De impact van inflatie op verzekeraars - en hoe actuariële modellen moeten veranderen.

Ontdek meer | Contactpersonen

De druk door inflatie is het afgelopen jaar sterk toegenomen, aanvankelijk door supplychain-problemen na de pandemie, daarna door de enorme prijsstijgingen van energie als gevolg van de Russische invasie van Oekraïne. Voor een vergelijkbaar inflatieniveau moeten we ruim veertig jaar terug in de tijd: de Nederlandse consumentenprijsindex bedroeg in 1975 10,2%, terwijl in de VS en het VK in 1981 de inflatie hetzelfde niveau had als vandaag de dag. De Eurozone heeft nooit eerder te maken gehad met een jaarlijkse inflatie boven 5%. Actuarissen in Europa moeten opeens rekening houden met expliciete inflatie-aannames als onderdeel van hun modellen – en hoe dat doorwerkt in de benodigde prudentie.

Nu Europa zich geconfronteerd ziet met een nooit eerder voorgekomen energiecrisis, met groeiende onzekerheid over de beschikbaarheid van gas deze en volgende winter, heeft dit een enorm effect op de inflatie. KPMG's Global Economic Outlook^[1] stelt dat de jaarlijkse inflatie, voor de Eurozone naar verwachting 8,3% zal bedragen in 2022 en 6,7% in 2023, waarbij voor het VK naar verwachting 8,9% respectievelijk 5,6% wordt verwacht.

Nederland zal naar verwachting niet veel lager uitkomen dan de gemiddelden voor de Eurozone. De afhankelijkheid van Nederland van geïmporteerde energie is onverminderd hoog, en Nederland is voor een belangrijk deel van de economie afhankelijk van de rest van de Eurozone. De verwachting van DNB voor 2023 is dat de inflatie voor Nederland uitkomt op 4,9%. De kerninflatie is de inflatie geschoond voor de invloed van energie, voedingsmiddelen, alcoholhoudende dranken en tabak. Ook deze inflatie is bijzonder hoog zoals in de kaart hieronder wordt getoond.

In welke mate inflatie zal doorwerken in de stijging van de lonen is onzeker. Begin 2022 werd gedacht dat de hoge inflatie van korte duur zou zijn. Nu de inflatie echter hoog blijft, is het waarschijnlijker dat de lonen omhooggaan. Een loon-prijsspiraal ligt daarmee in het verschiet. In de tweede helft van 2022 hebben zich al in meerdere landen in de Eurozone loonindexaties voorgedaan. Gemiddeld genomen waren deze niet hoger dan de inflatie, wat een gunstig signaal is dat het niet komt tot de loon-prijsspiraal. Hoe langer de inflatie echter op een hoog niveau blijft, hoe groter naar verwachting de impact op de loonindexatie.

Factoren die de inflatie in de komende jaren zullen beïnvloeden zijn onder andere de na-ijleffecten van de Covid-pandemie met China waar is aangekondigd om alle restricties te beëindigen, de inherente volatiliteit van de rente en van valutawisselkoersen, de volatiliteit van de economische groei, het vermogen om de supplychain-problemen op te lossen en de geopolitieke ontwikkelen –waarbij het Rusland-Oekraïneconflict voor Europa de meest directe impact heeft.

Anders dan andere risico’s waar verzekeraars mee te maken hebben, is inflatie een risico dat verzekeraars over de hele linie raakt, zowel de passiva- als de activazijde van de balans.
De grootste post aan de passivazijde, de voorziening voor verzekeringsverplichtingen, wordt op verschillende manieren geraakt, afhankelijk van de onderliggende producten. De verplichtingen uit schadeverzekeringen worden geraakt door hogere claims die worden beïnvloed door de prijs van materialen en lonen. Levensverzekeringsverplichtingen worden door hun lange looptijd geraakt door de hoge rente en geïndexeerde verzekeringen.
In een stabiele markt en prijsomgeving is er minder belang om naar inflatie te kijken, omdat deze al wordt meegenomen in de actuariële aannames. In een omgeving met een hoge inflatie, zijn de standaard actuariële modellen mogelijk niet geschikt om adequaat met die – al dan niet tijdelijk – hogere inflatie om te gaan.

