Neutralność podatkowa połączeń horyzontalnych bezemisyjnych wywoływała wątpliwości. W tym zakresie dochodziło do sporów podatników z organami podatkowymi, które musiały być rozstrzygane przez sądy administracyjne. Zmiany w przepisach podatkowych usuwają wcześniejsze problemy, co znacząco zmniejsza ryzyko podatkowe przy połączeniach horyzontalnych bezemisyjnych. W konsekwencji można spodziewać się wzrostu popularności tego typu restrukturyzacji spółek.
Połączenia horyzontalne bezemisyjne – biznesowe korzyści i podatkowe wątpliwości
Połączenia horyzontalne bezemisyjne zostały wprowadzone do Kodeksu spółek handlowych w 2023 r.1 Z perspektywy prawa spółek rozwiązanie to od początku wydawało się korzystne i mogło być z powodzeniem wykorzystywane w obrocie gospodarczym.
W przypadku połączeń horyzontalnych bezemisyjnych dochodzi do połączeń „spółek sióstr”, czyli spółek, które mają tą samą „spółkę matkę”, posiadającą bezpośrednio lub pośrednio wszystkie udziały (akcje) w swoich „spółkach córkach”. W konsekwencji, mimo że przy połączeniu horyzontalnych bezemisyjnym dochodzi do przejęcia spółki przejmowanej przez spółkę przejmującą, to jednocześnie kapitał zakładowy spółki przejmującej nie jest podnoszony. W związku z tym, jak sama nazwa wskazuje, przy połączeniu horyzontalnym bezemisyjnym brak jest emisji nowych udziałów (akcji).
Równocześnie połączenia horyzontalne bezemisyjne pozwalają uniknąć części wymogów i formalności, które są obowiązkowe przy „klasycznym” połączeniu spółek z podwyższeniem kapitału zakładowego i emisją nowych udziałów (akcji). W efekcie połączenia horyzontalne bezemisyjne stanowią atrakcyjną alternatywę dla spółek i ich udziałowców (akcjonariuszy), szczególnie że większość połączeń w Polsce ma charakter wewnątrzgrupowy.
Niestety, pomimo atrakcyjności połączeń horyzontalnych bezemisyjnych z perspektywy prawa handlowego, wywoływały one wątpliwości na gruncie przepisów podatkowych. Potencjalny brak neutralności podatkowej połączeń horyzontalnych bezemisyjnych i wiążące się z tym ryzyko podatkowe, znacząco zmniejszały zainteresowanie tym nowym typem restrukturyzacji spółek.
W celu zabezpieczenia swojej sytuacji podatnicy planujący przeprowadzenie połączeń horyzontalnych bezemisyjnych zaczęli występować z wnioskami o wydanie interpretacji indywidualnych. Niestety w wydawanych interpretacjach indywidualnych organy podatkowe przyjęły negatywne stanowisko, w istocie odmawiając połączeniom horyzontalnym bezemisyjnym neutralności podatkowej. W konsekwencji wywiązały się spory podatników z organami podatkowymi w zakresie neutralności podatkowej tego typu restrukturyzacji, które skutkowały wyrokami sądów administracyjnych2.
Uznając postulaty zgłaszane przez przedstawicieli doktryny prawa podatkowego oraz praktyków stosujących przepisy podatkowe, zapowiedziano dostosowane przepisów podatkowych do połączeń horyzontalnych bezemisyjnych3. Zapowiedź ta została spełniona poprzez uchwalenie przez Parlament i podpisanie przez Prezydenta ustawy z dnia 5 sierpnia 2025 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (dalej: „Ustawa Nowelizująca”)4.
Dotychczasowe niedostosowanie przepisów podatkowych do połączeń horyzontalnych bezemisyjnych
W przypadku połączeń horyzontalnych bezemisyjnych wątpliwości budziła dotychczasowa treść art. 12 ust. 1 pkt 8d ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: „u.p.d.o.p.”). Zgodnie z dotychczasową wersją tego przepisu:
„Przychodami (…) są w szczególności: ustalona na dzień poprzedzający dzień łączenia lub podziału wartość rynkowa majątku podmiotu przejmowanego lub dzielonego otrzymanego przez spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną w części przewyższającej wartość emisyjną udziałów (akcji) przydzielonych udziałowcom (akcjonariuszom) spółek łączonych lub spółki dzielonej.”
