• Το 62% των οικογενειακών επιχειρήσεων στην Ελλάδα και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, εμφανίζονται αισιόδοξες ή πολύ αισιόδοξες για το μέλλον
• Ανταγωνισμός, φορολογία και μείωση κερδοφορίας οι βασικές προκλήσεις για τις ελληνικές επιχειρήσεις

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις της Ευρώπης παραμένουν θετικές για το μέλλον σε μια εποχή αυξανόμενων οικονομικών και γεωπολιτικών αβεβαιοτήτων. Η καινοτομία, η κατάρτιση, η εκπαίδευση και η διαφοροποίηση αποτελούν τις βασικές τους προτεραιότητες καθώς προσαρμόζονται σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο - ενώ ο σχεδιασμός για τη διαδοχή κυριαρχεί στη σκέψη των οικογενειών.

Αυτά είναι μερικά από τα βασικά συμπεράσματα του όγδοου Ευρωπαϊκού Βαρόμετρου Οικογενειακών Επιχειρήσεων (PDF 2.6MB) (European Family Business Barometer), μια έρευνα για τις ευρωπαϊκές οικογενειακές επιχειρήσεις που δημοσιεύουν η KPMG και το European Family Businesses (EFB). Στη φετινή έρευνα συμμετείχαν 1 613 στελέχη οικογενειακών επιχειρήσεων σε 27 χώρες της Ευρώπης.

«Παρά τα φλέγοντα, διεθνή, ζητήματα της απειλής μιας νέας ύφεσης, της διόγκωσης του λαϊκισμού, της γεωπολιτικής αβεβαιότητας, του Brexit, της κλιματικής αλλαγής, οι οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ελλάδα συμπλέουν με τις επιχειρήσεις στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης ως προς την αισιόδοξη θεώρηση του μέλλοντος, και της πίστης ότι τα προβλήματα δεν είναι ανυπέρβλητα. Επανεπενδύοντας τα κέρδη τους στην κύρια επιχειρηματική τους δραστηριότητα, στο ανθρώπινο δυναμικό, τις νέες τεχνολογίες και την ανάπτυξη της καινοτομίας, προετοιμάζονται για να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τις προκλήσεις του νέου οικονομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Παράλληλα όμως με τα επιχειρηματικά θέματα θα πρέπει να εστιάσουν την προσοχή τους και στη δυναμική της οικογένειας και να διαχειριστούν την πολυπλοκότητα των σχέσεων, διασφαλίζοντας τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της επιχείρησης και την ευημερία της οικογένειας» ανέφερε ο Βαγγέλης Αποστολάκης, Αντιπρόεδρος, KPMG στην Ελλάδα.
 

Βασικά σημεία και συγκριτική παρουσίαση των στοιχείων που αφορούν σε οικογενειακές επιχειρήσεις της Ελλάδας έναντι του συνόλου των ευρωπαϊκών χωρών

• Το 62% των ερωτηθέντων δηλώνουν αισιόδοξοι ή πολύ αισιόδοξοι σχετικά με τις προοπτικές της επιχείρησής τους για τους επόμενους 12 μήνες. 
• Σε ποσοστό 59% οι ερωτηθέντες αναφέρουν αύξηση του κύκλου εργασιών κατά τους προηγούμενους 12 μήνες, ενώ 28% αναφέρουν ότι παρέμεινε σταθερός.
• Tο 72% αναφέρει ότι η καινοτομία αποτελεί βασική επιχειρηματική προτεραιότητα για τα επόμενα 2 χρόνια, μαζί με την εκπαίδευση και κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού (64%) και τη διαφοροποίηση προϊόντων και υπηρεσιών (50%). Στην Ελλάδα στην τρίτη θέση μαζί με τη διαφοροποίηση αναφέρεται και η επέκταση σε νέες αγορές και η αύξηση των εξαγωγών.

• Ως προς τις επιχειρηματικές τους ανησυχίες, οι Ελληνικές επιχειρήσεις αναφέρουν σε ποσοστό 76% την ενίσχυση του ανταγωνισμού, την αυξημένη φορολογία (71%) και τη μείωση της κερδοφορίας (64%). Για τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες οι κύριοι προβληματισμοί είναι η αναζήτηση «ταλέντων» σε ποσοστό 63% (σημαντική άνοδος από το 53% το 2018), η μείωση της κερδοφορίας (62%) και οι ρυθμιστικές αλλαγές (60%).
• Στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι η αύξηση των εξαγωγών και η διείσδυση σε νέες αγορές αναδείχθηκε ως μία εκ των τριών βασικών προτεραιοτήτων, μόνο το 1/3 των επιχειρήσεων δήλωσε ότι αυξήθηκε, το περασμένο έτος, ο κύκλος εργασιών από τις δραστηριότητες στο εξωτερικό, 1/3 δήλωσε ότι παρέμεινε σταθερός ενώ 10% περίπου ότι μειώθηκε. Στο σύνολο των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, το 37% των συμμετεχόντων αύξησε τη διεθνή του δραστηριότητα τους τελευταίους 12 μήνες.

Η διαδοχή αναμένεται να αποτελέσει κρίσιμο θέμα για τις οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ευρώπη και στον κόσμο για τα επόμενα 5 με 10 χρόνια. Εκτιμάται ότι  οικογενειακά περιουσιακά στοιχεία ύψους US$ 15,4 τρισ.  θα μεταβιβαστούν παγκοσμίως στην επόμενη γενιά έως το 2030, εκ των οποίων τα US$ 3,2 τρισ. θα μεταβιβαστούν στην Ευρώπη. 

