Innovation, Grants & Incentives Alert: Wsparcie na transformację energetyczną

W ramach naboru wniosków, skierowanego do podmiotów prywatnych, publicznych oraz konsorcjów z siedzibą w krajach Unii Europejskiej i krajach stowarzyszonych, otwiera się szereg możliwości wsparcia finansowego dla projektów związanych z rozwojem infrastruktury ładowania i tankowania, w tym w zakresie:

• Budowy ogólnodostępnej infrastruktury ładowania dla pojazdów lekkich wzdłuż sieci TEN-T lub w odległości do 3 km od najbliższego zjazdu z drogi TEN-T. Punkty ładowania muszą mieć minimalną moc wyjściową 150 kW;
• Budowy ogólnodostępnej infrastruktury ładowania dla pojazdów ciężkich wzdłuż sieci TEN-T lub w odległości do 3 km od najbliższego zjazdu z drogi TEN-T, w tym na bezpiecznych parkingach i/lub w miejskich węzłach komunikacyjnych sieci TEN-T. Punkty ładowania muszą mieć minimalną moc wyjściową 350 kW;
• Budowy ogólnodostępnej infrastruktury ładowania dla pojazdów ciężkich wzdłuż sieci TEN-T lub w odległości do 3 km od najbliższego zjazdu z drogi TEN-T, w tym na bezpiecznych parkingach i/lub w miejskich węzłach komunikacyjnych sieci TEN-T. Wymagane jest co najmniej 4 punkty ładowania, każdy o minimalnej mocy wyjściowej 1 MW;
• Budowy ogólnodostępnej infrastruktury tankowania wodoru dla pojazdów lekkich i/lub ciężkich wzdłuż sieci TEN-T lub w odległości do 10 km od najbliższego zjazdu z drogi TEN-T oraz w miejskich węzłach komunikacyjnych sieci TEN-T;
• Budowy infrastruktury tankowania wodoru dla transportu publicznego w miejskich węzłach komunikacyjnych sieci TEN-T;
• Elektryfikacji oraz budowa infrastruktury ładowania i tankowania wodoru w portach morskich i śródlądowych sieci TEN-T;
• Elektryfikacji naziemnych operacji lotniskowych oraz budowa infrastruktury tankowania wodoru w portach lotniczych sieci TEN-T;
• Budowy infrastruktury tankowania wodoru przeznaczonej dla lokomotyw manewrowych w terminalach kolejowych sieci TEN-T.

Całkowita kwota przeznaczona na dofinansowanie projektów wynosi 1 mld euro, a minimalna kwota, o którą można wnioskować to 1 mln euro. Dofinansowanie w formie dotacji może wynieść nawet do 70%. Drugi etap prekwalifikacji w Polsce trwa do 17 lutego 2025 r. 

Nabór wniosków skierowany jest do przedsiębiorstw.

• Zakres wsparcia obejmuje instalacje do produkcji wodoru RFNBO lub wodoru niskoemisyjnego (w tym elektrolizerów oraz infrastruktury towarzyszącej) o minimalnej mocy produkcyjnej powstającej instalacji co najmniej 20 MW. Wyżej punktowane są większe moce produkcyjne wodoru.

Kosztami kwalifikowalnymi są koszty poniesione oraz niezbędne na realizację przedsięwzięcia i osiągnięcia jego celów oraz wskaźników, bezpośrednio związane z przedsięwzięciem.

Całkowita kwota wsparcia przeznaczona na nabór wynosi ponad 2,8 mld zł. Dofinansowanie w formie dotacji m.in. do 45% kosztów kwalifikowanych. Intensywność pomocy może zostać zwiększona o 20 punktów procentowych w przypadku pomocy na rzecz małych przedsiębiorstw i o 10 punktów procentowych w przypadku pomocy na rzecz średnich przedsiębiorstw. Wartość dotacji w przeliczeniu na budowę mocy 1 MW powinna być nie większa niż 2 mln EUR. Nabór trwa od 20 grudnia 2024 r. do 28 lutego 2025 r.

