20 marca 2023 r. NSA podjął uchwałę w składzie siedmiu sędziów (sygn. akt 3/22), zgodnie z którą warunkiem zwolnienia z podatku od spadków i darowizn jest spełnienie darowizny pieniężnej przez darczyńcę na konto obdarowanego, a nie osoby trzeciej. Wielu podatników straciło tym samym nadzieję na zwolnienie z podatku, jeżeli nie otrzymali darowizny na własny rachunek, lecz na rachunek sprzedawcy lokalu mieszkalnego. Najnowsze orzeczenie NSA z 18 kwietnia 2024 roku (sygn. akt III FSK 51/22) pozwala im pozytywniej spojrzeć na kwestie zwolnienia i być może otwiera drogę do nowej uchwały, podjętej w pełnym składzie Izby Finansowej.
Darowiznę otrzymać łatwo, trudniej jednak o zwolnienie z podatku od spadków i darowizn
W omawianym wyroku, podatnik zawarł umowę darowizny środków pieniężnych z ojczymem na zakup mieszkania, wedle której pieniądze nie zostały przekazano nie na jego rachunek bankowy, lecz bezpośrednio na rachunek bankowy sprzedawcy. Z uwagi na wątpliwość co do zwolnienia tak wykonanej darowizny z podatku od spadków i darowizn podatnik, jeszcze przed podjęciem uchwały NSA z 20 marca 2023 r. (sygn. akt 3/22), zwrócił się w tej kwestii do dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej.
Niekorzystne stanowisko organu podatkowego
Organ podatkowy stwierdził, że nie został spełniony jeden z warunków zastosowania zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, bowiem darowane podatnikowi środki pieniężne wpłacono na konto osoby sprzedającej mieszkanie, a nie na rachunek bankowy obdarowanego podatnika.
Stanowisko WSA
Podatnik wniósł skargę na niekorzystną dla niego interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie, który wyrokiem z 24 września 2021 roku (I SA/Lu 353/21) ten środek prawny uwzględnił.
Warto zapoznać się z uzasadnieniem wyroku, albowiem Sąd odwołał się w nim do poglądów judykatury i doktryny nie tylko na kwestię zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, ale również zagadnienie wykładni prawa podatkowego, co dla każdego doradcy podatkowemu i podatnika stanowi cenne źródło argumentów w sporze z organami podatkowymi.
W wyniku przeprowadzonego postępowania sądowo administracyjnego WSA w Lublinie stwierdził, że zestawienie rezultatów wykładni językowej, systemowej zewnętrznej (prowadzonej w zgodzie z Konstytucją RP) i funkcjonalnej (uwzględniającej cel analizowanego wymogu) prowadzi do konstatacji, że udokumentowanie przekazania darowanych środków pieniężnych w sposób opisany przez podatnika nie pozostaje w sprzeczności ani poza zakresem przesłanki zwolnienia podatkowego z art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn a zatem podatnik ma prawo do zwolnienia z podatku.
Zgodnie bowiem z treścią w/w przepisu, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a ich wartość doliczona do wartości majątku nabytego dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 - udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
NSA rozstrzyga sprawę korzystnie dla podatnika, mimo niekorzystnej uchwały
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zaskarżył wyrok WSA w Lublinie do Naczelnego Sądu Administracyjnego i wydawało się, że sprawa zostanie rozstrzygnięta na korzyść organu podatkowego, albowiem 20 marca 2023 r. Sąd ten podjął uchwałę w składzie siedmiu sędziów (sygn. akt 3/22), zgodnie z którą warunkiem zwolnienia z podatku od spadków i darowizn jest spełnienie darowizny pieniężnej przez darczyńcę na konto obdarowanego, a nie osoby trzeciej.
Tymczasem wyrokiem z 18 kwietnia 2024 roku (sygn. akt III FSK 51/22) NSA skargę kasacyjną oddalił, co oznacza, że podatnik może liczyć na wydanie korzystnej dla niego interpretacji indywidualnej, a pozostali podatnicy, którzy również otrzymują darowizny pieniężne bezpośrednio na konto sprzedawcy lokali, nie powinni tracić nadziei na zwolnienie z podatku od spadków i darowizn.
Wnioski
Omawiany przypadek potwierdza, że mimo niekorzystnej uchwały NSA, zbliżone stanem faktycznym sprawy podatkowe nie muszą być rozstrzygane identycznie
Warto też pamiętać, że podjęcie przez NSA uchwały w składzie siedmiu sędziów utrudnia wprawdzie uzyskanie korzystnego rozstrzygnięcia, ale nie przekreśla na to szans.
Wszak art. 269 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi pozwala składowi sądu administracyjnego rozpoznającemu sprawę nie podzielić stanowiska zajętego nie tylko w uchwale składu siedmiu sędziów, ale też całej Izby albo w uchwale pełnego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego. Skład orzekający nie może wprawdzie odstąpić od stanowiska wyrażonego w uchwale, może natomiast zawiesić postępowanie i przedstawić powstałe zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia odpowiedniemu składowi.
Być może podatnicy podatku od spadków i darowizn doczekają się zmiany niekorzystnego dla nich stanowiska, wynikającego z uchwały siedmiu sędziów NSA podjętej 20 marca 2023 r. (sygn. akt 3/22), na co nadzieje daje orzeczenie NSA z 18 kwietnia 2024 roku (sygn. akt III FSK 51/22). W każdym razie okazuje się, że uchwała NSA nie pozbawia wszystkich podatników nadziei na zwolnienie z podatku od spadków i darowizn w omawianym przypadku.