DNB heeft verwachtingen ten aanzien van hoe verzekeraars omgaan met inflatie in hun reservering. DNB heeft aangekondigd dat inflatie, gecombineerd met rente, een specifiek toezichtthema in 2023 zal zijn. Daarbij zal DNB de Supervisory Statement van EIOPA van 22 december 2022 als guidance hanteren^[2].

Hogere inflatie betekent een risico voor verzekeraars, omdat deze niet is inbegrepen in de historische schadedata of in de actuariële modellen die worden gezien als goede voorspellers van de toekomst. Het inflatierisico is hoger voor oudere portefeuilles waarvoor die hogere inflatie niet ingeprijsd is, terwijl voor nieuwere portefeuilles deze inflatie al in de prijs kan zijn meegenomen.

De impact op de reservering van schadeverzekeraars hangt af van geografische locatie en van soort verzekering. Supplychain-problemen en stijgende energieprijzen leiden tot hogere claims voor verzekeringen met een korte afwikkeltijd, zoals opstal, inboedel en autoverzekeringen. Catastrofes zoals de overstromingen in Valkenburg in juli 2021 of de Europese winterstormen van februari 2022, leidden tot een toegenomen vraag naar constructiematerialen die al beperkt beschikbaar waren.

Voor schades uit verzekeringen met een langere afwikkeltijd, zoals aansprakelijkheid en letselschadedekking, zal inflatie met vertraging doorwerken omdat deze schades veelal afhangen van loonstijgingen. Het wordt gecompliceerder als ook sociale inflatie wordt meegenomen. Met sociale inflatie wordt bedoeld de stijgende kosten van rechtszaken, hogere kosten door veranderende maatschappelijke opinie over vergoedingen of stijgende kosten van medische handelingen. Als deze sociale inflatie wordt meegenomen in de berekeningen, stijgen de schadeclaims momenteel al harder dan de consumentenprijsindex in sommige landen, zoals in de VS.

Verzekeraars moeten ook een schatting maken van de zogenaamde IBNR (Incurred But Not Reported), dat wil zeggen reserveren voor schades die wel al zijn voorgevallen, maar nog niet bij de verzekeraar zijn gemeld. Bij het berekenen van die IBNR zullen verzekeraars de meest representatieve inflatie-index moeten gebruiken per soort verzekering, ook rekening houdend met geografische verschillen. Nu het inflatieniveau sterk is gestegen en naar verwachting op termijn weer daalt, is waakzaamheid geboden bij de analyse van IBNR-driehoeken voor langlopende schades, omdat een inflatietrendbreuk langs de diagonaal van een driehoek niet automatisch met traditionele technieken wordt onderkend.

Een bijzonder geval zijn letselschades. Aanbevelingen van het Landelijk Overleg Vakinhoud Civiel en Kanton (LOVCK) aan rechters over de vaststelling van de hoogte van de compensatie dateren van maart 2022 en zijn gebaseerd op aanbevelingen van een expertgroep uit januari 2022, voordat de inflatie ging stijgen. Het valt te verwachten dat verhoogde inflatie ook hierin gaat doorwerken.

Voor verzekeraars die levensverzekeringen aanbieden, is een hogere inflatie niet per definitie slecht nieuws. In de reserveringen die voor deze producten worden aangehouden, zal een tijdelijke inflatietoename slechts beperkt effect hebben. Hierbij moet worden aangetekend dat polishouders minder tevreden zullen zijn met nominale verzekerde bedragen indien de inflatie langer aanhoudt.
De impact op de voorzieningen uit zich ten eerste in de kosten die voor de reservering van levensverzekeringsproducten worden gehanteerd. Deze kosten hangen voor een belangrijk deel af van de verwachte lonen, maar ook onderhoudskosten voor hardware, software en gebouwen zijn onderdeel van de kosten. De tijdelijk hogere inflatie zal voor de komende jaren leiden tot hogere kosten, echter de verwachting zal zijn dat op middellange termijn de inflatie terug beweegt naar het langdurige inflatieniveau van 2%. Dit niveau is door de ECB vastgesteld als het doelniveau, en naar verwachting zal de ECB ook haar ingrijpen hierop baseren.
Ook zal een hogere inflatie effect hebben op de rente die door de verzekeraars wordt gebruikt om hun verplichtingen te disconteren. Hoe hoger de rente is, hoe hoger de disconteringsvoet, en hoe lager de balanspost met de verzekeringsverplichtingen zal zijn. Voor sommige producten, zoals natura-uitvaartverzekeringen, zal de inflatie meer invloed hebben indien de premie niet voldoende kan worden aangepast aan de verwachte verhoging van de verzekerde bedragen.
Wat het resulterende effect van rente en inflatie zal zijn op de verzekeringsverplichtingen op de balans, hangt af van de samenstelling van deze verplichtingen, en dan met name op de verwachte looptijd van de uitkeringsverplichtingen.

