούν να υπονομεύσουν τους στόχους που χρειάζονται και αποτελούν τη βάση για τον ουσιαστικό διάλογο και για την επίλυση πιθανών συγκρούσεων. Οι κακές οικογενειακές σχέσεις ενδέχεται να αυξήσουν τους κινδύνους, δεδομένου ότι δεν αντιπροσωπεύουν μια στιγμιαία κατάσταση, αλλά ολόκληρη την ιστορία της προσωπικής και οικογενειακής διαδρομής. 

Αυτές οι καταστάσεις δεν είναι ασυνήθιστες και η σύγκρουση μπορεί να είναι ο κανόνας για ορισμένες οικογένειες που διοικούν επιχειρήσεις. Τέτοιες καταστάσεις όχι μόνο είναι επιζήμιες για την οικογενειακή αρμονία, αλλά μπορούν συχνά να επεκταθούν και να επηρεάσουν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της ίδιας της επιχείρησης. Η αποφυγή δεν θεωρείται συνήθως η ιδανική στρατηγική επίλυσης συγκρούσεων. Επειδή οι συγκρούσεις μπορεί να είναι καταστροφικές για ορισμένες οικογένειες, κάποιοι ενδέχεται να προτιμήσουν την επιλεκτική αποφυγή της σύγκρουσης, καταφεύγοντας στην αποχώρηση από την ιδιοκτησία της επιχείρησης, ή τη διακοπή των σχέσεων στην οικογένεια, παρά να ανοίξουν ξανά παλιές οικογενειακές πληγές.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η πρόληψη είναι σημαντική. Σε μια περίπτωση που γνωρίζουμε, το προγαμιαίο συμβόλαιο περιλαμβάνεται στο οικογενειακό καταστατικό, ως υποχρεωτική προϋπόθεση πριν από το γάμο οποιουδήποτε μέλους της οικογένειας. Αυτά τα συμβόλαια αποσκοπούν στη διασφάλιση της συνέχισης του οικογενειακού ιδιοκτησιακού καθεστώτος σε περίπτωση διαζυγίου και ορίζουν εκ των προτέρων ότι κάθε διαχωρισμός περιουσιακών στοιχείων θα βασίζεται αποκλειστικά σε περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν εντός του γάμου και δεν συνδέονται με την ιδιοκτησία της οικογενειακής επιχείρησης.

Οι οικογένειες εκείνες που διαθέτουν αποτελεσματικά συστήματα διαχείρισης συγκρούσεων, όπως αυτό,  μπορούν και επικεντρώνονται με μεγαλύτερη επιτυχία στους στόχους της επιχείρησης και της οικογένειας παρά στις προσωπικές απόψεις ή στις παλιές πικρίες. Χωρίς αμφιβολία, η «ανοιχτή επικοινωνία» και η διαφάνεια αναφέρονται ως οι πιο αποτελεσματικές στρατηγικές για την πρόληψη και επίλυση συγκρούσεων. 

Ο βασικός σκοπός της έρευνάς μας ήταν να αξιολογήσουμε τον αντίκτυπο των μεταβαλλόμενων δημογραφικών στοιχείων στις πρακτικές που ακολουθούν οι οικογενειακές επιχειρήσεις. Δεν μας προκάλεσε έκπληξη το γεγονός ότι ο ρυθμός των αλλαγών αυξάνεται ραγδαία καθώς διευρύνονται οι προοπτικές και οι προσεγγίσεις των ηγετών των οικογενειακών επιχειρήσεων από γενιά σε γενιά.

Σε αυτό το περιβάλλον, συναντήσαμε αρκετές οικογένειες που δράττονται της ευκαιρίας να διασφαλίσουν το μέλλον των επιχειρήσεων τους, επενδύοντας στο πολυτιμότερο κεφάλαιό τους- στα μέλη της επόμενης γενιάς της οικογένειας, τα οποία θα ηγηθούν των επιχειρήσεων και των οικογενειών τους στην πορεία προς το μέλλον.

Η νέα αυτή «γενιά» μελλοντικών ηγετών δεν αναπτύσσεται εν κενώ, αλλά στο επίκεντρο της οικογένειας και της επιχείρησης. Επίσης δεν περιορίζεται μόνο στην τυπική εκπαίδευση, αλλά περιλαμβάνει τις «ανεπίσημες», καθημερινές ευκαιρίες μάθησης εντός της επιχείρησης, που συχνά παρέχει η οικογένεια από μικρή ηλικία. Αυτή η έμμεση γνώση αρχίζει συνήθως να καλλιεργείται από τα πρώτα χρόνια με την απόκτηση εμπειριών με την οικογένεια και ως εργαζόμενοι στην οικογενειακή επιχείρηση.⁶

Εφαρμόζοντας τα συστήματα οικογενειακής διακυβέρνησης για τη δημιουργία ευκαιριών μάθησης, οι οικογένειες μπορούν επίσης να παρέχουν επιλογές καθοδήγησης και συμβουλευτικής στα μέλη της επόμενης γενιάς μέσω της συμμετοχής τους σε φιλανθρωπικές δράσεις, σε πρακτική άσκηση και σε μαθητεία. Οι μελλοντικοί επικεφαλής της οικογένειας εμπλέκονται συχνά σε συμβούλια ή ως παρατηρητές του οικογενειακού συμβουλίου, του συμβουλίου μετόχων ή ενός συμβουλίου διοίκησης.

