W wyroku z 8 września 2022 r. NSA przychylił się do poglądu, że „sprzedaż przez Internet” nie stanowi dodatkowego miejsca sprzedaży, odmiennego od punktu sprzedaży określonego w zezwoleniu, a jedynie formę komunikacji między sprzedawcą a nabywcą. Stanowisko jest przełomowe w kontekście dotychczasowych orzeczeń sądów oraz praktyki organów – stanowi ono odpowiedź na głośne postulaty branży e-commerce. Czy przepisy w zakresie reglamentacji sprzedaży niektórych towarów zostaną dostosowane do obecnych realiów gospodarczych?
Sprzedawanie napojów alkoholowych – podstawa prawna
Prowadzenie działalności opierającej się na sprzedaży napojów alkoholowych podlega reglamentacji zgodnie z przepisami ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (u.w.t.p.a.), a rozpoczęcie sprzedaży detalicznej alkoholu wiąże się z obowiązkiem uzyskania zezwolenia wydanego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), właściwego ze względu na lokalizację punktu sprzedaży (art. 18 ust. 1 u.w.t.p.a.).
W związku z obserwowanym w ostatnich latach, niezwykle dynamicznym rozwojem branży e-commerce, który był napędzany m.in. poprzez ograniczenia handlu stacjonarnego wprowadzone na skutek pandemii COVID-19 oraz zmiany preferencji konsumentów, którzy coraz częściej wybierają zakupy internetowe zamiast stacjonarnych, znaczenia nabiera luka w zakresie uregulowania możliwości sprzedaży napojów alkoholowych przez Internet.
Wskazany wcześniej akt prawny (u.w.t.p.a.) nie odnosi się bezpośrednio do możliwości prowadzenia sprzedaży alkoholu na odległość tj. za pośrednictwem Internetu. Z związku z tym, niejednokrotnie formułowano zarzut, że obowiązująca ustawa nie przystaje do realiów współczesnego rynku oraz postulowano potrzebę jej nowelizacji w omawianym zakresie. Brak odpowiedzi ustawodawcy na wskazany postulat doprowadził do sporów między organami a przedsiębiorcami, które stanowiły przedmiot rozstrzygnięć sądów administracyjnych.
Alkohol w Internecie – negatywne stanowisko NSA z kwietnia 2016 r.
Kwestia sprzedaży napojów alkoholowych za pośrednictwem strony internetowej (sklepu internetowego) została podniesiona w wyroku NSA z dnia 21 kwietnia 2016 r. o sygn. II GSK 2566/14. Sąd uznał, że zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych (por. art. 18 ust. 1 u.w.t.p.a.) nie obejmuje sprzedaży poza miejscem w nim wskazanym, tj. sprzedaż nie może podlegać realizacji poza miejscem określonym w zezwoleniu (por. art. 18 ust. 5 pkt 5 u.w.t.p.a.).
Bez znaczenia, zdaniem NSA, pozostaje fakt, czy internetowe zamówienie stanowi ofertę kupna złożoną przez potencjalnego nabywcę, czy też jest zawarciem umowy w wyniku oferty sprzedawcy. W obu przedstawionych wariantach do ziszczenia się rozporządzającego skutku umowy sprzedaży dojdzie poza punktem sprzedaży – w nieograniczonej liczbie miejsc. Zdaniem sądu, tego rodzaju forma sprzedaży każdorazowo stoi w sprzeczności z uregulowaniami u.w.t.p.a.
W związku z przytoczonym orzeczeniem, przez ostatnie lata upowszechniło się podejście zgodnie, z którym zawieranie umowy sprzedaży za pośrednictwem strony internetowej (sklepu internetowego) narusza co do zasady zakaz sprzedaży alkoholu poza punktem sprzedaży wskazanym w zezwoleniu.
Przełomowy wyrok NSA w sprawie sprzedaży alkoholu przez Internet z września 2022 r.
Za przełomowy w omawianym zakresie należy uznać najnowszy wyrok NSA z dnia 8 września 2022 r. o sygn. II GSK 2034/18, w którym sąd przychylił się do stanowiska przedsiębiorcy, że „sprzedaż przez Internet” nie stanowi dodatkowego miejsca sprzedaży, odmiennego od punktu sprzedaży określonego w zezwoleniu, a jedynie formę komunikacji między sprzedawcą a nabywcą.
U podstaw sporu rozstrzyganego przez sądy administracyjne znalazła się decyzja o cofnięciu zezwolenia (na detaliczną sprzedaż alkoholu) posiadanego przez przedsiębiorcę prowadzącego sklep monopolowy, do której wydania doszło na skutek „urzędniczego zakupu kontrolowanego” wina za pośrednictwem sklepu internetowego. Decyzja ta została zaskarżona przez przedsiębiorcę.
Do argumentów przedsiębiorcy przychylił się WSA w wyroku z dnia 8 sierpnia 2018 roku o sygn. III SA/Kr 493/18, a następnie stanowisko WSA zostało potwierdzone przez NSA we wskazanym powyżej orzeczeniu (sygn. II GSK 2034/18).
Zgodnie ze stanowiskiem NSA fakt, że ustawodawca nie przewidział w u.w.t.p.a. wyraźnych ograniczeń dotyczących formy zawierania umowy nie pozwala na wyprowadzenie z przepisów ustawy zakazu działalności przez Internet. Przyjęcie odmiennej interpretacji stanowiłoby naruszenie konstytucyjnej zasady swobody działalności.
Należy jednak zaznaczyć, że orzeczenie NSA nie obejmuje typowych e-sklepów, a jedynie sprzedaż internetową z punktów sprzedaży określonych w uzyskanym zezwoleniu. Dodatkowo, nie można zapominać, że sama sprzedaż napojów alkoholowych (bez względu na formę) jest obwarowana szeregiem dodatkowych warunków, które należy spełnić, aby prowadzić sprzedaż zgodnie z prawem (np. kwestia weryfikacji wieku nabywcy).
Stanowisko zaprezentowane przez NSA w orzeczeniu o sygn. II GSK 2034/18 modyfikuje przyjmowaną do tej pory w judykaturze interpretację przepisów u.w.t.p.a. przewidującą zakaz sprzedaży napojów alkoholowych za pośrednictwem sklepu internetowego.
Sprzedaż napojów alkoholowych w Internecie zgodna z prawem – skutki dla przedsiębiorców
Analizowany wyrok NSA z 2022 r. potwierdzający legalność sprzedaży napojów alkoholowych za pośrednictwem sklepu internetowego należy uznać za niezwykle istotny z perspektywy przedsiębiorców wykorzystujących w swojej działalności wielokanałowe formy sprzedaży z wykorzystaniem Internetu.
W tym kontekście, analizowany wyrok należy interpretować jako zapowiedź korzystnych dla przedsiębiorców zmian oraz impuls dla ustawodawcy do aktualizacji obowiązujących przepisów poprzez dostosowanie ich do współczesnych realiów gospodarczych.
