Split payment – o sposobie na walkę z wyłudzeniami VAT Split payment – o sposobie na walkę z wyłudzeniami VAT

Na czym polega MPP?

Split payment to mechanizm płatności, w ramach którego płatność za towar lub usługę dokonywana jest przez nabywcę na dwa rachunki bankowe dostawcy:

• kwota sprzedaży netto wpływa na zasadniczy rachunek rozliczeniowy dostawcy,
• kwota VAT trafia natomiast na dedykowany rachunek VAT – tworzony przez bank automatycznie, jako dodatkowe konto do każdego firmowego rachunku rozliczeniowego.

Pieniądze zgromadzone na rachunku VAT nadal pozostają własnością podatnika, ale nie może on nimi swobodnie dysponować. Środki mogą być wykorzystane jedynie do płacenia VAT za usługi lub towary i wpłacania zobowiązań podatkowych do urzędu skarbowego. Podatnik ma również możliwość złożenia wniosku o uwolnienie środków, tj. przekazanie środków z konta VAT na rachunek rozliczeniowy. Naczelnik urzędu skarbowego ma 60 dni na rozpatrzenie wniosku i wydanie decyzji o uwolnieniu środków z rachunku VAT.

Obowiązkowy MPP z założenia jest narzędziem do walki z wyłudzeniami VAT, tj. ma przeciwdziałać sytuacjom, w których nieuczciwi podatnicy pobierając VAT od nabywcy, nie odprowadzają go do urzędu skarbowego. Niemniej, sankcje przewidziane w ustawie za niestosowanie MPP, zwłaszcza sankcja w podatkach dochodowych, uderzają również w uczciwych podatników (także wtedy, gdy transakcja została prawidłowo rozliczona i VAT został zapłacony).

Zakres stosowania MPP

Obowiązkowy split payment obejmuje płatności za dostawy towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. W tej grupie znajdują się towary i usługi, które do 1 listopada 2019 r. były objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia (np. dostawy prętów stalowych, telefonów komórkowych, odpadów, surowców wtórnych) oraz odpowiedzialnością solidarną nabywcy (jak np. dostawy paliwa, rur stalowych). Obowiązkowy split payment obejmuje także usługi budowlane oraz nowe grupy towarowe, m.in. części i akcesoria do pojazdów silnikowych, węgiel i produkty węglowe, czy też odbiorniki telewizyjne.

Zgodnie z przepisami ustawy o VAT, obligatoryjny MPP ma zastosowanie do faktur, których kwota brutto przekracza 15 tys. PLN (lub równowartość tej kwoty w walucie obcej). Wątpliwości budzi kalkulacja progu 15 tys. zł w sytuacji, gdy faktura obejmuje zarówno towary i usługi podlegające pod MPP, jak również te, które pod mechanizm nie podlegają. Zgodnie z wyjaśnieniami Ministerstwa Finansów, wyznacznikiem stosowania MPP jest ogólna wartość brutto na fakturze, a nie jedynie wartość towarów czy usług podlegających pod MPP. Przykład: w sytuacji gdy faktura obejmuje towary podlegające pod MPP o wartości 1 zł oraz towary niepodlegające pod MPP o wartości 15 tys. zł, obowiązek zastosowania MPP powstanie, niemniej jedynie w zakresie towarów podlegających pod MPP (tj. podatnik w opisanym przykładzie będzie musiał dokonać zapłaty w MPP w stosunku do towaru o wartości 1 zł).

W praktyce obrotu gospodarczego często zdarzają się sytuacje, gdy dostawca koryguje wcześniej wystawione faktury. W kontekście MPP problematyczne mogą okazać się faktury korygujące in plus. W praktyce często może wystąpić sytuacja, gdzie wartość brutto z faktury pierwotnej nie przewyższa progu 15 tys. zł, ale korekta in plus spowoduje, że próg zostanie przekroczony. W takim przypadku zapłata faktury pierwotnej poza MPP może niestety grozić sankcjami.

Potrącenia a MPP

Duże kontrowersje wzbudza kwestia zastosowania MPP do wzajemnych kompensat wierzytelności. Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami art. 108a ust. 1d ustawy o VAT, split payment nie ma zastosowania do potrącenia, o którym mowa w art. 498 kodeksu cywilnego, w zakresie w jakim kwoty należności są potrącone. Chodzi zatem o potrącenie między dwoma podmiotami; kompensowane wierzytelności muszą być również wymagalne.

