W dniu 22 maja 2023 r. weszła w życie ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej („Ustawa”). Wprowadza ona do porządku prawnego instytucję fundacji rodzinnej oraz istotne zmiany w zakresie prawa spadkowego. Głównym celem Ustawy jest uproszczenie zasad sukcesji i zapewnienie ciągłości firm rodzinnych w perspektywie wielopokoleniowej.
Fundacja rodzinna nowym narzędziem kumulacji majątku
Ustawa o fundacji rodzinnej wprowadziła do systemu prawa nowy typ fundacji – fundację rodzinną. Szczególne cechy tej konstrukcji prawnej umożliwią przedsiębiorcom zabezpieczenie przyszłości ich rodzinnej firmy w związku ze zmianą pokoleniową.
Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną przez fundatora w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundatorem może być wyłącznie osoba fizyczna, a beneficjentami także organizacje pozarządowe.
Ustanowienie fundacji rodzinnej wymaga złożenia przez fundatora oświadczenia przed notariuszem w akcie założycielskim lub w testamencie. Fundator ustala również statut fundacji, zawierający szczegółowy cel jej działania. Proces tworzenia fundacji rodzinnej kończy się wraz z jej wpisem do nowo utworzonego w tym celu rejestru fundacji rodzinnych.
Nowe rozwiązania promują wnoszenie przez fundatora do fundacji majątku rodzinnego, który stanie się jej własnością i będzie profesjonalnie zarządzany. W szczególności dotyczy to udziałów lub akcji w spółkach rodzinnych. Minimalna wartość majątku przekazywanego do fundacji rodzinnej wynosi 100 000 zł.
Z uzyskanego majątku fundacja powinna spełniać świadczenia na rzecz beneficjentów będących najczęściej członkami rodziny fundatora. Ustawa zapewnia znaczną elastyczność co do zakresu tych świadczeń. Dla przykładu, mogą one pokrywać koszty utrzymania lub kształcenia beneficjenta, a także zabezpieczać jego inne bieżące potrzeby.
Z drugiej strony, założenie fundacji ułatwia rodzinnej firmie zarówno prowadzenie bieżącej działalności, jak i jej kontynuację po niemożliwej do uniknięcia zmianie pokoleniowej. Usprawnia zatem międzypokoleniową kontynuację dotychczas rozpoczętych przedsięwzięć gospodarczych.
Całość aktywów, w tym akcji lub udziałów w rodzinnej spółce jest bowiem własnością fundacji. Takie rozwiązanie ma eliminować ryzyko rozdrobnienia tych aktywów. Założenie fundacji rodzinnej ma również zapewniać możliwość ujednolicenia zasad prowadzenia rodzinnego biznesu zgodnie z wizją fundatora.
Beneficjenci fundacji rodzinnej nie są zobowiązani do aktywnego uczestnictwa w działalności firmy, jednocześnie mogąc korzystać z jej zysków. Sama firma jest natomiast efektywniej zarządzana dzięki skupieniu w fundacji zarówno jej głównych aktywów, jak i ośrodka decyzyjnego.
Najważniejsze zmiany w prawie spadkowym
Wprowadzenie konstrukcji fundacji rodzinnej wymagało nowelizacji prawa spadkowego. Najważniejsze zmiany dotyczą zachowku.
Fundusz założycielski fundacji rodzinnej będzie uwzględniany przy jego obliczaniu, jeśli fundacja nie została ustanowiona w testamencie. Co istotne, fundusz nie będzie wliczany do spadku, jeśli od jego wniesienia do fundacji upłynęło więcej niż 10 lat od otwarcia spadku, chyba że fundacja jest spadkobiercą. Na poczet zachowku danego beneficjenta będą natomiast zaliczane świadczenia, które otrzymał od fundacji.
Nowością jest możliwość żądania przez spadkobiercę odroczenia terminu zapłaty zachowku, rozłożenia go na raty lub obniżenia jego wysokości. Prawo to przysługuje wszystkim osobom zobowiązanym z tytułu zachowku, a więc także w razie otwarcia spadku po osobie nieprowadzacej rodzinnego biznesu. Dotychczas spadkobierca niejednokrotnie musiał dokonywać sprzedaży majątku firmowego w celu zaspokojenia roszczeń uprawnionego do zachowku, ponieważ jednorazowa spłata przekraczała możliwości finansowe zarówno firmy, jak i zobowiązanego spadkobiercy.
Ustawa rozwiewa też dotychczasowe wątpliwości co do dopuszczalności zawarcia umowy o zrzeczenie się zachowku. Taka możliwość wynika obecnie wprost z przepisów.
Jak możemy pomóc?
Kancelaria KPMG Law zapewnia kompleksowe wsparcie w zakresie prawa cywilnego i handlowego, w tym także zagadnień dotyczących sukcesji. Świadczymy usługi w szczególności w zakresie:
- zakładania oraz obsługi korporacyjnej spółek handlowych i fundacji,
- przygotowania sukcesji firm rodzinnych,
- wsparcia przy zawieraniu umów i porozumień,
- sporów cywilnych oraz korporacyjnych.
W przypadku pytań zachęcamy do kontaktu.
