Zonder actieve rol van de overheid komt slimme mobiliteit niet van de grond

Nederland is koploper in Europa als het aankomt op slimme mobiliteit. Belangrijke factoren in het bereiken van die positie zijn de vier technische universiteiten en de innovatieve bedrijven die ons land rijk is. Maar minstens zo belangrijk is de opstelling van de rijksoverheid. De afgelopen tien jaar heeft de overheid grote bereidheid getoond om slimme mobiliteit samen met de industrie op een hoger niveau te brengen.

Zo gingen in 2019 in zeven regio’s pilots van start met mobility as a service (MaaS). Daarvoor werden vanuit de rijksoverheid intensieve samenwerkingen geïnitieerd tussen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), de zeven regionale overheden, geselecteerde MaaS-aanbieders en vervoersdiensten. De overheid committeerde zich aan het zo veel mogelijk faciliteren van de marktpartijen, bijvoorbeeld met standaardisatie van data-uitwisseling en regelgeving en het wegnemen van drempels voor ov-partijen en andere vervoerders om mee te doen.

De coronapandemie heeft deze projecten helaas doorkruist. De val in het aantal reisbewegingen die tijdens de lockdowns te zien was, zorgde er bovendien voor dat de urgentie van het werken aan slimme mobiliteitsoplossingen tijdelijk minder zichtbaar was. Maar de noodzaak om slimmer te reizen is groter dan ooit: Nederland heeft zich gecommitteerd aan ambitieuze klimaatdoelstellingen, terwijl tijdens de pandemie meer mensen voor de auto kozen en de capaciteit van het wegennet niet noemenswaardig is toegenomen.

Daarom is het ondubbelzinnig zaak dat de overheid ook de komende jaren op grote schaal inzet op het faciliteren en stimuleren van innovatie in het mobiliteitsecosysteem. De afgelopen jaren zijn er prachtige initiatieven geweest (naast de MaaS-pilots bijvoorbeeld ook de proeftuinen voor nieuwe mobiliteit en autonome voertuigen in Zuid-Nederland (SmartWayz.nl) en in Zuid-Holland (RADD)). De kracht van die projecten is dat de overheid samen met marktpartijen kijkt wat nodig is om innovaties een kans te geven. De markt innoveert, de overheid schept de juiste kaders.

Uiteraard is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Het speelveld op het gebied van mobiliteit wordt bepaald door veel verschillende factoren. Zo spelen fiscale randvoorwaarden en sterke duurzaamheidsambities een belangrijke rol. Maar ook het waarborgen van de privacy van gebruikers en de veiligheid van data zijn van cruciaal belang. De uitdaging waar de overheid voor staat bij het afbakenen van het speelveld, is dat de technologische ontwikkelingen per definitie sneller gaan dan zij kan reguleren. Daardoor ontstaat een spanningsveld: hoe kun je reguleren wat nog volop in ontwikkeling is, zonder dat er onnodige obstakels worden opgeworpen?

Een andere beperkende factor in het stimuleren en faciliteren van innovatie is het feit dat middelen schaars zijn. In de dubbele taakstelling van stimuleren en reguleren moeten overheden dus niet alleen ver vooruitkijken naar wat er aan technologische innovaties op ons afkomt, ook moeten zij over de landsgrenzen heen kijken om te zien wat er elders gebeurt – zowel om niet zelf het wiel te hoeven uitvinden als om valkuilen te vermijden.

Aan de basis van het juiste beleid ligt dus uitgebreide kennis op uiteenlopende terreinen: niet alleen mobiliteit, maar ook technologie, dataverwerking en internationale en lokale wet- en regelgeving in de EU en daarbuiten. In het uiterst complexe speelveld van de mobiliteitstransitie die plaatsvindt, is het belangrijk om beleidsdoelstellingen en ambities grondig door te rekenen. Wat zijn de effecten voor burgers en bedrijven? Welke fiscale consequenties brengen deze met zich mee? Een sterke informatiepositie is cruciaal om de overheid in staat te stellen haar rol te pakken aan tafel met marktpartijen.

Alleen zo ontstaat het samenspel dat nodig is om de transitie op gang te brengen en te houden, om binnen de kaders die we als samenleving van belang vinden de gewenste uitkomsten en ambities te realiseren. Economische groei en bewegingsvrijheid, maar niet ten koste van alles: de juiste balans is cruciaal.

Download het visie stuk via het formulier.