Legal Alert: Projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw

Nowo wprowadzone przepisy przewidują wyłączenie stosowania przepisów Kodeksu cywilnego o rękojmi przy sprzedaży dokonywanej z udziałem konsumentów i odrębne uregulowanie tej materii poprzez nawiązanie do pojęcia niezgodności towaru z umową. Przesłanki zgodności towaru z umową zostały opisane w sposób bardziej szczegółowy niż dotychczas, co ma na celu ograniczenie zaistnienia sporów dotyczących zakresu obowiązków ciążących na przedsiębiorcach.

Projekt ustawy wskazuje, że towar będzie uznany za niezgodny z umową, m.in. jeśli:

1. niezgodny z umową będzie jego opis, rodzaj, ilość, jakość, kompletność lub funkcjonalność, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi nie zapewni kompatybilności, interoperacyjności i dostępności;
2. nie będzie pozostawał przydatny do szczególnego celu, do którego pozostaje niezbędny konsumentowi, a o którym to konsument powiadomił przedsiębiorcę najpóźniej w momencie zawarcia umowy i który to cel przedsiębiorca zaakceptował;
3. nie będzie się nadawać do celów, do których zazwyczaj używa się towaru tego rodzaju, z uwzględnieniem m.in. obowiązujących norm technicznych lub dobrych praktyk;
4. nie będzie posiadać takich cech i nie będzie w takiej ilości, jakie są typowe dla towaru tego rodzaju i których konsument może oczekiwać, biorąc pod uwagę charakter towaru oraz publiczne zapewnienie złożone przez przedsiębiorcę, np. w reklamie lub na etykiecie;
5. nie zostanie dostarczony z akcesoriami i instrukcjami, których dostarczenia konsument może rozsądnie oczekiwać;
6. nie będzie w takiej samej jakości jak próbka lub wzór, które przedsiębiorca udostępnił konsumentowi przed zawarciem umowy.

Kolejną kluczową zmianą, która została wprowadzona w projekcie ustawy jest przyjęcie hierarchii środków ochrony konsumenta. Do tej pory konsument, który po raz pierwszy składał reklamację z tytułu rękojmi miał prawo skorzystać z jednego z czterech uprawnień, tj. naprawy albo wymiany towaru na wolny od wad, obniżenia ceny wadliwego towaru lub odstąpienia od umowy. Wybór określonego uprawnienia należał do konsumenta.

Przedłożony projekt ustawy wprowadza w powyższym zakresie zmianę, w myśl której w przypadku reklamacji składanej po raz pierwszy konsument co do zasady może żądać tylko naprawy albo wymiany towaru na wolny od wad. Wyjątek dotyczy jedynie sytuacji, gdy brak zgodności towaru z umową będzie na tyle istotny, że konieczne będzie skorzystanie z pełnego zakresu uprawnień. W pozostałych przypadkach uprawnienie do odstąpienia od umowy lub złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny zmaterializuje się dopiero w sytuacji, gdy przedsiębiorca odmówi naprawy lub wymiany towaru, działania te okażą się nieskuteczne, bądź gdy z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności wyraźnie wynikać będzie, że nie doprowadzi on do sytuacji, w której towar w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta stanie się zgodny z umową.

Dodatkowo, projekt ustawy wprowadza korzystne dla konsumenta domniemanie, zgodnie z którym to na przedsiębiorcy ciąży obowiązek wykazania, że niezgodność towaru z umową w rzeczywistości nie miała istotnego charakteru, w celu wzruszenia dokonanego przez konsumenta odstąpienia od umowy. Z zaproponowaną zmianą łączy się również wydłużenie, do 2 lat od chwili dostarczenia konsumentowi towaru, okresu, w którym ciężar dowodu zgodności towaru z umową będzie spoczywał na przedsiębiorcy. Dotychczas termin ten wynosił rok od dnia wydania rzeczy sprzedanej.

Jednocześnie trwają również prace nad implementacją tzw. dyrektywy Omnibus, która ma na celu wprowadzenie zmian w zakresie nowych obowiązków informacyjnych przedsiębiorców wobec konsumentów.

Oprócz wskazanych przez nas zmian w zakresie rękojmi i gwarancji konsumenckiej, projekt ustawy reguluje również kwestie objęte umowami o dostarczanie treści lub usługi cyfrowej. Zmiany te stanowią implementację do polskiego porządku prawnego tzw. Dyrektywy cyfrowej (tj. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/770 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych).