Dodatkowo w 2025 r. planowane jest uruchomienie nowego programu wsparcia, który skoncentruje się na rozwoju infrastruktury związanej z produkcją i dystrybucją wodoru RFNBO. Program ten obejmie projekty związane z budową infrastruktury do wytwarzania wodoru z wykorzystaniem energii elektrycznej pochodzącej z odnawialnych źródeł energii (OZE). Dodatkowo, wsparcie obejmie budowę infrastruktury do magazynowania wodoru, rozwój nowych źródeł OZE na potrzeby produkcji wodoru oraz budowę infrastruktury niezbędnej do przesyłu i dystrybucji tego ekologicznego paliwa. 

Nabory wniosków skierowane są do podmiotów prawnych, a projekty muszą być realizowane w krajach Unii Europejskiej i krajach stowarzyszonych.

W ramach naborów szczególny nacisk kładziony jest na innowacyjne projekty, które wykorzystują ciepło odpadowe oraz zwiększają elektryfikację i efektywność energetyczną w procesach przemysłowych i systemach energetycznych. Dodatkowo, oferowane jest wsparcie dla ekologicznych metod wychwytywania i wykorzystywania dwutlenku węgla (CCU), które odgrywają kluczową rolę w walce ze zmianami klimatycznymi, oraz rozwój produktów zastępujących te wysokoemisyjne. Program wspiera również budowę i obsługę projektów skoncentrowanych na wychwytywaniu i geologicznym składowaniu CO2 (CCS), a także rozwój i eksploatację innowacyjnych OZE i technologii magazynowania energii. Wspierane będą innowacje w kluczowych sektorach m.in.:

• Spalanie paliw w instalacjach,
• Rafinacja oleju,
• Instalacje prażenia lub spiekania rudy metalu,
• Produkcja żelaza lub stali,
• Produkcja lub obróbka metali żelaznych,
• Produkcja lub obróbka metali nieżelaznych,
• Produkcja aluminium,
• Produkcja klinkieru cementowego,
• Produkcja wapna,
• Wytwarzanie szkła,
• Produkcja wyrobów ceramicznych przez wypalanie,
• Produkcja papieru lub tektury,
• Produkcja amoniaku,
• Produkcja wodoru i gazu do syntezy,
• Lotnictwo,
• Transport morski.

Aby zakwalifikować się do wsparcia projekty muszą spełniać określone progi nakładów inwestycyjnych. Minimalna wartość nakładów umożliwiających uzyskanie wsparcia wynosi 2,5 mln euro. Osobne ścieżki wsparcia przewidziane są dla projektów o nakładach przekraczających 20 mln euro oraz 100 mln euro. Dotacja jest przyznawana w formie ryczałtu do 60% odpowiednich kosztów. Nabory trwają od 3 grudnia 2024 r. do 24 kwietnia 2025 r., do godz. 17:00. 

Nabór wniosków skierowany jest do podmiotów prawnych, a projekty muszą być realizowane w krajach Unii Europejskiej i krajach stowarzyszonych. W ramach naboru wspierane będą działania wspierające budowę i uruchomienie zakładów produkcyjnych wytwarzających komponenty w obszarze:

• Energia odnawialna: Komponenty dla fotowoltaiki, skoncentrowanej energii słonecznej, lądowej i morskiej energii wiatrowej, energii oceanicznej, geotermalnej, słonecznej energii cieplnej i innych systemów energii odnawialnej, w tym ich podłączenie do sieci elektrycznej/cieplnej.
• Elektrolizery i ogniwa paliwowe: Produkcja elektrolizerów i ogniw paliwowych do produkcji i zużycia wodoru.
• Rozwiązania w zakresie magazynowania energii: Produkcja baterii (z wyjątkiem produkcji ogniw akumulatorowych, które mogą być stosowane w pojazdach elektrycznych (również w ramach zintegrowanych projektów)) i innych rozwiązań w zakresie magazynowania do użytku stacjonarnego i mobilnego, obejmujących zarówno śróddzienne, jak i długoterminowe.
• Pompy ciepła: Rozwój i produkcja pomp ciepła. Komponenty obejmują również sprzęt końcowy, np. turbiny wiatrowe, panele słoneczne, baterie, pompy ciepła lub elektrolizery.

