Legal Alert: Procedury criminal compliance niezbędne do obrony przed odpowiedzialnością podmiotów zbiorowych

Opublikowany na stronie Komisji Europejskiej¹ pakiet antykorupcyjny zawiera przede wszystkim propozycję przyjęcia nowej dyrektywy o przeciwdziałaniu korupcji („Dyrektywa”)². Komisja przedstawiła także podsumowanie aktualnego stanu zwalczania korupcji w Unii Europejskiej wraz z wnioskami wynikającymi ze swojej analizy³.

Kluczowe elementy propozycji Komisji obejmują:

• harmonizację definicji przestępstw korupcyjnych na obszarze Unii,
• zwiększenie minimalnego poziomu sankcji grożących za wskazane w Dyrektywie przestępstwa,
• podkreślenie wagi procedur compliance dla zakresu odpowiedzialności podmiotu zbiorowego 
• wprowadzenie większych wymagań wobec państw członkowskich Unii dotyczących zapobiegania, wykrywania i zwalczania takich przestępstw.

Projektowane zmiany stanowiłyby jedną z najistotniejszych nowelizacji z tego obszaru od ponad dwudziestu lat.

Obecnie przepisy te znajdują się na etapie prac legislacyjnych, które po przyjęciu Dyrektywy będą jeszcze musiały zostać transponowane do krajowych porządków prawnych poprzez przyjęcie odpowiednich ustaw. Co jednak istotne, projekt wpisuje się w szerszą tendencję dotyczącą zaostrzania odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, na co wskazujemy w punkcie poniżej. 

Projekt Dyrektywy stanowi kolejną próbę zharmonizowania rozumienia przestępstw korupcyjnych, jak również odpowiedzialności osób fizycznych oraz podmiotów zbiorowych za ich popełnienie.

W szczególności warto wskazać na Artykuł 16 projektowanej Dyrektywy. Nakłada on na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia, że podmioty zbiorowe posiadające zdolność prawną będą pociągnięte do odpowiedzialności za wskazane przestępstwa, z których osiągnęły korzyść (ang. – committed for the benefit of those legal persons).

Zgodnie z tym przepisem, podmiot zbiorowy będzie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności za przestępstwo korupcyjne, jeżeli zostanie one popełnione przez osobę fizyczną na kierowniczym stanowisku w jego strukturze (ang. – leading position). W rozumieniu planowanych przepisów, kierownicze stanowisko pełni osoba spełniająca co najmniej jedną z następujących przesłanek: (i) posiada uprawnienie do reprezentacji danej jednostki lub (ii) prawo do podejmowania decyzji na jej rzecz bądź też (iii) uprawnienie do sprawowania nad nią kontroli. Bez znaczenia będzie natomiast, czy osoba ta działała jako członek organu danego podmiotu.

Przesłanką do pociągnięcia podmiotu zbiorowego do odpowiedzialności za czyn korupcyjny będzie również brak nadzoru lub kontroli ze strony takiej osoby, wskutek czego popełnienie przestępstwa było możliwe.

Nadto, Dyrektywa wskazuje na konkretny katalog okoliczności łagodzących lub zaostrzających odpowiedzialność (art. 18 Dyrektywy). Wśród okoliczności łagodzących wyraźnie wskazane są:

• implementacja w organizacji skutecznych mechanizmów kontroli wewnętrznej, świadomości etycznej oraz programów compliance mających na celu zapobieganie korupcji oraz
• szybkie i dobrowolne ujawnienie przestępstwa do uprawnionych organów oraz podjęcie środków naprawczych.

Jak z tego wynika, warto z wyprzedzeniem zaprojektować i wdrożyć w organizacji odpowiedni system compliance w celu zapobiegania wystąpieniu korupcji i innych naruszeń, a tym samym odpowiedzialności całej organizacji. Tym bardziej, że należy spodziewać się, że jeszcze przed przyjęciem Dyrektywy wymagania w tym zakresie będą nakładane na przedsiębiorców także przez polskiego ustawodawcę, z uwagi na niezrealizowane zobowiązania już obecnie wynikające z prawa europejskiego. 

Praktyka Compliance oraz Dochodzeń Wewnętrznych Kancelarii KPMG Law wspiera swoich klientów w zakresie przygotowania i wdrażania systemu zarządzania zgodnością (CMS) compliance, w tym także w kontekście zapobiegania popełnieniu czynów zabronionych w ramach podmiotów zbiorowych. 

Pomagamy w dokonaniu przeglądu obszarów działalności firmy i potencjalnych ryzyk powstania odpowiedzialności oraz w dostosowaniu wewnętrznych polityk, procedur, procesów i dokumentów do nowych regulacji.

Oferujemy w szczególności kompleksowe doradztwo w zakresie:

• identyfikacji ryzyk compliance dla konkretnego podmiotu zbiorowego (organizacji) z punktu widzenia przepisów prawa (ryzyk popełnienia konkretnych przestępstw);
• weryfikacji dotychczasowych procedur zarządzania zgodnością (compliance) funkcjonujących w organizacji oraz zakresu i stopnia ich wdrożenia;
• przygotowania nowych procedur, polityk czy procesów (w przypadku braku dotychczasowych) oraz propozycji ich skutecznego wdrożenia w organizacji;
• zapewnienia odpowiednich procedur postępowania w organizacji w razie kontroli i innych czynności przedstawicieli organów śledczych;
• dostosowanych do działalności konkretnej organizacji szkoleń dla pracowników i kadry zarządzającej, pomagających przygotować się do wymogów obowiązującego prawa; bieżącej obsługi i analiz związanych z dostosowaniem działalności klienta do obowiązujących do wymogów.

Jeżeli moglibyśmy Państwu pomóc w powyższych kwestiach, uprzejmie prosimy o kontakt.

1Anti-corruption: Stronger rules to fight corruption (europa.eu)

²Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on combating corruption, replacing Council Framework Decision 2003/568/JHA and the Convention on the fight against corruption involving officials of the European Communities or officials of Member States of the European Union and amending Directive (EU) 2017/1371 of the European Parliament and of the Council (COM/2023/234 final).

³Joint Communication to the European Parliament, the Council and the European Economic and Social Committee on the fight against corruption [JOIN(2023) 12 final].