Co istotne, nowe przepisy mają także zastosowanie do sytuacji w których konsumenci, w zamian za wykonanie usługi lub dostarczenie treści cyfrowej będą rozliczać się w sposób niepieniężny, w tym także jeśli w zamian za wykonanie usługi / dostarczenie treści cyfrowej, jako ekwiwalent zapłaty dostarczają przedsiębiorcy swoje dane osobowe.

Nowe przepisy będą miały, niezależnie od wykorzystanego nośnika użytego do przekazania lub udostępnienia treści cyfrowych lub usługi cyfrowej, zastosowanie do takiej działalności jak:

• usługi cyfrowe pozwalające na tworzenie, przetwarzanie lub przechowywanie danych w postaci cyfrowej bądź dostęp do nich, w tym usługi typu „oprogramowanie jako usługa” (SaaS), takie jak udostępnianie treści wideo i audio (np. YouTube) oraz innego rodzaju hosting plików, edycja tekstu (np. Google Drive) lub gry oferowane w chmurze obliczeniowej i w mediach społecznościowych (np. Facebook, Instagram);
• aplikacje mobilne i programy komputerowe;
• dostęp strumieniowy do plików audio (np. przez Spotify) lub wideo (np. Netflix);
• pobieranie z Internetu treści cyfrowych (np. e-booków).

Nowe przepisy stosuje się także do towarów służących wyłącznie za nośnik treści cyfrowej.
 

W przypadku braku zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową konsument ma prawo do:

• doprowadzenia treści cyfrowej lub usługi cyfrowej do zgodności z umową (uprawnienie to przysługuje w takiej sytuacji konsumentowi bezwarunkowo, chyba że doprowadzenie do zgodności z umową w sposób wybrany przez przedsiębiorcę jest niemożliwe lub wymagałoby nadmiernych kosztów);
• złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy, gdy:
  • doprowadzenie do zgodności z umową jest niemożliwe albo wymaga nadmiernych kosztów po stronie przedsiębiorcy;
  • przedsiębiorca nie doprowadził treści cyfrowej lub usługi cyfrowej do zgodności z umową;
  • brak zgodności z umową występuje nadal, mimo że przedsiębiorca próbował doprowadzić treść cyfrową lub usługę cyfrową do zgodności z umową;
  • brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową jest na tyle istotny, że uzasadnia natychmiastowe obniżenie ceny albo odstąpienie od umowy;
  • z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności wyraźnie wynika, że nie doprowadzi on treści cyfrowej lub usługi cyfrowej do zgodności z umową w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta.

Uprawnienie do odstąpienia od umowy nie przysługuje konsumentowi, jeżeli treść cyfrowa lub usługa cyfrowa są dostarczane w zamian za zapłatę ceny, a brak zgodności z umową jest nieistotny. Udowodnienie, że brak zgodności z umową jest nieistotny spoczywa jednak na przedsiębiorcy.

Zgodnie z proponowaną treścią przepisów przedsiębiorca nie będzie uprawniony do zapłaty za czas, w którym treść cyfrowa lub usługa cyfrowa były niezgodne z umową, nawet jeśli przed odstąpieniem od umowy konsument faktycznie z niej korzystał. Przedsiębiorca będzie miał także obowiązek zwrócić konsumentowi środki z tytułu obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 14 dni od otrzymania żądania konsumenta. Przedsiębiorca nie będzie mógł również, co do zasady, korzystać z treści wytworzonych lub dostarczonych przez konsumenta po jego odstąpieniu od umowy.

Przy ocenie zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową, zgodnie z projektem ustawy, należy wziąć między innymi pod uwagę, do jakiego celu są zazwyczaj wykorzystywane treści cyfrowe lub usługi cyfrowe tego samego rodzaju. Poza samą treścią regulaminu opisującego usługi lub treści cyfrowe, do badania ich zgodności z umową należy zatem wykorzystać także zwyczaje panujące na rynku, a także przepisy prawa, normy techniczne lub dobre praktyki.

Aby uwolnić się od odpowiedzialności za niezgodność treści lub usługi cyfrowej z umową, przed zawarciem umowy przedsiębiorca powinien wyraźnie i jasno poinformować konsumenta o tym, że treść cyfrowa lub usługa cyfrowa nie posiada określonej cechy, mimo że treści tego samego rodzaju lub usługi tego samego rodzaju takie cechy zazwyczaj posiadają, a konsument powinien wyraźnie i odrębnie zaakceptować jej brak.