Innymi słowy, nieco upraszczając, przychodem spółki przejmującej jest nadwyżka wartości rynkowej majątku spółki przejmowanej nad wartością emisyjną udziałów (akcji) przydzielonych przez spółkę przejmującą udziałowcom (akcjonariuszom) spółki przejmowanej. Aby połączenie było neutralne podatkowo, konieczne jest przydzielenie udziałów (akcji) o łącznej wartości emisyjnej nie mniejszej niż wartość rynkowa majątku spółki przejmowanej.
Spełnienie tego wymogu było w zasadzie niemożliwe w przypadku połączeń horyzontalnych bezemisyjnych. Skoro w połączeniach horyzontalnych bezemisyjnych nie ma przydzielenia udziałów (akcji) spółki przejmującej, to zawsze powstanie nadwyżka wartości rynkowej majątku spółki przejmowanej (przy założeniu, że wartość rynkowa majątku będzie dodatnia). Brakowało zatem przepisu szczególnego.
Podnoszono więc, że art. 12 ust. 1 pkt 8d u.p.d.o.p. w dotychczasowym brzmieniu nie powinien mieć zastosowania do połączeń horyzontalnych bezemisyjnych5. Skoro spełnienie tego warunku przez podatnika nie jest w zasadzie możliwe, to brak spełnienia tego warunku nie powinien powodować braku neutralności podatkowej połączeń horyzontalnych bezemisyjnych.
Niestety argumenty podatników nie były uwzględniane przez organy podatkowe, które odmawiały neutralności podatkowej połączeniom horyzontalnym bezemisyjnym. W związku z tym podatnicy zaskarżali uzyskane interpretacje indywidualne do sądów administracyjnych. W większości zapadłych orzeczeń w wojewódzkich sądów administracyjnych wskazywano, że art. 12 ust. 1 pkt 8d u.p.d.o.p. nie ma zastosowania do połączeń horyzontalnych bezemisyjnych. Argumentowano, że skoro brak jest wydawania udziałów (akcji), to jednocześnie nie może być mowy o nadwyżce wartości rynkowej spółki przejmowej nad wartością emisyjną przydzielonych udziałów (akcji) spółki przejmującej6. Jednak dotychczasowe orzeczenia wojewódzkich sądów administracyjnych są nieprawomocne, a w konsekwencji zagadnienie to musiałoby być ostatecznie rozstrzygnięte przez Naczelny Sąd Administracyjny.
Pozytywna zmiana przepisów podatkowych
Jednak poprzez Ustawę Nowelizującą zmieniono treść art. 12 ust. 1 pkt 8d u.p.d.o.p. Zgodnie z nową treścią przepisu:
„Przychodami (…) są w szczególności: ustalona na dzień poprzedzający dzień łączenia lub podziału wartość rynkowa majątku podmiotu przejmowanego lub dzielonego otrzymanego przez spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną w części przewyższającej wartość emisyjną udziałów (akcji) przydzielonych udziałowcom (akcjonariuszom) spółek łączonych lub spółki dzielonej, z tym że przychód nie powstaje w przypadku połączenia przeprowadzanego na podstawie art. 5151 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (przepis ten dotyczy połączeń horyzontalnych bezemisyjnych – przypis KPMG).”
W konsekwencji w Ustawie Nowelizującej przesądzono, że przychód z art. 12 ust. 1 pkt 8d u.p.d.o.p. nie powstanie w przypadku połączeń horyzontalnych bezemisyjnych. Jednocześnie z treści uzasadnienia do Ustawy Nowelizującej7 można wnosić, że zmiana ta ma w zasadzie charakter doprecyzowujący, a nie kształtujący nowe zasady opodatkowania połączeń horyzontalnych bezemisyjnych. Wydaje się więc, że w przypadku ewentualnego sporu z organem podatkowym, powołanie się na uzasadnienie Ustawy Nowelizującej może być argumentem za tym, że w dotychczasowym stanie prawnym połączenia horyzontalne bezemisyjne również były neutralne podatkowo.