Άλλοι έχουν υιοθετήσει την έννοια της «οικογένειας που μαθαίνει», δημιουργώντας επιτροπές εκπαίδευσης και σταδιοδρομίας εντός του συστήματος οικογενειακής διακυβέρνησης. Με αυτόν τον τρόπο, συντονίζουν τις μαθησιακές πρωτοβουλίες μέσω ενός εκπαιδευτικού προγράμματος, ειδικά προσαρμοσμένου στις ανάγκες της οικογένειας, που εκπαιδεύει την επόμενη γενιά στις οικογενειακές αξίες και παραδόσεις και τους παρέχει την ευκαιρία να ανακαλύψουν το ταλέντο και τη δημιουργικότητά τους.

Υπάρχει ένας ισχυρός συσχετισμός μεταξύ της οικογενειακής εκπαίδευσης και του προγραμματισμού σταδιοδρομίας. Οι επιτυχημένες οικογένειες που διαθέτουν επίσημα συστήματα οικογενειακής διακυβέρνησης συνήθως δημιουργούν μια ειδική επιτροπή εκπαίδευσης και σταδιοδρομίας για να βοηθήσουν τα μέλη της οικογένειας να προσδιορίσουν τις φιλοδοξίες σταδιοδρομίας τους και να τις συνδέσουν με τα αναπτυξιακά σχέδια της επιχείρησης και της οικογένειας.

Ακόμα και όταν τα μέλη της επόμενης γενιάς της οικογένειας δεν θεωρούν την οικογενειακή επιχείρηση την προτιμώμενη επιλογή σταδιοδρομίας τους, οι οικογένειες τείνουν να τους εντάσσουν στο επιχειρηματικό περιβάλλον της οικογένειας από μικρή ηλικία. Η πρόθεση των μελών της επερχόμενης γενιάς της οικογένειας να επιλέξουν την οικογενειακή επιχείρηση για την επαγγελματική τους σταδιοδρομία ενισχύεται όταν βλέπουν να ανοίγονται μπροστά τους ξεκάθαρες προοπτικές προσωπικής ανάπτυξης.

Η σημασία της ανάπτυξης του ανθρώπινου κεφαλαίου αντικατοπτρίζεται τόσο στα συστήματα εταιρικής διακυβέρνησης όσο και στην οικογενειακή διακυβέρνηση λόγω της ανάγκης συμμετοχής και ανάπτυξης αφενός των μελών της οικογένειας αλλά και των στελεχών εκτός αυτής.⁷ Όπως μας είπαν οι επικεφαλής των οικογενειών, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν τις αποφάσεις σχετικά με τη πρόσληψη μη μελών της οικογένειας ως επιτελικά στελέχη - ή ακόμη και ως επικεφαλής - της οικογενειακής επιχείρησης. Η οικογένεια που αντιλαμβάνεται τα πλεονεκτήματα της επαγγελματικής διοίκησης για τη βιωσιμότητα της επιχείρησής της, βασίζεται συνήθως σε μια θεμελιώδη απόφαση που θέτει ως προτεραιότητα την επιχείρηση.

Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν μια τέτοια απόφαση. Ορισμένες οικογένειες επιλέγουν να αναθέτουν σχεδόν αποκλειστικά στα μέλη της οικογένειας ηγετικούς και διευθυντικούς ρόλους. Και παρόλο που ορισμένες οικογενειακές επιχειρήσεις μπορεί να κατηγορηθούν για φαινόμενα νεποτισμού σε αυτές τις πρακτικές διαδοχής και προσλήψεων, αυτό δεν αποτελεί «παγκόσμια σταθερά». Οι επιλογές που κάνουν πρέπει να είναι κατάλληλες για τη συγκεκριμένη οικογένεια και τη συγκεκριμένη στιγμή στον κύκλο ζωής της επιχείρησης. Επίσης, πρέπει να είναι οι κατάλληλες επιλογές, βασιζόμενες στην ιστορία της οικογένειας, στην τρέχουσα δυναμική της, στις μελλοντικές φιλοδοξίες και συνολικά στις πεποιθήσεις και αξίες τους.