We wspieranych projektach poszukiwana będzie innowacyjność w:

• Produktach np. poprzez osiągnięcie niższego kosztu po osiągnięciu pełnej dojrzałości, wyższa wydajność, większa efektywność energetyczna, lepsza integracja systemu, większa trwałość, elastyczność, niezawodność i/lub wygoda w porównaniu z najnowocześniejszym produktem.
• Procesach produkcyjnych np. poprzez zwiększone wykorzystanie materiałów pochodzących z recyklingu, bardziej wydajne wykorzystanie krytycznych materiałów, mniejszy wpływ na środowisko i emisję dwutlenku węgla, lepsza automatyzacja i wykorzystanie technologii cyfrowych itp.

Minimalna wartość nakładów kwalifikujących się do wsparcia to 2,5 miliona euro. Dotacja będzie przyznawana w formie ryczałtu do 60% odpowiednich kosztów. Nabór trwa od 3 grudnia 2024 r. do 24 kwietnia 2025 r., do godz. 17:00. 

Nabór wniosków skierowany jest do podmiotów prawnych, a projekty muszą być realizowane w krajach Unii Europejskiej i krajach stowarzyszonych. W ramach naboru wspierane będą projekty pilotażowe, skoncentrowane na walidacji, testowaniu i  optymalizacji wysoce innowacyjnych rozwiązań dekarbonizacyjnych dotyczące m.in.:

• Spalanie paliw w instalacjach,
• Rafinacja oleju,
• Instalacje prażenia lub spiekania rudy metalu,
• Produkcja żelaza lub stali,
• Produkcja lub obróbka metali żelaznych,
• Produkcja lub obróbka metali nieżelaznych,
• Produkcja aluminium,
• Produkcja klinkieru cementowego,
• Produkcja wapna,
• Wytwarzanie szkła,
• Produkcja wyrobów ceramicznych przez wypalanie,
• Produkcja papieru lub tektury,
• Produkcja amoniaku,
• Produkcja wodoru i gazu do syntezy,
• Lotnictwo,
• Transport morski.

Dodatkowo wspierane będą:

• Budowa i eksploatacja innowacyjnych systemów magazynowania energii.
• Rozwój rozwiązań w zakresie magazynowania CO2.
• Instalacje energii odnawialnej, w tym fotowoltaika, skoncentrowana energia słoneczna, lądowa i morska energia wiatrowa, energia oceanów, geotermalna, słoneczna energia cieplna oraz inne technologie energii odnawialnej, w tym innowacyjne systemy (energia elektryczna/ciepło).

Minimalna wartość nakładów kwalifikujących się do wsparcia to 2,5 miliona euro. Dotacja będzie przyznawana w formie ryczałtu do 60% odpowiednich kosztów. Nabór trwa od 3 grudnia 2024 r. do 24 kwietnia 2025 r., do godz. 17:00. 

Nabór wniosków skierowany jest do podmiotów prawnych, a projekty muszą być realizowane w krajach Unii Europejskiej i krajach stowarzyszonych. Wsparcie obejmuje projekty związane z produkcją ogniw akumulatorowych do pojazdów elektrycznych (EVs).

Na potrzeby naboru „Akumulator do pojazdów elektrycznych” został zdefiniowany jako akumulator specjalnie zaprojektowany do zasilania energią elektryczną pojazdów hybrydowych lub elektrycznych kategorii L, M, N lub O. Opcjonalnie, projekty mogą obejmować produkcję komponentów takich jak materiały katodowe i anodowe, elektrolity oraz separatory, a także recykling akumulatorów lub materiałów akumulatorowych.

Koszty kwalifikowane obejmują różnorodne kategorie wydatków niezbędnych do przeprowadzenia projektu m.in.: koszty budowy, koszty związane z infrastrukturą obejmujące zakup gruntów, przygotowanie i zagospodarowanie terenu oraz elementy środowiskowe. W tej kategorii mieszczą się również media, infrastruktura transportowa, systemy i infrastruktura bezpieczeństwa, infrastruktura komunikacyjna, systemy odwadniające i kanalizacyjne, oświetlenie, ogrodzenia, infrastruktura gospodarki odpadami, instalacje przeciwpożarowe oraz zapewnienie dostępności. Dodatkowo za kwalifikowane zostaną uznane koszty związane z uzyskaniem niezbędnych pozwoleń oraz przeprowadzeniem oceny środowiskowej, zakup wyposażenia i wartości niematerialnych i prawnych.

