Legal Alert: Nowe zasady dotyczące horyzontalnych porozumień badawczo-rozwojowych oraz specjalizacyjnych

Rozporządzenie to koncentruje się na ochronie konkurencji w sferze innowacji, wspierając firmy w konkurowaniu na nowych rynkach poprzez wdrażanie nowatorskich rozwiązań technologicznych, nawet jeśli nie są one bezpośrednimi konkurentami na istniejących dotychczas rynkach produktowych. Do najważniejszych zmian, które weszły w życie, można zaliczyć następujące kwestie:

• uproszczenie okresu karencji, który umożliwia porozumieniu badawczo-rozwojowemu dalsze korzystanie z "bezpiecznej przystani", nawet jeśli warunki jej stosowania nie mają już zastosowania ze względu na zwiększone udziały w rynku. Istotną kwestią jest również uproszczenie metody obliczania udziałów w rynku;
• upoważnienie dla Komisji Europejskiej i organów ochrony konkurencji danego państwa do cofnięcia przywileju wyłączenia ze stosowania art. 101 ust. 1 TFUE;
• wyjaśnienie , że w przypadku gdy porozumienie badawczo-rozwojowe zawiera zobowiązania, o których mowa w art. 9 ust. 1 ww. Rozporządzenia, stosuje się je nadal do pozostałej części porozumienia, pod warunkiem, że wykluczone ograniczenia można oddzielić od pozostałej części i pod warunkiem, że spełnione sią pozostałe warunki  Rozporządzenia.

Zmienione Rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych rozszerza zakres ich stosowania poprzez rozszerzenie definicji "jednostronnych porozumień specjalizacyjnych", tak aby obejmowała ona więcej niż tylko porozumienia między dwiema stronami. Postanowienie to może być istotne dla małych i średnich przedsiębiorstw, ponieważ ich specyfika może wymagać częstego zawierania umów z większą liczbą stron. Ponadto „bezpieczna przystań” przewidziana w wytycznych ma zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie wyłączeń grupowych zastosowanie do horyzontalnych porozumień o podwykonawstwo i nie ogranicza się już do porozumień mających na celu zwiększenie produkcji.

Ponadto - podobnie jak Rozporządzenie dotyczące porozumień badawczo- rozwojowych - Rozporządzenie dotyczące porozumień specjalizacyjnych zawiera wytyczne w zakresie obliczania udziałów w ryku, a także upraszcza okres karencji. Komisja Europejska i krajowe organy ochrony konkurencji zgodnie z nowymi przepisami mają prawo do wycofania przywileju wyłączenia w określonych przypadkach. W takiej sytuacji zastosowanie będzie miał art. 29 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1/2003.

Zmienione wytyczne w znacznej mierze rozszerzyły dotychczasowy dokument. Odzwierciedlono w nich najnowsze orzecznictwo i praktykę decyzyjną. Ma to na celu uczynienie przepisów unijnych jaśniejszymi i łatwiejszymi w stosowaniu. Wytyczne zawierają wskazówki dotyczące stosowania Rozporządzeń HBER oraz sposobu oceny innych rodzajów porozumień dotyczących współpracy (takich jak na przykład: wymiana informacji, porozumienia badawczo-rozwojowe, porozumienia dotyczące produkcji, porozumienia dotyczące wspólnych zakupów). Wytyczne zawierają również nowy rozdział poświęcony ocenie porozumień dotyczących zrównoważonego rozwoju.

• Porozumienia o zakupach

Wytyczne rozszerzają i wyjaśniają kwestie porozumień o zakupach, odzwierciedlając praktykę orzeczniczą. Istotne jest w szczególności doprecyzowanie rozróżnienia między wspólnymi zakupami a kartelami nabywców oraz określenie, że wspólne zakupy obejmują również porozumienia, w ramach których nabywcy wspólnie negocjują warunki zakupu, ale każdy z nich dokonuje zakupów niezależnie. W rozdziale tym podkreślono także potencjalne antykonkurencyjne skutki po stronie podaży na rynku wyższego szczebla i przedstawiono wytyczne dotyczące wspólnych taktyk negocjacyjnych, w tym tymczasowego zawieszenia zamówień.

• Porozumienia o komercjalizacji

Zmienione wytyczne zawierają obecnie dodatkowe postanowienia dotyczące ryzyka związanego z ograniczeniem produkcji oraz nową sekcję poświęconą konsorcjom wspólnie składającym ofertę. Konsorcja te nie będą uznane za ograniczające konkurencję, jeżeli umożliwią stronom udział w projektach, których realizacji nie byłyby w stanie podjąć się indywidualnie i nie są one bezpośrednimi lub potencjalnymi konkurentami w zakresie realizacji projektu. Może to mieć przykładowo miejsce, gdy strony świadczą różne usługi uzupełniające w celu udziału w procedurze przetargowej. W każdym przypadku porozumienie musi spełniać warunki określone w art. 101 ust. 3 TFUE.

Powyższy rozdział zawiera dodatkowe wytyczne dotyczące głównych zagrożeń związanych z ograniczeniem produkcji, a także więcej przykładów porozumień o komercjalizacji, które mogą ograniczać konkurencję, w tym korzystanie z narzędzi cyfrowych, takich jak wspólna sprzedaż internetowa czy też platformy dystrybucji mediów.