Στην Ελλάδα, ποσοστό 41% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι σχεδιάζουν να μεταβιβάσουν την ιδιοκτησία της επιχείρησης στην επόμενη γενιά και 25% προετοιμάζει τη διαδοχή στη διοίκηση. Ποσοστό 32% δηλώνει ότι σκοπεύει να μεταβιβάσει τις ευθύνες εποπτείας, κάτι που ενδεχομένως υποδηλώνει ότι η μεγαλύτερη γενιά επιθυμεί να κρατήσει υπό στενή παρακολούθηση την επιχείρηση για λίγο διάστημα ακόμα.

«Η συντριπτική πλειοψηφία των οικογενειακών επιχειρήσεων έχουν μέλη της οικογένειας στο τιμόνι και στη διοίκηση της επιχείρησης, αλλά εκτιμάται ότι αυτό θα αλλάξει εν καιρώ. Οι οικογένειες θα αναγνωρίσουν την αναγκαιότητα εισόδου εξωτερικών, ανεξάρτητων, έμπειρων επαγγελματιών στα Διοικητικά Συμβούλια, που θα βοηθήσουν την επιχείρηση και την οικογένεια να διαχειριστεί καλύτερα τις προκλήσεις στο πολύπλοκο και διαρκώς μεταλλασσόμενο εξωτερικό περιβάλλον και στη διαμόρφωση κατάλληλης στρατηγικής, αναγνωρίζοντας ορθά τους κινδύνους, τα ρίσκα αλλά και τις ευκαιρίες», ανέφερε ο Βαγγέλης Αποστολάκης, Αντιπρόεδρος, KPMG στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα η εμπλοκή της οικογένειας στη διακυβέρνηση και τη διοίκηση της επιχείρησης είναι εντονότερη από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Συγκεκριμένα, 93% των οικογενειακών επιχειρήσεων στην Ελλάδα δήλωσε ότι σημερινός Πρόεδρος ή Διευθύνων Σύμβουλος της επιχείρησης είναι μέλος της οικογένειας και το 77% πιστεύει ότι και στο μέλλον ο ρόλος αυτός θα επιτελείται από μέλος της οικογένειας. Τα αντίστοιχα ποσοστά για το σύνολο των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων είναι 84% και 62% αντίστοιχα.

Σχετικά με τις δυσκολίες διαχείρισης των προκλήσεων της διαδοχής στη διοίκηση, παρατηρούνται σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των ελληνικών και των άλλων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, τόσο ως προς τις σημαντικότερες προκλήσεις όσο και ως προς το βαθμό δυσκολίας διαχείρισής τους. Ειδικότερα για τις ελληνικές επιχειρήσεις,  ως κύριες προκλήσεις με σημαντικό βαθμό δυσκολίας διαχείρισης αναδεικνύονται η εκπαίδευση του διαδόχου για την ανάληψη του νέου ρόλου (52%), οι οικογενειακές συγκρούσεις (40%) και η εύρεση του κατάλληλου διαδόχου (38%). Για το σύνολο των ευρωπαϊκών οικογενειακών επιχειρήσεων, ως κύριες προκλήσεις αντιστοίχως επισημαίνονται η εύρεση κατάλληλου διαδόχου (32%), η παρακίνηση του διαδόχου να συμμετέχει στην επιχείρηση (29%) και η εκπαίδευσή του (26%), ενώ οι οικογενειακές συγκρούσεις έπονται με ποσοστό 24%.

«Παρά το γεγονός ότι οι οικογενειακές συγκρούσεις είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο στην ιστορία των οικογενειακών επιχειρήσεων, η σημαντικά υψηλότερη δυσκολία που καταγράφεται από τις ελληνικές επιχειρήσεις ως προς τη διαχείρισή τους θα πρέπει να μας προβληματίσει. Θα πρέπει να ευαισθητοποιήσουμε τις ελληνικές επιχειρήσεις στην ανάγκη υιοθέτησης ενός πλαισίου δομών, κανόνων και μηχανισμών για τον τρόπο που η οικογένεια συζητά, αναλύει και λαμβάνει αποφάσεις. Επίσης, θα πρέπει να ενθαρρύνουμε τη συστηματική, ανοιχτή και ειλικρινή επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας έναντι των πρακτικών αποφυγής και συγκάλυψης στις οποίες καταφεύγουν πολλές οικογένειες, προτάσσοντας τη διατήρηση μίας ”επίπλαστης” αρμονίας», επισημαίνει η Κατερίνα Πολυζώη, Διευθύντρια, Οικογενειακές Επιχειρήσεις, KPMG στην Ελλάδα.

Καθώς η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) και το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ξεκινούν τις εργασίες τους, οι ευρωπαϊκές οικογενειακές επιχειρήσεις αναμένουν να δουν τους πολιτικούς να θέτουν το εμπόριο στην κορυφή της ατζέντας. Ένας στους τρεις ερωτηθέντες πιστεύει ότι η βασική προτεραιότητα της ΕΕ θα έπρεπε να είναι η ολοκλήρωση της ενιαίας Ευρωπαϊκής αγοράς, ενώ το 20% θεωρεί ότι η βασική προτεραιότητα της ΕΕ θα πρέπει να είναι η ανάληψη ηγετικού ρόλου στην υποστήριξη του ελεύθερου εμπορίου.

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις ανέφεραν επίσης ως κρίσιμες προτεραιότητες τις αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ευρώπης για την προετοιμασία των φοιτητών για τα επαγγέλματα του μέλλοντος, την κλιματική αλλαγή και τη ρύθμιση της ψηφιακής οικονομίας.