Veranderingen in de inflatie en de verwachtingen daaromtrent, hebben ook invloed op de activazijde van de balans. Door de  hogere inflatie stijgt de rente; de impact van hogere rente (en inflatie) op de balans wordt door verzekeraars geadresseerd door asset-liabilitymanagement.

Door de invloed van rente en inflatie op zowel de passiva- als de activazijde van de balans, is er ook een impact te verwachten op het kapitaal dat een verzekeraar moet aanhouden om solvabel te blijven. De impact van inflatie op het vermogen van een verzekeraar is complex en hangt af van de looptijd van de investeringen, het type investeringen, de asset-allocatie, en mogelijke hedging-strategieën. Hierna volgen een aantal typen investeringen die typisch in de portfolio’s van verzekeraars zijn opgenomen, en de mogelijke effecten van inflatie op deze investeringen.

Obligaties

Obligaties zijn het type investeringen waarin traditioneel het meeste door verzekeraars wordt belegd. De prijs van een obligatie daalt in het algemeen als de renteniveaus (in navolging van inflatie) stijgen. Er bestaan inflation linked bonds waarvoor de hoofdsom wordt aangepast aan de inflatie. Deze obligaties kunnen worden gebruikt als hedge tegen inflatie. De markt voor inflation linked bonds is echter een stuk kleiner dan de markt voor obligaties met een nominale hoofdsom. De aanpassing voor inflatie bij inflation linked bonds is doorgaans gekoppeld aan de Europese ‘Harmonised Index of Consumer Prices’ (HICP). Zowel de verwachte kosten van verzekeraars als de verwachte aanpassing in de verzekerde bedragen wijken echter doorgaans af van deze index. Dit basisrisico is moeilijk of niet af te dekken.

Inflation linked swaps

Naast ‘gewone’ renteswaps bestaan er inflation linked swaps waarmee inflatie kan worden gehedged. De inflatie in deze instrumenten is normaal gesproken eveneens gekoppeld aan de HICP. Inflation linked swaps worden soms gebruikt om een curve af te leiden voor het waarderen van geïndexeerde verzekeringsverplichtingen. Vergelijkbaar met inflation linked bonds zijn aanpassingen in de waardering gewenst indien de inflatie voor de reservering afwijkt van de HICP. Bovendien past de kanttekening dat er niet voor alle looptijden een liquide markt is.

Aandelen

Aandelenprijzen worden beïnvloed door meerdere factoren, waaronder:

• Stijgende renteniveaus kunnen ertoe leiden dat beleggers van aandelen naar bedrijfsobligaties overstappen.
• Consumptieve uitgaven kunnen dalen, hetgeen tot gevolg heeft dat bedrijfswinsten dalen, wat weer leidt tot dalende aandelenprijzen.
• Lagere vraag naar leningen kan leiden tot vertraging van de economische groei.
• Als de waardering van de aandelen afhangt van disconteren, kan de contante waarde negatief worden beïnvloed waardoor de aandelenprijs naar beneden gaat.

Vreemde valuta

Verschillend monetair beleid in verschillende landen kan resulteren in een ongewenste verandering in de wisselkoers van de vreemde valuta in de portfolio van een verzekeraar. Zo is de huidige verlaging van de EUR-USD een voorbeeld waarbij hogere renteniveaus in de VS hebben geleid tot meer vraag naar US dollars ten opzichte van de euro, waardoor de EUR-USD-wisselkoers negatief is beïnvloed. 