Całkowita kwota wsparcia przeznaczona na nabór wynosi 1 miliard euro. Minimalna wartość nakładów kwalifikujących się do wsparcia to 2,5 miliona euro. Dotacja będzie przyznawana w formie ryczałtu do 60% odpowiednich kosztów. Nabór trwa od 3 grudnia 2024 r. do 24 kwietnia 2025 r., do godz. 17:00. 

Nabór wniosków skierowany jest do przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania ciepła lub wytwarzania ciepła i energii elektrycznej, realizujących projekt w ramach systemu ciepłowniczego, o zamówionej mocy cieplnej, na dzień składania wniosku, poniżej 50 MW. W ramach naboru wspierane będą inwestycje dotyczące budowy lub/i przebudowy jednostek wytwórczych o łącznej mocy zainstalowanej nie mniejszej niż 1 MW, pracujących w warunkach wysokosprawnej kogeneracji (z wyłączeniem energii wytworzonej w jednostce kogeneracji opalanej węglem) wraz z podłączeniem ich do sieci, w których do produkcji energii wykorzystuje się:

• ciepło odpadowe,
• energię ze źródeł odnawialnych,
• paliwa gazowe,
• mieszanki gazów,
• gaz syntetyczny lub
• wodór.

Dofinansowanie ma przyjąć formę pożyczki do 100% kosztów kwalifikowanych, natomiast dofinansowanie w formie dotacji do 50% kosztów kwalifikowanych. Nabór planowany jest od stycznie 2025 r. do czerwca 2025 r.

Nabór wniosków skierowany jest do przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania energii, o zainstalowanej mocy cieplnej i/lub elektrycznej nie mniejszej niż 50 MW, realizujący projekt w ramach systemu ciepłowniczego, o zamówionej mocy cieplnej, na dzień składania wniosku nie mniejszej niż 50 MW. W ramach naboru wspierane będą inwestycje dotyczące budowy lub/i przebudowy jednostek wytwórczych o łącznej mocy zainstalowanej nie mniejszej niż 10 MW, pracujących w warunkach wysokosprawnej kogeneracji (z wyłączeniem energii wytworzonej w jednostce kogeneracji opalanej węglem) wraz z podłączeniem ich do sieci, w których do produkcji energii wykorzystuje się:

• ciepło odpadowe,
• energię ze źródeł odnawialnych,
• paliwa gazowe,
• mieszanki gazów,
• gaz syntetyczny lub
• wodór.

Dofinansowanie ma przyjąć formę pożyczki do 100% kosztów kwalifikowanych, natomiast dofinansowanie w formie dotacji do 50% kosztów kwalifikowanych. Nabór planowany jest od stycznia 2025 r. do czerwca 2025 r.

Dodatkowo, w obszarze kogeneracji w dalszym ciągu możliwe jest składanie wniosków o wsparcie w zakresie konkursu Kogeneracja dla Energetyki i Przemysłu, który trwa od 22 kwietnia 2024 r. do 19 grudnia 2025 r. Ten nabór skierowany jest zarówno do wszystkich przedsiębiorstw jak i przedsiębiorstw z branży energetycznej (wytwarzających energię, o zainstalowanej mocy cieplnej i/lub elektrycznej nie mniejszej niż 50MW). W ramach naboru wspierane są inwestycje w budowę lub rozbudowę instalacji kogeneracyjnych pracujących w warunkach wysokosprawnej kogeneracji:

• dla wszystkich przedsiębiorstw: jednostki wytwórcze o łącznej mocy zainstalowanej nie mniejszej niż 0,5MW, gdzie dofinansowanie może wynieść do 65% kosztów kwalifikowanych (dodatkowo, obligatoryjnie konieczne jest zaciągnięcie pożyczki jako uzupełnienie do 100% kosztów kwalifikowanych, ale nie więcej niż 300 mln zł)
• dla przedsiębiorstw z branży energetycznej`: jednostki wytwórcze o łącznej mocy zainstalowanej nie mniejszej niż 10MW, gdzie dofinansowanie może wynieść do 50% kosztów kwalifikowanych (dodatkowo, opcjonalnie możliwe jest zaciągnięcie pożyczki do 100% kosztów kwalifikowanych, ale nie więcej niż 300 mln zł)

Całkowita kwota wsparcia alokowana na ten nabór wynosi prawie 3,5 mld zł (w tym prawie 1,5 mld w formie dotacji). Jednakże nabór prowadzony jest w trybie ciągłym, zatem po wyczerpaniu alokacji zostanie zamknięty. 