Podsumowując, w wyniku zmian wprowadzonych Ustawą Nowelizującą, nie ulega wątpliwości, że połączenia horyzontalne bezmemisyjne mogą być neutralne podatkowo przy spełnieniu pozostałych warunków. W uproszczeniu, aby połączenia neutralne bezemisyjne były neutralne podatkowo, to spółka przejmująca musi kontynuować wycenę do celów podatkowych przejętych składników majątku od spółki przejmowanej (można zauważyć, że warunek ten jest niejako automatycznie spełniony w przypadku, gdy spółka przejmująca jest polskim rezydentem podatkowym), a samo połączenie musi mieć uzasadnienie ekonomiczne.
Oznacza to, że w wyniku zmian wprowadzonych Ustawą Nowelizującą połączenia horyzontalne bezemisyjne stanowią jeszcze atrakcyjniejszą opcję restrukturyzacji spółek, zwłaszcza wewnątrz grup kapitałowych.
Podsumowanie
Zmiany w zakresie opodatkowania połączeń horyzontalnych bezemisyjnych należy ocenić jednoznacznie pozytywnie. W Ustawie Nowelizującej usunięto wątpliwości co do przepisów podatkowych w tym zakresie.
W konsekwencji w wielu przypadkach połączenia horyzontalne bezemisyjne będą najefektywniejszą i bezpieczną metodą do osiągnięcia docelowej struktury organizacyjnej, zwłaszcza w grupach kapitałowych.
Eksperci KPMG mogą zapewnić kompleksowe wsparcie przy prawnych oraz podatkowych aspektach planowanych restrukturyzacji.
1 Ustawa z dnia 16 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1705).
2 Szerzej na ten temat W. Majkowski, R. Pływacz, B. Tokarski, Neutralność podatkowa połączeń horyzontalnych bezemisyjnych – rozważania na tle nowych wyroków sądów administracyjnych, „Przegląd Podatkowy” 2024/10, s. 17-29 oraz W. Majkowski, R. Pływacz, B. Tokarski, Sprzeczne wyroki dotyczące neutralności podatkowej połączeń horyzontalnych, https://kpmg.com/pl/pl/blogs/home/posts/2024/07/sprzeczne-wyroki-sadow-administracyjnych-dotyczace-neutralnosci-podatkowej-polaczen-horyzontalnych-blog-podatkowy.html (dostęp 02.09.2025 r.).
3 Zobacz R. Pływacz, M. Nurzyński, B. Tokarski, Zapowiedź zmian – przepisy zostaną dostosowane do nowych typów restrukturyzacji spółek, https://kpmg.com/pl/pl/blogs/home/posts/2024/08/zapowiedz-zmian-podatkowych-przepisy-zostana-dostosowane-do-nowych-typow-restrukturyzacji-spolek-blog-podatkowy.html (dostęp 02.09.2025 r.).
4 Ustawa nie została jeszcze ogłoszona w Dzienniku Ustaw. Natomiast informacje potwierdzające uchwalenia ustawy dostępne są:
- Na stronie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej: https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=1388 (dostęp 02.09.2025 r.).
- Na stronie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej: https://www.prezydent.pl/storage/file/core_files/2025/8/27/06136444ff9ecd91576d1417c7e40c4f/Informacja%20prasowa%20o%20zmianie%20ustawy%20%20Prawo%20energetyczne%20oraz%20niekt%C3%B3rych%20innych%20ustaw.pdf (dostęp 02.09.2025 r.).
5 A. Janik, A. Wacławczyk, Wybrane skutki podatkowe wejścia w życie ustawy z 16.08.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw i ich wpływ na dynamikę reorganizacji krajowych i transgranicznych, Przegląd Podatkowy 2024/7, s. 24-35.
6 Stanowisko takie zaprezentowano w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 11.03.2025 r., sygn. I SA/Kr 974/24; wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 03.10.2024 r., sygn. III SA/Wa 1425/24 oraz wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 10.07.2024 r., sygn. III SA/Wa 947/24. Odmiennie uznano w wyroku Wojewódzkie Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 25.06.2024 r., sygn. I SA/Wr 104/24.
7 Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw z 07.05.2025 r., X kadencja, druk sejm., s.6-7.