Όπως επισημάνθηκε στο πρώτο μας άρθρο αυτής της σειράς, σχετικά με το θέμα της διαδοχής, «Το θάρρος της συνετής διαδοχής», η επιλογή του κατάλληλου ηγέτη την κατάλληλη στιγμή είναι μία από τις πιο κρίσιμες αποφάσεις που θα πρέπει να λάβουν οι ηγέτες των οικογενειακών επιχειρήσεων για να διασφαλίσουν την επιτυχία της επιχείρησής τους. Σχεδόν ποτέ άλλοτε δεν έχει υπάρξει πιο σημαντικός ο προγραμματισμός της αδιάλειπτης λειτουργίας της επιχείρησης (continuity) και της διαδοχής, δεδομένων των διαφορετικών εμπειριών, προοπτικών και φιλοδοξιών των μελών πολλαπλών γενεών μέσα στην οικογένεια. 

Εκτός από τη σημασία της εκπαίδευσης και της εξέλιξης της σταδιοδρομίας, η καλλιέργεια της επιχειρηματικότητας μεταξύ των γενεών συχνά αποτελεί προτεραιότητα για την οικογένεια. Η επιχειρηματικότητα θεωρείται απαραίτητη για τη συνεχή ανάπτυξη καινοτομιών που θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης στηρίζοντας παράλληλα τον βασικό σκοπό, τις αρχές και τις αξίες της οικογένειας. Οι δομές της οικογενειακής διακυβέρνησης παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτό, επισημοποιώντας τις διαδικασίες που προσφέρουν στα μέλη της οικογένειας πρακτική εμπειρία και ευκαιρίες να ξεδιπλώσουν το επιχειρηματικό τους πνεύμα και να δημιουργήσουν τις δικές τους νέες επιχειρήσεις.

Όπως μας περιγράφει o Διευθύνων Σύμβουλος μίας αυτοκινητοβιομηχανίας στην Ινδία, οι επιχειρηματικές φιλοδοξίες της οικογένειάς του υποστηρίζονται ενεργά και καθορίζονται στο οικογενειακό καταστατικό. Μέσω του μηχανισμού αυτού, το επιχειρηματικό πνεύμα των επόμενων γενεών καλλιεργείται μέσω οικονομικής στήριξης και καθοδήγησης που παρέχεται στα μέλη της οικογένειας που επιθυμούν να ξεκινήσουν τις δικές τους επιχειρηματικές δραστηριότητες. 

Είναι σημαντικό για κάθε οικογενειακή επιχείρηση να διασφαλίσει ότι οι πρακτικές και οι μηχανισμοί διακυβέρνησής της ευθυγραμμίζονται με την εκάστοτε τρέχουσα πραγματικότητα. Το κλειδί είναι να καθοριστεί πόσο καλά το σύστημα διακυβέρνησης κάθε οικογένειας είναι σε θέση να εξισορροπήσει την ανάγκη για σταθερότητα διατηρώντας παράλληλα την ευελιξία και την ανθεκτικότητά του. Ενώ οι κανόνες διακυβέρνησης ενδέχεται να επιβάλλουν ορισμένους περιορισμούς στη συμπεριφορά ή τις ενέργειες που αναλαμβάνονται από την επιχείρηση και την οικογένεια, πρέπει επίσης να είναι αρκετά ευέλικτοι ώστε να επιτρέπουν στους διευθυντές και τα μέλη της οικογένειας την επιδίωξη νέων δραστηριοτήτων εντός αυτού του πλαισίου.

Η εξέλιξη από άτυπα συστήματα διακυβέρνησης σε πιο επίσημες δομές διακυβέρνησης συνδέεται άρρηκτα με την αυξανόμενη πολυπλοκότητα της επιχείρησης και της οικογένειας. Αυτό απαιτεί τα συστήματα διακυβέρνησης να εξελίσσονται παράλληλα με τις μεταβολές στην οικογένεια και την επιχείρηση και να είναι επαρκώς ευέλικτα για να επιτυγχάνουν τους στόχους τους, ακόμη και σε περιόδους απρόβλεπτων αλλαγών.

Η ανταπόκριση στην πανδημία του COVID-19 έφερε στο προσκήνιο εξαιρετικά παραδείγματα για το πώς τα συστήματα οικογενειακής διακυβέρνησης έχουν επιτύχει αυτήν την ισορροπία μέσω πλαισίων λήψης αποφάσεων που είναι αρκετά ευέλικτα ώστε να επιτρέπουν την γρήγορη ανάληψη δράσης για την προστασία της οικογενειακής επιχείρησης χωρίς να παραμελείται ο βασικός σκοπός και οι αξίες της.

Σας προτρέπουμε να μάθετε περισσότερα για τις οικογένειες που συνέβαλαν στη μελέτη μας και μας βοήθησαν να αναδείξουμε τις απόψεις τους σχετικά με τον αντίκτυπο των μεταβαλλόμενων δημογραφικών στοιχείων στις πρακτικές οικογενειακής διακυβέρνησης. Θα βρείτε τα προφίλ αυτών των σημαντικών επιχειρηματικών ηγετών και των επιχειρήσεών τους στο τμήμα family business profiles .