Przedsiębiorca nie ponosi także odpowiedzialności za brak zgodności treści lub usługi cyfrowej z umową wynikających z używania przez konsumenta nieaktualnego oprogramowania. By móc jednak skorzystać z tego wyjątku przedsiębiorca ma obowiązek wcześniejszego poinformowania konsumenta o aktualizacjach i konsekwencjach jej niezainstalowania. Niezainstalowanie lub niewłaściwa instalacja aktualizacji nie będą mogły także wynikać z błędów w instrukcji instalacji dostarczonej przez przedsiębiorcę.

Zgodnie z projektem ustawy przedsiębiorcy świadczący usługi cyfrowe lub dostarczający treści cyfrowe będą odpowiadać wyłącznie za brak zgodności z umową treści cyfrowej lub usługi cyfrowej:

1. który istniał w chwili jej dostarczenia i ujawnił się w ciągu dwóch lat od tej chwili (przy czym domniemywa się, że brak zgodności z umową, który ujawnił się przed upływem roku od dostarczenia treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, istniał w chwili jej dostarczenia) - w przypadku treści cyfrowej lub usługi cyfrowej dostarczanych jednorazowo lub w częściach (np. przy instalacji oprogramowania „pudełkowego”). Jednocześnie w projektowanych przepisach zastrzeżono, że podstępne zatajenie przez przedsiębiorcę braku zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową wyłącza możliwość powoływania się na upływ terminu do stwierdzenia takiego braku.
2. w okresie w jakim usługi lub treści cyfrowe miały być dostarczane do konsumenta – gdy dotyczy to treści lub usług cyfrowych, które mają być dostarczane w sposób ciągły (np. usług subskrypcyjnych, takich jak Spotify lub Netflix lub umów członkostwa w mediach społecznościowych, takich jak Twitter).

Przedsiębiorca, w przypadku usług o charakterze ciągłym, będzie mógł dokonać zmiany treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, która nie jest niezbędna do zachowania jej zgodności z umową, tylko jeżeli umowa tak stanowi i jedynie z uzasadnionych przyczyn wskazanych w umowie. Przedsiębiorca, planując dalszy rozwój i wprowadzanie zmian w swojej platformie cyfrowej będzie musiał zatem uwzględnić w swoim regulaminie możliwe powody zmiany funkcjonalności dostarczanych przez siebie usług lub treści cyfrowych – bez takiego zapisu nie będzie bowiem możliwe dokonywanie istotnych zmian w funkcjonowaniu serwisu przedsiębiorcy. Co więcej, zgodnie z projektem ustawy wprowadzenie takich zmian, nie będzie mogło wiązać się z jakimikolwiek kosztami po stronie konsumenta, a przedsiębiorca będzie miał obowiązek poinformować konsumenta w sposób jasny i zrozumiały o dokonywanej zmianie.

Bardziej restrykcyjne wymogi dotyczyć mają zmian, które istotnie i negatywnie wpływają na dostęp lub korzystanie przez konsumenta z treści cyfrowej lub usługi cyfrowej. W takiej sytuacji przedsiębiorca będzie zobowiązany poinformować konsumenta z odpowiednim wyprzedzeniem, na trwałym nośniku, o właściwościach i terminie dokonania zmiany oraz prawie do wypowiedzenia umowy bez zachowania terminu wypowiedzenia w ciągu 30 dni od dokonania zmiany lub poinformowania o zmianie, jeżeli poinformowanie nastąpiło później niż zmiana. Uprawnienie do wypowiedzenia umowy nie będzie przysługiwało, gdy przedsiębiorca zapewni konsumentowi uprawnienie do zachowania, bez dodatkowych kosztów, treści cyfrowej lub usługi cyfrowej zgodnych z umową, w stanie niezmienionym.

Kancelaria KPMG Law oferuje kompleksowe wsparcie w procesie implementacji wchodzących w życie regulacji prawnych dotyczących właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego i zapewnienia przy tym wysokiego poziomu ochrony konsumentów, w tym w zakresie przygotowania lub weryfikacji wzorów umów zawieranych między przedsiębiorcami a konsumentami.