Brain gain : Κίνητρα απασχόλησης και φορολόγησης

Καταρχήν αν θέλαμε να ορίσουμε το brain gain challenge επιγραμματικά θα μιλάγαμε για την πρόκληση που γεννά η προσπάθεια προσέλκυσης υψηλά εκπαιδευμένων επαγγελματιών/στελεχών/εργαζομένων οι οποίοι θα επιλέξουν την Ελλάδα ως τον τόπο διαμονής τους (έστω και για περιορισμένο χρονικό διάστημα) καθώς ως την χώρα της επαγγελματικής τους εξέλιξης. Επιγραμματικά όλοι θα συμφωνήσουμε ότι τα κίνητρα που ψάχνουν αυτά τα πρόσωπα μεταξύ άλλων είναι η οικονομική σταθερότητα και ασφάλεια, δημιουργία ακμάζοντος επιχειρηματικού περιβάλλοντος καθώς και ενός σταθερού και ελκυστικού φορολογικό καθεστώς.

Έτσι λοιπόν, τα νέα δεδομένα που δημιουργήθηκαν λόγω της πανδημίας καθώς και του επερχόμενου Brexit κάνουν ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη για να ενισχυθεί το επενδυτικό κλίμα στην Ελλάδα ώστε ως χώρα να μπορέσουμε να επωφεληθούμε από το brain gain. Και εδώ η φορολογία θα πρέπει να παίξει ένα διαφορετικό ρόλο από αυτό που έχουμε όλοι συνηθίσει. Δεν θα πρέπει να είναι εισπρακτικό εργαλείο αλλά κίνητρο προσέλκυσης κεφαλαίου, τόσο οικονομικού όσο και ανθρώπινου.

Τα πρώτα βήματα έγιναν ήδη με τις αλλαγές στον Κώδικα Φορολογίας εισοδήματος που έγιναν τον Δεκέμβριο 2019 καθώς και εντός του 2020 όπου έχουν εισαγωγή δυο νέων καθεστώτων φορολόγησης φυσικών προσώπων (καθεστώς εναλλακτικής φορολόγησης εισοδήματος που προκύπτει στην αλλοδαπή φυσικών προσώπων που μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στην Ελλάδα (πχ καθεστώς που αφορά σε άτομα με υψηλή οικονομική επιφάνεια (Non Dom regime for High Net Worth Individuals) όσο και αλλοδαπούς συνταξιούχους). Δεν είναι όμως αρκετά, στο πλαίσιο χάραξης ενός εθνικού σχεδίου στρατηγικής για την ανάπτυξη της χώρας - το οποίο φιλοδοξεί να διαδεχθεί τη μακροχρόνια περίοδο των οικονομικών προγραμμάτων και αποσκοπεί στην ενίσχυση του επενδυτικού περιβάλλοντος - θεμελιώδες εργαλείο συνιστά η υιοθέτηση φορολογικών κινήτρων, που από τη διεθνή πρακτική έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά.

Φαντάζεστε λοιπόν τι μεγάλη χαρά και ελπίδα πήραμε όταν διαβάσαμε το νομοσχέδιο που κατατέθηκε πρόσφατα στην βουλή όπου φαίνεται πλέον ότι το Υπουργείου Οικονομικών είναι σε πλήρη εγρήγορση ώστε να κεφαλαιοποιήσει αυτό πού όλοι αποζητούν στην Ευρώπη και ιδίως δεδομένου του επερχόμενου Brexit τόσο σε επίπεδο επενδύσεων (βλέπε συζητήσεις με τρεις τράπεζες του Λονδίνου) όσο και σε επίπεδο κινήτρων σε φυσικά πρόσωπα πια ώστε το brain gain να γίνει πραγματικότητα στην χώρα μας.

Συγκεκριμένα η πρόταση του Υπουργείου Οικονομικών αφορά σε ένα νέο ειδικό φορολογικό καθεστώς εκπατρισμένων εργαζομένων (γνωστό διεθνώς ως expat regime), ήτοι φυσικών προσώπων που μετεγκαθίστανται μόνιμα ή περιστασιακά στην Ελλάδα (τουλάχιστον όμως για μια διετία) για την παροχή υπηρεσιών στο πλαίσιο εργασιακής σχέσης καθώς και άσκησης ατομική επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Ελλάδα, βάσει του οποίου, υπό προϋποθέσεις, το 50% του εν λόγω εισοδήματος απαλλάσσεται του φόρου και της εισφοράς αλληλεγγύης. Αξίζει να σημειωθεί ότι το εν λόγω καθεστώς αφορά σε «νέες θέσεις εργασίας», προϋπόθεσή όμως η οποία πρέπει να διευκρινιστεί.