Nabór wniosków skierowany jest do rolników, spółdzielni energetycznych i ich członków będących przedsiębiorcami, a także powstających spółdzielni energetycznych. W ramach naboru wspierane będą działania:

• Inwestycje dotyczące budowy elektrowni wodnych, instalacji wytwarzania energii z biogazu rolniczego w warunkach wysokosprawnej kogeneracji, oraz magazynów energii;
• Inwestycje dotyczące budowy (w ramach wniosków o pożyczkę) elektrowni wodnych, instalacji wytwarzania energii z biogazu rolniczego w warunkach wysokosprawnej kogeneracji, instalacji wiatrowych oraz  instalacji fotowoltaicznych.

Dofinansowanie może przyjąć formę pożyczki do 100% kosztów kwalifikowanych, natomiast dofinansowanie w formie dotacji może wynosić od 45% do 65% kosztów kwalifikowanych, w zależności od podmiotu i rodzaju zadania. Nabór rozpocznie się 3 lutego 2025 r. i odbywać się będzie w trybie ciągłym, aż do wyczerpania dedykowanej puli środków. 

Nabór wniosków skierowany jest do przedsiębiorstw energetycznych prowadzących koncesjonowaną działalność gospodarczą w zakresie przesyłu i dystrybucji ciepła. W ramach naboru wspierane będą:

•      Budowa i/lub przebudowa systemów automatyki, telemetrii i telemechaniki polegająca na wdrożeniu nowoczesnych narzędzi i rozwiązań IT/OT służących m.in. do nadzoru, sterowania, monitorowania oraz analizy parametrów jakościowych i ilościowych pracy systemu ciepłowniczego oraz przesyłu ciepła/chłodu, a także lokalizacji awarii. 

• Instalacje OZE wytwarzające energię wyłącznie na potrzeby urządzeń związanych z systemem telemetrii i telemechaniki, gdzie elementem instalacji OZE może być może być magazyn energii, pod warunkiem zintegrowania go ze źródłem OZE.
• Projekty wykorzystania ciepła odpadowego ze sterowni pracującej na potrzeby zarządzania siecią ciepłowniczą. Dofinansowanie jest możliwe pod warunkiem, że instalacja będzie pracować w warunkach wysokosprawnej kogeneracji. Elementem projektu może być przyłączenie do sieci przesyłowej.

Dofinansowanie ma przyjąć formę pożyczki do 100% kosztów kwalifikowanych, natomiast dofinansowanie w formie dotacji do 50% kosztów kwalifikowanych. Nabór wniosków planowany jest od 3 lutego do 31 sierpnia 2025 r. i odbywać się będzie w trybie ciągłym, aż do wyczerpania dedykowanej puli środków.

Nabór wniosków skierowany będzie do przedsiębiorstw.

W ramach naboru wspierane będą działania:

• Budowa ogólnodostępnej stacji ładowania prądem stałym dla transportu ciężkiego, posiadającej co najmniej 2 punkty ładowania o indywidualnej mocy wyjściowej wynoszącej co najmniej 350 kW dla inwestycji realizowanych wzdłuż drogowej sieci bazowej TEN-T*; 1 punkt ładowania o indywidualnej mocy wyjściowej wynoszącej co najmniej 350 kW dla inwestycji realizowanych na terenie centrum logistycznego (DEPOT), terminala intermodalnego lub bazy eksploatacyjnej**;
• Przebudowa ogólnodostępnej stacji ładowania prądem stałym dla transportu ciężkiego, skutkująca przyrostem jej mocy w taki sposób, aby utworzone zostały co najmniej: 2 punkty ładowania o indywidualnej mocy wyjściowej wynoszącej co najmniej 350 kW dla inwestycji realizowanych wzdłuż drogowej sieci bazowej TEN-T*; 1 punkt ładowania o indywidualnej mocy wyjściowej wynoszącej co najmniej 350 kW dla inwestycji realizowanych na terenie centrum logistycznego (DEPOT), terminala intermodalnego lub bazy eksploatacyjnej**.

