Στοίχημα για τους family CEOs η επιτυχία, μετά την... επιβίωση

Συνέντευξη του Βαγγέλη Αποστολάκη, Αντιπρόεδρος, KPMG στη Ναυτεμπορική

Στοίχημα για τους family CEOs η επιτυχία...

Ποια χαρακτηριστικά έχουν οι επιχειρήσεις που θα ηγηθούν της νέας φάσης ανάκαμψης της οικονομίας από την κρίση που προκάλεσε η πανδημία;

Η πανδημία επέφερε σημαντικές ανατροπές στις επιχειρήσεις και στο τρόπο που λειτουργούν. Πολλές μελέτες υποστηρίζουν ότι ένα μεγάλο μέρος των αλλαγών αυτών θα παραμείνουν και στην μετά COVID-19 εποχή. Ενδεικτικά αναφέρονται, η ραγδαία υιοθέτηση της τεχνολογίας παντού, η εργασία από το σπίτι, η έμφαση στις ανάγκες του πελάτη, η ταχύτητα ανάδρασης και λήψης αποφάσεων, η στροφή στις online αγορές και υπηρεσίες. Οι επιχειρηματίες που κατανοούν αυτές τις ανάγκες, που έχουν δομήσει αντίστοιχα τις επιχειρήσεις και τα λειτουργικά τους μοντέλα, και που έχουν ένα ξεκάθαρο σκοπό και όραμα και έχουν επικεντρωθεί σε αυτό, αναμένεται να μπορέσουν να διαμορφώσουν ένα ξεκάθαρο στρατηγικό σχέδιο που θα καταστήσει τις επιχειρήσεις ικανές και ανταγωνιστικές στη φάση ανάκαμψης. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η ηγεσία των επιχειρήσεων και ο τρόπος που οι ηγέτες αντιμετωπίζουν τις παραπάνω προτεραιότητες και κατά πόσον εμπνέουν, εργαζόμενους, πελάτες, προμηθευτές και κοινωνία.

Ποια από αυτά διαθέτουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις και από αυτό το υποσύνολο ποια οικοδομήθηκαν μέσα από τις δοκιμασίες της υγειονομικής κρίσης;

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις παγκοσμίως και στην Ελλάδα διαδραματίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο, όχι μόνο στις οικονομίες και στο ΑΕΠ της κάθε χώρας, αλλά και στη προσφορά εργασίας και απασχόληση αφού προσφέρουν εργασία και απασχολούν το μεγαλύτερο μέρους του εργατικού δυναμικού της κάθε χώρας. Η παγκόσμια έρευνα της KPMG και του STEP έδειξε ότι ενώ το 69% παγκοσμίως (63% στην Ελλάδα) των οικογενειακών επιχειρήσεων είχαν μείωση εσόδων, το 9% παγκοσμίως (19% στην Ελλάδα) είχαν αύξηση των εσόδων τους εν μέσω της πανδημίας. Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτό περιλάμβανε εταιρείες που επωφελήθηκαν άμεσα από την αυξημένη ζήτηση για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους, αλλά σε πολλές άλλες περιπτώσεις κατάφεραν να προσαρμοστούν γρήγορα και να ανοικοδομήσουν και να επαναπροσανατολίσουν τις επιχειρήσεις τους για να αξιοποιήσουν νέες ευκαιρίες. Η ανθεκτικότητα και η ευελιξία των οικογενειακών επιχειρήσεων έχει αποδειχθεί, για άλλη μια φορά, προς όφελός τους.

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν συνήθως ένα ξεκάθαρο όραμα και σκοπό που πηγάζει από τις αρχές και πεποιθήσεις της οικογένειας όπως έχουν διαμορφωθεί και γαλουχηθεί από γενιά σε γενιά. Παρατηρήσαμε ότι ένα 87% των οικογενειακών επιχειρήσεων που απάντησαν στην έρευνα διοικούνται από Διευθύνοντες Συμβούλους-μέλη της οικογένειας (family CEOs), γεγονός που αντικατοπτρίζει συχνά ένα υψηλό επίπεδο συμμετοχής της οικογένειας στην καθημερινή λήψη αποφάσεων. Αυτό είναι ένα μοναδικό χαρακτηριστικό των οικογενειακών επιχειρήσεων. Σε περιόδους δραματικών αλλαγών και αναταραχών, η οικογένεια είναι συχνά πηγή μοναδικών πόρων και δυνατοτήτων.

