27 lipca 2023 Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło projekt ustawy, zgodnie z którym do Kodeksu cywilnego została wprowadzona umowa franczyzy. Przepisy, które znalazły się w projekcie nowelizacji to pierwsza tego typu regulacja, która podsumowuje i nadaje ramy prawne wykształconej praktyce w zakresie tzw. franchisingu. Obecnie Projekt został opublikowany w RCL, w najblizszym czasie rozpoczną się konsultacje a następnie prace w Komisjach.
Dotychczasowe regulacje
Do tej pory franczyza była umową nienazwaną - żadna z ustaw nie regulowała wymaganych elementów umowy, a kształtowanie jej treści było pozostawione woli stron. Konstrukcja umowy opierana była na elementach chrakterystycznych dla innych umów uregulowanych w kodeksie cywilnym, przez co możliwe było odpowiednie stosowanie tych przepisów przez analogię. Co do zasady, umowy nazywane franchisingiem dotyczyły utworzenia sieci sprzedaży, dystrybucji towarów czy świadczenia usług mających na celu rozszerzanie rynków zbytu. Można było w nich dostrzec elementu umowy agencyjnej, umowy zlecenia czy umowy licencji patentowej.
Polska praktyka w zakresie umowy franczyzy
Projektodawca dostrzegł konieczność uregulowania umowy franczyzy z uwagi na powszechność stosowania jej w obrocie oraz raportowane problemy na tle kontraktowym. Według różnych raportów liczba osób zaangażowanych w sieci franczyzowe w Polsce przekracza ponad pół miliona osób. Jak wynika z uzasadnienia projektu, ocenia się, że w Polsce w 2020 r. było dostępnych ponad 1300 różnych sieci franczyzowych. Projektowane przepisy mają na celu ujednolicenie stosowanych rozwiązań i wprowadzenie ochrony interesów franczyzobiorcy, głównie poprzez uregulowanie równowagi kontraktowej stron, opłat oraz czasu trwania umowy i możliwości jej wypowiedzenia.
Umowa franczyzy według Kodeksu cywilnego
Proponowane przepisy ograniczają się do prywatnoprawnych aspektów prowadzenia działalności gospodarczej w oparciu o udostępnioną franczyzę. Stronami umowy są przedsiębiorcy - franczyzodawca i franczyzobiorca, działający we własnym imieniu i na własny rachunek. Zasadniczym elementem projektowanej regulacji umowy franczyzy jest zobowiązanie franczyzodawcy do odpłatnego udostępnienia know-how, w projekcie określonego jako „koncepcja lub technika prowadzenia działalności gospodarczej”. Umowa franczyzy powinna zostać zawarta w formie dokumentowej pod rygorem nieważności. Poniżej wskazujemy kilka najważniejszych elementów, które projektodawca zdecydował się uregulować w projektowanym rozwiązaniu.
Dokument informacyjny
Jednym z podstawowych obowiązków franczyzodawcy, zgodnie z projektowanym art. 76412 § 1 k.c. jest udostępnienie franczyzobiorcy tzw. dokumentu informacyjnego przed podpisaniem umowy. Dokument informacyjny powinien zawierać podstawowe informacje o oferowanym systemie franczyzowym obejmujące m. in. tożsamość franczyzodawcy, informacje o skali jego działalności, opis działalności oferowanej do prowadzenia przez franczyzobiorcę, szacowane przychody i koszty działalności prowadzonej w oparciu o udostępnioną franczyzę, zakres świadczeń stron umowy, w tym sposób ustalania (wysokość) wynagrodzenia franczyzodawcy, nadzoru nad wykonywaniem umowy, dostępie do tajemnic przedsiębiorstwa, zakaz konkurencji, kary umowne oraz terminy wypowiedzenia.
Udostępnienie dokumentu informacyjnego ma na celu ochronę franczyzobiorcy, w związku z czym, projektowane przepisy przewidują sankcje za niedopełnienie tego obowiązku w postaci m.in. powstania podstawy do odpowiedzialności odszkodowawczej franczyzodawcy wobec franczyzobiorcy w przypadku, gdy w wyniku zamieszczenia w dokumencie informacyjnym nierzetelnych lub nieprawdziwych informacji dojdzie do wyrządzenia szkody.
Franczyzodawca jest zobowiązany do przedłożenia dokumentu informacyjnego nie tylko przed zawarciem umowy franczyzy, ale również przed każdą jej zmianą.
Zakaz konkurencji i subfranchisingu
Ochronę praw franczyzodawcy mają zapewnić przepisy dotyczące zakazu subfranchisingu oraz tworzenia konkurencyjnego systemu franczyzowego.
Franczyzobiorca będzie zobowiazany do zachowania tajemnicy w zakresie koncepcji i techniki prowadzenia przedsiębiorstwa oraz będzie obowiązywał go zakaz przenoszenia praw wynikających z umowy franczyzy na osobę trzecią, a także wnoszenia ich jako wkładu do spółki. Dotyczy to w szczególności przypadków występującego w obrocie tzw. subfranchisingu, który polega na upoważnieniu uczestnika sieci franczyzowej do zawierania umów franchisingu z osobami trzecimi.
Możliwe będzie również wprowadzenie w umowie zakazu konkurencji w odniesieniu do tworzenia konkurencyjnego systemu franczyzowego, jednak wyłącznie przez maksymalnie rok od dnia rozwiązania umowy.
Ochrona franczyzobiorcy
Poza wskazanym wyżej dokumentem informacyjnym, projekt przewiduje również inne instytucje mające na celu ochronę interesów franczyzobiorcy.
Franczyzodawca jest związany rocznym terminem na skierowanie roszczenia o zapłatę kar umownych z tytułu umowy franczyzy. Zastosowano również rozwiązanie związane z wekslem własnym in blanco analogiczne do przyjętego w prawie ochrony konsumentów, tj. zakaz wystawiania dokumentów na zlecenie (co w praktyce oznacza zakaz przenoszenia praw wynikających z weksla na osoby trzecie).
Dodatkowo, uregulowano możliwość rozwiązania umowy ze skutkiem natychmiastowym przysługującą franczyzobiorcy, w przypadku rażącego naruszania postanowień umowy przez franczyzodawcę, pomimo pisemnego upomnienia oraz udostępnienia w dokumencie informacyjnym nieprawdziwych lub nierzetelnych informacji.
Warto mieć na uwadze, że nowe przepisy będą miały zastosowanie wyłącznie do umów zawartych od dnia wejścia w życie ustawy. Projektowane przepisy nie przewidują retroaktywności, tj. nie znajdą zastosowania w odniesieniu do umów już obowiązujących.
Projekt zakłada wejście w życie przepisów w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. Obecnie został skierowany do konsultacji.