* Wzdłuż dróg sieci bazowej TEN-T, tj. na drodze należącej do sieci drogowej TEN-T lub w odległości do 3 km od najbliższego zjazdu z drogi TEN-T.

** Na obszarze centrum logistycznego (DEPOT), terminala intermodalnego lub bazy eksploatacyjnej, lub w odległości do 3 km od tych obiektów. Baza eksploatacyjna to miejsce, które obejmuje co najmniej jeden z elementów: miejsce postojowe, miejsce załadunku, rozładunku lub łączenia ładunków, miejsce konserwacji lub naprawy pojazdów.

Wydatkami kwalifikowanymi będą w szczególności: koszty montażu i robót budowlanych, koszty instalacji przyłączeniowej, koszty nabycia środków trwałych bezpośrednio związanych z budową/rozbudową stacji ładowania lub koszt ich wytworzenia (z wyłączeniem kosztów budowy i modernizacji instalacji OZE). Całkowita kwota wsparcia w ramach planowanego najbliższego naboru wyniesie 2 mld zł. Dofinansowanie w formie dotacji może wynieść do 100% kosztów kwalifikowanych. Planowany termin uruchomienia naboru to I kwartał 2025 r. 

Nabór wniosków skierowany będzie do przedsiębiorstw.

W ramach naboru wspierane będą działania:

• Budowa magazynów energii elektrycznej o mocy nie mniejszej niż 2 MW oraz pojemności nie mniejszej niż 4 MWh, mających unijny certyfikat bezpieczeństwa CER i ppoż. oraz homologację (np. kontenery bateryjne, inwertery, transformatory, montaż modułów bateryjnych, systemy wspomagające jak np. detekcji i ppoż., klimatyzacji, przekształtniki DC/DC lub DC/AC, zabezpieczenia aktywne i nieaktywne) wraz z testami i odbiorami magazynów;
• Budowa przyłącza do sieci i infrastruktury towarzyszącej;
• Konfiguracja i adaptacja magazynu (BMS, EMS, odwzorowanie w systemach monitorujących, utworzenie zdalnego dostępu do urządzeń i/lub danych, certyfikacja i homologacja instalacji magazynowania energii w standardach UE, itp.).

* Dostarczenie przez Wnioskodawcę warunków przyłączeniowych na etapie składania wniosku będzie wymagane. 

Całkowita kwota wsparcia w ramach planowanego najbliższego naboru wyniesie ponad 4 mld zł. Dofinansowanie w formie dotacji w wysokości do 45 % kosztów kwalifikowanych. Intensywność pomocy można zwiększyć o 20 punktów procentowych w przypadku pomocy na rzecz małego przedsiębiorstwa i o 10 punktów procentowych w przypadku pomocy na rzecz średniego przedsiębiorstwa. Planowany termin uruchomienia naboru I kwartał 2025  r.

Nadal ogłoszone pozostają: „Kredyt Ekologiczny”, „Budowa morskich farm wiatrowych” - szczegóły można znaleźć w alercie za IV kwartał 2024 r.

Opisane nabory wniosków oferują szerokie możliwości wsparcia dla przedsiębiorstw różnej wielkości. Dzięki wysokiej alokacji oraz obszernemu zakresowi wsparcia, mogą stanowić atrakcyjną ofertę dla klientów KPMG z różnych branż. W harmonogramie naborów na 2025 rok zostały zaplanowane również inne nabory w ramach transformacji energetycznej.

Podmioty zainteresowane pozyskaniem wsparcia już teraz powinny rozpocząć prace nad opracowaniem koncepcji przedsięwzięć planowanych do zgłoszenia w ramach wniosków o wsparcie.

Doradcy KPMG z grupy Innowacji, Ulg i Dotacji posiadają wieloletnie doświadczenie w doradztwie przy skutecznym pozyskiwaniu wsparcia finansowego w postaci ulg i dotacji.

Nasz Zespół pomoże Państwu w przygotowaniu projektu od etapu wstępnej koncepcji, przez opracowanie wniosku o wsparcie, etap oceny, aż po poprawne rozliczenie poniesionych wydatków.

Zapraszamy do kontaktu zarówno w zakresie powyższych naborów, jak również innych planowanych przedsięwzięć (w tym w obszarze przedsięwzięć związanych z rozwojem przedsiębiorstwa czy działalnością badawczo-rozwojową).