W związku z tym, że ww. przepis odnosi się do „potrącenia” w rozumieniu art. 498 Kodeksu cywilnego, powstają wątpliwości co do objęcia tym przepisem innego rodzaju instytucji kompensat. Przykładem mogą być płatności rozliczane poprzez netting wielostronny, będący częstą formą rozliczeń pomiędzy podmiotami będącymi członkami zagranicznych grup kapitałowych. Jak sama nazwa wskazuje, w ramach tego rodzaju rozliczeń dochodzi do kompensaty wzajemnych należności i zobowiązań pomiędzy wieloma podmiotami. Często również potrącane wierzytelności nie są jeszcze wymagalne. Czy to oznacza, że tego typu kompensaty nie będą możliwe w przypadku obrotu towarami i usługami podlegającymi pod split payment?

Trudno jest znaleźć racjonalne wytłumaczenie, dlaczego taka forma rozliczeń miałaby być traktowana przez ustawodawcę inaczej niż potrącenie uregulowane w art. 498 Kodeksu cywilnego. Niemniej, biorąc pod uwagę literalne brzmienie przepisów, należy liczyć się z ryzykiem restrykcyjnego stanowiska organów podatkowych w tym zakresie.

Płatności kartą a MPP

Kolejna kontrowersja związana z obowiązkowym MPP dotyczy możliwości zapłaty kartą płatniczą za faktury powyżej 15 tys. zł, za towary lub usługi podlegające pod MPP.

Aktualnie nie ma technicznej możliwości zastosowania mechanizmu podzielonej płatności przy dokonywaniu płatności kartą płatniczą. Czy zatem podatnicy nabywający towary wrażliwe podlegające pod MPP zostali pozbawieni możliwości takiej formy płatności?

Niestety wyjaśnienia Ministerstwa Finansów nie pozostawiają wątpliwości w tym zakresie. Zgodnie z wyjaśnieniami opublikowanymi na stronie Ministerstwa Finansów: „za zakupy towarów objętych obowiązkowym MPP, opiewające na ponad 15 tys. zł brutto, nie będzie można płacić kartą płatniczą. Przedsiębiorca będzie musiał zapłacić przelewem, bo transakcja będzie objęta MPP.”

Powyższe stanowisko należy ocenić zdecydowanie negatywnie. Pozbawienie przedsiębiorców możliwości zapłaty kartą i zmuszenie do przejścia na płatności przelewowe pogorszy płynność finansową firm obracających towarami wrażliwymi. Co więcej, stanowisko resortu finansów jest niewątpliwie sprzeczne z decyzją derogacyjną uzyskaną przez Polskę, zgodnie z którą Polska została upoważniona do stosowania obowiązkowego MPP wyłącznie w odniesieniu do płatności dokonywanych elektronicznym przelewem bankowym.

Przelewy zbiorcze

Wiele wątpliwości praktycznych budzą również regulacje wprowadzające możliwość zbiorczych przelewów w MPP. Zgodnie z ustawą, nabywca ma możliwość dokonania zbiorczego przelewu w MPP za faktury wystawione przez danego dostawcę w okresie nie krótszym niż jeden dzień i nie dłuższym niż jeden miesiąc. Co ważne, jeżeli nabywca zdecyduje się na zbiorczą płatność, będzie zobowiązany do zapłaty wszystkich faktur wystawionych na rzecz danego dostawcy w danym okresie, bez względu na to czy faktury dokumentują transakcje podlegające pod MPP czy też nie.

Przepis nie precyzuje natomiast, czy przy takich zbiorczych płatnościach można uwzględnić również faktury korygujące wystawione przez dostawcę w danym okresie rozliczeniowym i pomniejszyć wartość przelewu o kwoty wynikające z faktur korygujących.

Wiele z powyższych pytań pozostaje niestety w dalszym ciągu bez odpowiedzi – odpowiedzi nie znajdziemy w nieprecyzyjnych przepisach, nie dostarczają ich również wyjaśnienia zamieszczone na stronie Ministerstw Finansów. Najbliższa przyszłość pokaże, jak ukształtuje się praktyka organów podatkowych zakresie stosowania MPP. Niewątpliwie, sankcje za niestosowanie MPP są dotkliwe, warto zatem rozważyć wystąpienie z wnioskiem o interpretację indywidualną w celu zabezpieczenia się przed negatywnymi konsekwencjami błędnego stosowania MPP. 

 

Małgorzata Chociaj-Årøen, menedżer w zespole ds. VAT w KPMG w Polsce