• Wymiana informacji

Rozdział dotyczący wymiany informacji został zmieniony, aby odzwierciedlić najnowsze orzecznictwo, wyniki dotychczasowych działań w zakresie egzekwowania prawa, a także rozwój technologiczny umożliwiający stosowanie nowych metod wymiany informacji. Jednym z kluczowych założeń zmienionych wytycznych jest wsparcie przedsiębiorców poprzez zapewnienie im wskazówek dotyczących oceny własnej działalności, uwzględniając również nowe technologie udostępniania dużych zbiorów danych i potencjalne prokonkurencyjne skutki wymiany informacji, a także poprzez wskazanie praktycznych środków, jakie przedsiębiorcy mogą podjąć w celu uniknięcia naruszeń unijnych przepisów antymonopolowych. Jako przykłady niniejszych środków wymienić można: korzystanie z zespołów „clean team” - ograniczonej grupy osób w przedsiębiorstwie, które nie są zaangażowane w działalność komercyjną przedsiębiorstwa oraz podlegają rygorystycznemu protokołowi dotyczącemu poufności w odniesieniu do szczególnie chronionych informacji handlowych a także korzystanie z powierników – niezależnych osób trzecich, które świadczą usługi na rzecz przedsiębiorstwa. Wskazane wyżej osoby mogą być wykorzystywane do realizacji innych form horyzontalnych porozumień kooperacyjnych w celu zapewnienia, aby informacje przekazywane na potrzeby takiej współpracy były wymieniane wyłącznie zgodnie z zasadą ograniczonego dostępu i w sposób zagregowany. W celu ograniczenia ryzyka wymieniania się szczególnie chronionymi informacjami handlowymi w ramach kontaktów w potencjalnymi konkurentami przedsiębiorstwa powinny przed planowanym kontaktem uważnie przeanalizować plan spotkania oraz jego cel. Takie działanie pozwoli na zidentyfikowanie ryzyka z wyprzedzeniem.

• Porozumienia w sprawie zrównoważonego rozwoju

Istotnym jest wskazanie, że w wytycznych Komisji Europejskiej znalazł się nowy rozdział poświęcony porozumieniom w sprawie zrównoważonego rozwoju. Wyjaśniono w nim, że unijne reguły konkurencji nie są sprzeczne z porozumieniami o współpracy, którym celem jest zrównoważony rozwój. W tymże celu wytyczne zapewniają przedsiębiorstwom ramy do samodzielnej oceny zgodności ich wspólnych inicjatyw na rzecz zrównoważonego rozwoju z unijnymi przepisami antymonopolowymi. W szczególności Komisja uwzględniła listę porozumień w sprawie zrównoważonego rozwoju, które prawdopodobnie nie będą stwarzać problemów w zakresie konkurencji. Należą do nich między innymi: porozumienia, których celem jest wyłącznie zapewnienie zgodności z wystarczająco precyzyjnymi wymogami lub zakazami zawartymi w prawnie wiążących międzynarodowych traktatach, porozumieniach lub konwencjach a także porozumienia, które nie dotyczą działalności gospodarczej przedsiębiorstw, ale ich wewnętrznych procedur korporacyjnych. Jeżeli jednak porozumienia dotyczące zrównoważonego rozwoju mogą mieć negatywny wpływ na konkurencję, należy je oceniać na podstawie art. 101 ust. 1 TFUE – gdzie mogą skorzystać z wyjątku przewidzianego w art. 101 ust. 3 TFUE.

Zaktualizowane Rozporządzenia HBER i wytyczne zapewniają bardziej przejrzyste i zaktualizowane instrukcje dotyczące oceny zgodności horyzontalnych porozumień kooperacyjnych z unijnymi regułami konkurencji. Nowelizacja ma na celu zagwarantowanie przedsiębiorcom zwiększonej ochrony prawnej w związku z porozumieniami horyzontalnymi oraz wsparcie transformacji ekologicznej i cyfrowej poprzez ułatwienie im współpracy w pożądany z ekonomicznego punktu widzenia sposób. 

Wskazać należy, iż zmiany w omawianych przepisach były pożądane przez uczestników rynku i należy ocenić je pozytywnie. Komisja Europejska dąży do zapewnienia przedsiębiorcom większej pewności prawnej i pewnego rodzaju elastyczności, aby byli w stanie zapewnić, że zawarte umowy były zgodne z unijnymi przepisami antymonopolowymi. Niezależnie od powyższego, przedsiębiorstwa będą musiały dokonać weryfikacji swoich istniejących porozumień świadczących o współpracy na poziomie horyzontalnym w oparciu o nowe regulacje i zmienione kryteria oceny, aby zagwarantować, że porozumienia te nie ograniczają konkurencji lub że spełniają warunki wyłączenia na mocy Rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych lub art. 101 ust. 3 TFUE. Ponadto przedsiębiorcy powinni monitorować swoje udziały w rynku, a także panujące na nim warunki, aby upewnić się, że dotychczasowe porozumienia nie prowadzą do powstania ograniczeń, które wykluczałyby ich z grupowego lub indywidualnego wyłączenia spod zakazu zawierania porozumień a co za tym idzie – zwiększają ryzyko naruszenia prawa konkurencji.

Kancelaria KPMG Law:

• opiniuje projekty umów badawczo-rozwojowych i specjalizacyjnych;
• wspiera klientów w dostosowaniu istniejących umów badawczo-rozwojowych i specjalizacyjnych do nowych przepisów;
• prowadzi szkolenia dotyczące nowych HBER;
• wspiera przedsiębiorców na wypadek kontroli organów ochrony konkurencji.