Θεωρούμε την εν λόγω διάταξη ως ένα ισχυρό φορολογικό κίνητρο ώστε να προσελκύσει εργαζόμενους αλλά και αυτοαπασχολούμενων που είναι φορολογικοί κάτοικοι εξωτερικού. Προκειμένου όμως η ανωτέρω φορολογική ρύθμιση να μην καταστεί μια ακόμη χαμένη ευκαιρία, ευελπιστούμε το Υπουργείο Οικονομικών σε συνεργασία με την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων να παράσχει σαφείς και απλές οδηγίες για την υπαγωγή στη ρύθμιση προκειμένου αυτή να μην εναπόκειται σε υποκειμενικές κρίσεις και ερμηνείες των κανόνων υπαγωγής.

Περαιτέρω, για την διευκόλυνση των φορολογούμενων και προκειμένου οι αιτήσεις των ενδιαφερόμενων να μην κολλούν στα γρανάζια της γραφειοκρατίας, θα προτείναμε να αναπτυχθεί από την ΑΑΔΕ ηλεκτρονικό σύστημα υποβολής αιτήσεων στον ισότοπό της, μέσω του οποίου τόσο οι αιτήσεις υπαγωγής στη ρύθμιση όσο και η διαβίβαση των δικαιολογητικών να γίνονται με ηλεκτρονικό τρόπο. Επίσης, δεδομένου ότι η ρύθμιση απευθύνεται και σε αλλοδαπούς, η αγγλική έκδοση (ηλεκτρονική αίτηση και προϋποθέσεις ένταξης στη ρύθμιση) των ανωτέρω κρίνεται επιτακτική.
Σχόλιο σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές άλλων χωρών που αντιμετωπίζουν παρόμοιο πρόβλημα μαζικής φυγή ανθρώπινου δυναμικού:

Παραθέτουμε ενδεικτικά παραδείγματα άλλων ευρωπαϊκών κρατών που παρέχουν παρόμοια κίνητρα όπως η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Ιταλία, η Ισπανία αλλά και η Ιρλανδία, η Κύπρος και η Πορτογαλία, χώρες δηλαδή που πρόσφατα εξήλθαν από αντίστοιχα οικονομικά προγράμματα, όπως το ελληνικό.

Μοιράζομαι μαζί σας την επιτακτική ανάγκη υιοθέτησης παρόμοιου καθεστώτος φορολογικών κινήτρων δεδομένο ότι οι εν λόγω χώρες διαθέτουν σχετικά προγράμματα για αρκετά χρόνια με εξαιρετικά αποτελέσματα.

• Κύπρος, Ιρλανδία, Ιταλία: Έκπτωση ενός ποσοστού επί του φορολογητέου εισοδήματος του εκπατρισμένου
  
  
• Σλοβενία: Έκπτωση των εξόδων που αφορούν την παραγωγή του εισοδήματος του εκπατρισμένου
  
  
• Δανία, Φιλανδία: Σταθερή φορολογική κλίμακα για ορισμένη περίοδο
  
  
• Πορτογαλία: Σταθερή φορολογική κλίμακα για ορισμένη περίοδο & εξαίρεση εισοδημάτων
  
  
• Ολλανδία: Αφορολόγητο επίδομα έως 30% του συνολικού φορολογητέου εισοδήματος για κάλυψη εξόδων μετεγκατάστασης

Σχόλιο ως προς τις εξαγγελίες και τις πρωτοβουλίες της ελληνικής κυβέρνησης

Με μεγάλη χαρά και ανακούφιση ανακοινώνουμε ότι το φορολογικό κίνητρο που αφορά σε εκπατρισμένους εργαζόμενους (expat regime) είναι πλέον γεγονός και στην χώρα μας! Θεωρούμε ότι το συγκεκριμένο κίνητρο λειτουργεί διττά: αφενός επιτείνει τη θετική προαίρεση για την άμεση δημιουργία και ενίσχυση ενός λειτουργικού επενδυτικού περιβάλλοντος και αφετέρου συνεισφέρει στην προσέλκυση «ανθρώπινου κεφαλαίου». Το πολυπόθητο «brain gain».

Τονίζω ότι η σκοπιμότητα και η αποτελεσματικότητα του εν λόγω φορολογικού κινήτρου που αφορά στην ευνοϊκή φορολογική αντιμετώπιση του εισοδήματος των εκπατρισμένων εργαζόμενων δεν επιδέχεται αμφισβήτηση, δεδομένου ότι:

• αφενός εφαρμόζεται ήδη με διάφορες μορφές σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με επιτυχία
  
  
• και αφετέρου, και πιο σημαντικό, η εφαρμογή ενός τέτοιου κινήτρου διευρύνει την φορολογική βάση της χώρας γεγονός που δίνει την δυνατότητα στο Υπουργείο Οικονομικών να μειώσει την φορολογία και στην εγχώρια μισθωτή εργασία μιας και όλοι θα συμφωνήσουμε ότι οι μισθωτοί είναι αυτοί που έχουν στηρίξει και στηρίζουν την οικονομία της χώρας.