Verzekeraars zullen actief inflatie in hun actuariële modellen moeten meenemen. Mogelijke maatregelen die kunnen worden genomen zijn:

Begrijpen en modelleren

• Begrijp de impact van de hoge inflatie op de verschillende branches van de business voor korte- en langetermijnportefeuilles. Maak waar nodig onderscheid tussen lange termijn en korte termijn voor levenproducten. Houd voor schadeproducten bij de analyse van driehoeken rekening met het mogelijke effect van trendbreuken in de inflatie.
• Stel vast dat de inflatieniveaus in de gebruikte aannames niet te laag zijn verondersteld (voorspellingen van centrale banken zijn consistent lager geweest dan de actuele inflatie in 2021-2022).
• Zorg voor consistentie in assumpties over de gebieden reservering, pricing en kapitaalmodellering.
• Analyseer de gevoeligheid van de modeluitkomsten voor verschillende scenario’s van inflatie- en renteniveaus (zie tekstkader hieronder).
• Selecteer de juiste inflatie-indices die passend zijn bij de verwachte impact. Bedenk daarbij of het toegevoegde waarde heeft om een eigen zogenaamde ‘ultimate inflatiecurve’ te ontwikkelen, waarbij vraagstukken moeten worden beantwoord over onder andere de beschikbaarheid van producten in de markt om de inflatie naar te modelleren, en over het te gebruiken model om de curve te schatten.
• Analyseer de impact op verschillende variabelen, zoals verzekerd bedrag en herverzekeringen.

Neem een besluit

• Besluiten met betrekking tot inflatie moeten actief worden besproken en gedocumenteerd. Bij voorkeur moet een inflatiebeleid worden opgesteld dat kritisch wordt beoordeeld door de sleutelfunctionarissen (risicomanagement functiehouder en actuarieel functiehouder) en bekrachtigd door de verschillende besluitvormende organen zoals directie, raad van bestuur en raad van commissarissen.
• Als de onderliggende factoren die de inflatie beïnvloeden blijvend blijken te zijn – bijvoorbeeld bij de prijs van energie – dan kan dit betekent dat de hoge inflatieniveaus een constante worden in de economie en de markt deze gaat opnemen in de modellen en verwachtingen. Op den duur kan dit impact hebben op de vraag naar verzekeringsproducten omdat het bestaande aanbod niet meer passend is bij de behoefte van klanten.
• Indien de inflatie langer hoog blijft dan wij allen hopen, bestaat de kans dat polishouders ontevreden worden over bestaande producten en gaan klagen over ‘mis-selling’. Een besluit over mogelijke aanpassing van bestaande producten is gewenst.
• De huidige economische omgeving kan kansen bieden voor bepaalde verzekeringsproducten voor de consument. . Het management zou zich met verschillende scenario’s hierop kunnen voorbereiden om de concurrentie voor te zijn. Daarbij kan gedacht worden aan producten waarin inflatiebestendig wordt belegd, het aanpassen van premies, het aanpassen van de polisvoorwaarden en het onderzoeken van mogelijkheden om de uitkeringen te beperken.

Naast de hierboven genoemde zaken, zouden de verantwoordelijken bij verzekeraars zichzelf de volgende vragen moeten stellen:

1. Hoe goed is ons beleid met betrekking tot inflatie?
2. Zijn mijn modellen en gebruikte assumpties up-to-date?
3. Wat zijn onze verwachtingen ten aanzien van inflatie de komende maanden?
4. Wat zal de impact van inflatie zijn op mijn cijfers?
5. Welke acties zullen anderen nemen om de impact van inflatie te mitigeren?
6. Hoe werkt inflatie door in mijn actuariële modellen, die ook gebruikt gaan worden bij de nieuwe accounting standaard IFRS 17?
7. Zijn mijn verzekeringsproducten nog passend?
8. Is de huidige beleggingsportefeuille nog passend als de inflatie hoog blijft?

De actuarissen van KPMG kunnen helpen met het beantwoorden van bovenstaande vragen, zoals het opstellen van het beleid, het aanpassen van modellen met inflatiecomponenten, bouwen en valideren, en het uitwerken van de huidige trends in scenario’s die gebruikt kunnen worden om de strategie te bepalen ten aanzien van inflatierisico’s en om de passendheid van producten te beoordelen.

Verder kunnen de actuarissen hun inzichten vanuit de sector met u delen, en vanuit hun wereldwijde actuariële KPMG-netwerk informatie ophalen over verzekeraars wereldwijd die van toegevoegde waarde voor u kan zijn.

Wij houden je op de hoogte per e-mail. Geef hier je voorkeuren door.