De zorg is één van de meest vervuilende sectoren van Nederland. Zo’n 7 procent van de totale uitstoot van broeikasgassen en 4 procent van het afval is afkomstig uit de zorg. In de jaarlijkse KPMG-webcast ‘Financials in de Zorg gingen deskundigen in gesprek over duurzame vooruitgang en ESG. Ook kregen de online aanwezigen een update over de jaarrekening.
De video van de Groningse kunstenares Maria Koijck (Koijck, 2020) maakt online al even de tongen los. Maria verzamelde al het afval van haar borstoperatie en gebruikte de handschoenen, tissues, naalden en hemdjes voor een omvangrijk kunstwerk. Een aanklacht tegen de zorg? In elk geval een aansporing om de CO2-voetafdruk van de sector te verkleinen.
Wat is passende zorg?
Hugo Touw, intensivist bij het Radboudumc, laat het filmpje zien in de webcast ‘Financials in de Zorg’ op maandag 6 februari. Een hartoperatie levert gemiddeld 27 kilo aan afval op. Dat wringt. Artsen beloven in hun eed immers geen schade toe te brengen, maar veel behandelingen brengen wel degelijk schade toe; aan onze planeet. De term ‘passende zorg’ krijgt wat de intensivist betreft dan ook een diepere betekenis. “Goede zorg is zorg die past binnen de grenzen van onze planeet.”
Uit onderzoek blijkt dat het mogelijk is om de CO2-footprint van die hartoperatie maximaal met 50 procent te reduceren als alles-op-alles gezet zou worden qua duurzaamheid. In elk geval staat het thema volop in de schijnwerpers bij zorgorganisaties. De Green Deal 3.0 ‘maakt veel los’, aldus Hugo. “Alle academische en veel algemene ziekenhuizen maken uitvoeringsplannen en stellen ambitieuze doelen.”
Quickscan zorgsector
Dat blijkt ook uit de quickscan van KPMG, waarvan Partner Jochem Dijkstra de resultaten presenteert. Dit onderzoek laat een hoge intrinsieke motivatie binnen de sector zien om met ESG aan de slag te gaan. Tegelijkertijd is het kennisniveau over CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) nog onvoldoende, wordt ESG nog te weinig meegenomen in het risicomanagement, houdt de datakwaliteit te wensen over en bestaat er nog te weinig samenhang tussen initiatieven.
Dat laatste wil Radboudumc voorkomen met zijn nieuwe leefstijl-loket. Dit initiatief deelt kennis met mensen om een gezonde, actieve levensstijl te bevorderen en toekomstige zorgvraag te voorkomen. Het ziekenhuis zoekt hiervoor nadrukkelijk de samenwerking met gemeenten en de GGD.
De uitdaging: het effect van dergelijke initiatieven is pas over een jaar of twintig zichtbaar. Maar wordt de effectiviteit van dergelijke initiatieven tegen die tijd nog echt geëvalueerd? Misschien niet, maar voor Hugo is dat niet de kwestie. Laten we ook vanuit overtuiging inzetten op preventie, is zijn boodschap. “We moeten durven gelóven in een gezonde en duurzame toekomst.”
ESG: kosten of investering?
Maar die duurzame toekomst kost ook veel geld. Moet de zorg ESG-uitgaven zien als kostenpost of als investering, legt Jochem aan Hugo voor. De business case voor verduurzaming pakt onder aan de streep vaak positief uit, vertelt Hugo. Maar belangrijker is dat de rekensom eerlijk is. Op dit moment betalen we geen eerlijke prijs voor klimaatonvriendelijke producten. Zouden we dat wél doen, dan zou er geen enkele discussie meer zijn over de kosten van de duurzaamheidstransitie.
Volgens Jochem dreigt er wel een risico bij alle ESG-berekeningen en KPI’s. De zorg is volop bezig met het verduurzamen van vastgoed, groener vervoer en het reduceren van afval. Dat alles wordt gevat in meetbare doelstellingen en KPI’s. Allemaal mooi, maar de documentatie kost veel geld en we kunnen ons er makkelijk in verliezen. Het risico is dat we te ver afdrijven van waar het in de zorg uiteindelijk om draait: goede zorg leveren voor mensen en waarde creëren voor de samenleving.
Update Verslaglegging Jaarrekening
De gedachtewisseling tussen de zorgexperts werd, zoals gebruikelijk in deze jaarlijkse webcast, voorafgegaan door de Update Verslaglegging Jaarrekening door Frederike van Eekeren-Huson, tevens Partner bij KPMG. Zij nam de online aanwezigen mee langs de belangrijkste wijzigingen voor de jaarrekening, zoals de wijzigingen in de RJ, de CAO en de Regeling openbare jaarverantwoording WMG (Regeling WMG).
Frederike stond onder meer stil bij een thema waar ze veel vragen over krijgt: de toerekening van kosten in de Regeling WMG. In het oude model werden veel lasten toegekend aan overige bedrijfsmatige kosten. Met de komst van nieuwe categorieën, zoals uitbesteed werk en externe kosten, moeten er keuzes worden gemaakt: welke kosten vallen onder primaire processen?
De sector zelf zit nog met veel vragen, blijkt uit een peiling. Twee derde van de aanwezigen denkt niet dat de invoering van de ROJ WMG zorgt voor betere vergelijkbaarheid van jaarrekeningen. De experts aan tafel hebben goede hoop: onbekend maakt onbemind. Frederike adviseert de kijkers om de bijlage van de Staatscourant van september 2022 door te nemen. In de afwezigheid van een model biedt dit document de sector volgens Frederike ‘veel duidelijkheid’.
