Tax Alert: Skutki podatkowe wystawienia fałszywej faktury z danymi spółki przez jej pracownika

Sprawa dotyczyła spółki będącej podatnikiem podatku VAT, która w latach 2001–2014 prowadziła, między innymi, działalność w zakresie sprzedaży detalicznej paliw na stacji paliw.

W wyniku kontroli podatkowej stwierdzono, że w okresie od stycznia 2010 r. do kwietnia 2014 r. spółka wystawiła 1679 faktur na rzecz innych podmiotów niż te które faktycznie dokonywały transakcji, a które to podmioty bezprawnie odliczyły VAT wskazany na tych fakturach, opiewający na 1 497 847 zł. Wobec nieuczciwej pracownicy spółki, odpowiedzialnej za wystawienie fałszywych faktur, wszczęte zostało postępowanie karnoskarbowe. Niezależnie od tego fiskus domagał się od spółki zapłacenia podatku wykazanego na fakturach.

Z organem podatkowym zgodził się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z 23 lutego 2018 r. (sygn. akt I SA/Lu 987/17). NSA miał jednak wątpliwości i postanowieniem z 26 maja 2022 r. (sygn. akt I FSK 1212/18) zapytał TSUE, kto powinien uregulować VAT wynikający z fałszywych faktur: podatnik, którego danymi bezprawnie posłużono się w treści faktury, czy pracownik, który bezprawnie wykazał VAT na fakturze, wykorzystując dane podmiotu będącego podatnikiem. Spytał również, czy odpowiedź na zadane pytanie może zależeć od tego, czy spółce można zarzucić „brak należytej staranności w nadzorze nad pracownikiem”.

W wyroku z 30 stycznia 2024 r. TSUE uznał, że artykuł 203 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że:

„w sytuacji gdy pracownik podatnika podatku od wartości dodanej (VAT) wystawił fałszywą fakturę wykazującą VAT, posługując się tożsamością pracodawcy jako podatnika bez jego wiedzy i zgody, pracownika tego należy uznać za osobę wykazującą VAT w rozumieniu tego art. 203, chyba że podatnik ten nie dochował należytej staranności, rozsądnie wymaganej w celu kontrolowania działań wspomnianego pracownika”.

Oznacza to, że istotne jest czy spółka dochowała należytej staranności. Innymi słowy, jeśli pracodawca wiedział o działaniach swojego pracownika i nie interweniował, mimo że mógł to spółka może być uznana za wystawcę faktury w rozumieniu art. 203 unijnej dyrektywy VAT. Jeśli zaś przestępcza działalność pracownika nie miała bezpośredniego związku z przyznanym mu stanowiskiem pracy, spółce nie można zarzucić winy w wyborze i nadzorze nad podwładnym, a także nie istniały konkretne przesłanki do pełnienia takiego szczególnego nadzoru, bo w wewnętrznym systemie księgowym nie wykazano wcześniejszych nieprawidłowości, to nie można uznać iż pracodawca odpowiada za VAT wykazany na fałszywych fakturach. Nie ma on bowiem większych szans zapobiec „przestępczości zorganizowanej” i to nie on jest odpowiedzialny za zwalczanie przestępstw, a powinno robić to dane państwo członkowskie.

Z wyrokiem można zapoznać się tutaj