Κατά τη διάρκεια του αρχικού σοκ, διαπιστώσαμε αρκετές χρηματοοικονομικές αλλά και μη χρηματοοικονομικές ενέργειες, που πραγματοποίησαν οι οικογένειες για να σταθεροποιήσουν τις επιχειρήσεις τους, ενώ ταυτόχρονα έθεσαν τα θεμέλια για τις μακροπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης των εταιρειών τους. Για μερικές, αυτό οδήγησε σε πλήρη μετασχηματισμό των επιχειρηματικών μοντέλων λειτουργίας τους και την εισαγωγή νέων προϊόντων, συχνά με την πρόθεση να ανταποκριθεί η επιχείρηση στην ταχύτατα επιταχυνόμενη ψηφιακή εποχή.

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις όμως, δεν ασχολήθηκαν μόνο με την αντιμετώπιση του αντίκτυπου του COVID-19 στις επιχειρήσεις τους, αλλά ενδιαφέρθηκαν επίσης για την ευημερία της κοινωνίας και επέκτειναν τους ορίζοντές τους για να ενσωματώσουν στην επιχειρηματική τους στρατηγική και τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και σχετικές με τη διακυβέρνηση (ESG) στρατηγικές, για την υποστήριξη ευρύτερων περιβαλλοντικών και κοινωνικών στόχων.

Ας πάμε ένα βήμα πιο πέρα, δηλαδή σε αυτό που λέμε μετά-covid-19 εποχή, ύστερα και από τη μεταβατική φάση των επομένων 1-2 ετών που θα απαιτηθούν για να μπει η οικονομία σε τροχιά βιώσιμης ανάπτυξης. Πιστεύετε ότι οι οικογενειακές επιχειρήσεις θα έχουν εκσυγχρονίσει τις δομές τους και θα έχουν ολοκληρώσει τον ψηφιακό τους μετασχηματισμό ώστε να πρωταγωνιστήσουν και στο νέο περιβάλλον ανταγωνισμού;

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις που θα αντέξουν τη χρηματοοικονομική πίεση που δημιουργεί η μείωση εργασιών και ταυτόχρονα θα έχουν την οικογένεια συσπειρωμένη, εστιασμένη και προσηλωμένη στον σκοπό και στο όραμα της οικογένειας και της επιχείρησης, και με διοικήσεις που θα αντιληφθούν τις ανάγκες για αλλαγή και θα εκμεταλλευτούν το διάστημα αυτό ενεργώντας γρήγορα και με αποφασιστικότητα, αναμένεται να έχουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Υπάρχει η αίσθηση ότι η αγορά αυτή τρέχει με πολλές ταχύτητες, διαφορετικές για μεγάλες και μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις, εξωστρεφείς και μη εξωστρεφείς, παραγωγικές και εμπορικές ενώ στην Ελλάδα έχουμε και τα λεγόμενα “τζάκια”. Πώς επηρέασε η πανδημία αυτές τις ταχύτητες και για να δώσουμε εικόνα στις λέξεις ποιοι θα είναι στην “οικογενειακή φωτογραφία” του 2022-23, ή όποτε θα έχουμε βγει οριστικά από το τούνελ της σημερινής κρίσης;

Είναι γνωστό ότι οι επιπτώσεις της πανδημίας δεν είναι οι ίδιες για όλες τις επιχειρήσεις. Σημαντικός παράγοντας είναι ο κλάδος που δραστηριοποιούνται αλλά και το στάδιο ανάπτυξης και η οικονομική ευρωστία της κάθε επιχείρησης. Πέραν αυτών όμως, μεγάλη σημασία παίζει ο τρόπος που οι ηγέτες των επιχειρήσεων, οικογενειακών και μη, αντιλαμβάνονται τις αλλαγές που προκύπτουν. Υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα, με τα δεδομένα να αλλάζουν συνεχώς κάτι που δυσκολεύει ιδιαίτερα τις διοικήσεις των επιχειρήσεων να παίρνουν τις σημαντικές και δύσκολες αποφάσεις. Εξαρτάται συνεπώς από το ποια δεδομένα λαμβάνουν υπόψη τους και πως τα αξιολογούν, αν κρατούν μια αισιόδοξη ή απαισιόδοξη στάση, πως εκτιμούν την έκβαση στης πανδημίας, σε σχέση με το βάθος των επιπτώσεων, τη διάρκεια της κρίσης και τη μορφή θα έχει η πορεία της ανάκαμψης.

Σε παγκόσμιο επίπεδο και στην Ελλάδα, αναμένονται ανακατατάξεις με εξαγορές και συγχωνεύσεις, με νέες επιχειρήσεις και start ups που δημιουργήθηκαν εν μέσω ή και εξαιτίας της πανδημίας να «ανδρώνονται» και, αναπόφευκτα, κάποιες παραδοσιακές να μην τα καταφέρνουν. Εν κατακλείδι, ο ηγέτης ή η ηγετική ομάδα θα κάνει τη διαφορά. Η επιτυχία, και για μερικές επιχειρήσεις η επιβίωση, θα εξαρτηθεί από το εάν θα υπάρξει η ικανότητα αλλά και η θέληση να ληφθούν οι σωστές αποφάσεις εγκαίρως και αν θα υπάρξει ένα σφιχτό και αυστηρό πλάνο υλοποίησης.

Εδώ ίσως θα πρέπει να εστιάσουμε στο ρόλο του ηγέτη. Ποιες είναι οι δεξιότητες που πρέπει να διαθέτει ή/και να αναπτύξει στη νέα εποχή;

Ειδικά για τις οικογενειακές επιχειρήσεις, ο ηγέτης, εκτός από την επιχειρηματική δεινότητα, την ικανότητα αντίληψης των πολλών μεταβαλλόμενων συνθηκών και δεδομένων, την αποφασιστικότητα και την ικανότητα ανάληψης λελογισμένου (ή του ρίσκου που η οικογένεια αντέχει να διαχειριστεί), πρέπει να είναι αποδεκτός από την οικογένεια, τους εργαζόμενους, τους προμηθευτές και την κοινωνία, να μπορεί να ισορροπεί τις ανάγκες τις επιχείρησης με τις ανάγκες της οικογένειας, να διαχειρίζεται ενδοοικογενειακές διαφωνίες πριν γίνουν στείρες συγκρούσεις, να υιοθετεί συστήματα διακυβέρνησης που θα διασφαλίζουν την αρμονία στην οικογένεια και την ευημερία στην επιχείρηση διασφαλίζοντας την διαγενεακή συνέχεια.

Πώς απαντάτε σε αυτές τις νέες ανάγκες των επιχειρήσεων; Πώς δούλεψαν τα εργαλεία που είχατε αναπτύξει την περίοδο της κρίσης που προηγήθηκε; Χρειάστηκε να αναπτύξετε νέα εργαλεία και υπηρεσίες;

Εμείς στη KPMG στην Ελλάδα και παγκοσμίως έχουμε αναγνωρίσει τη σημασία και σπουδαιότητα των οικογενειακών επιχειρήσεων και των ιδιαιτεροτήτων που παράγονται από την ύπαρξη του παράγοντα «οικογένεια» στο οικοσύστημα «επιχείρηση-ιδιοκτησία-οικογένεια».

Ως εκ τούτου έχουμε δημιουργήσει μια «παλέτα» υπηρεσιών με σκοπό να υποστηρίξει τις οικογένειες που επιχειρούν, ώστε να συνεχίσουν να επιχειρούν με επιτυχία από γενιά σε γενιά, αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις, στην διαδοχή, στη διακυβέρνηση και στη λήψη αποφάσεων, στη μεταβίβαση μετοχών, στη διαμόρφωση στρατηγικών ανάπτυξης αλλά και τυχόν εξόδου από το οικογενειακό επιχειρηματικό σχήμα κλπ.

Με σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των οικογενειών που επιχειρούν, διοργανώνουμε το 6ο Family Business Forum στις 22 Απριλίου, με δωρεάν συμμετοχή, με συμμετοχή Ελλήνων και διεθνών ομιλητών και ακαδημαϊκών αλλά και εκπροσώπων σημαντικών Ελληνικών οικογενειακών επιχειρήσεων όπου θα αναλύσουμε τα προσόντα και τις δεξιότητες των ηγετών, τις προκλήσεις για επέκταση δραστηριοτήτων εκτός Ελλάδος, τα «μυστικά» επιτυχημένων οικογενειακών επιχειρήσεων, τη σημασία της σωστής διαχείρισης διαφωνιών και συγκρούσεων και την ανάλυση φορολογικών και νομικών θεμάτων στη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας της επιχείρησης.