Η διοίκηση μιας οικογενειακής επιχείρησης απαιτεί «ταχυδακτυλουργικές» ικανότητες, καθώς οι στόχοι της επιχείρησης για ανάπτυξη και ευημερία πρέπει να εξισορροπούνται με τις ανάγκες και τις προσδοκίες των μελών της οικογένειας.

Καθώς στο πέρασμα του χρόνου η μία γενιά διαδέχεται την προηγούμενη, νέες προκλήσεις εισάγονται και αυξάνεται ο βαθμός πολυπλοκότητας των σχέσεων τόσο μεταξύ των μελών της οικογένειας όσο και μεταξύ οικογένειας και επιχείρησης.

Στην αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών οι οικογενειακές επιχειρήσεις ακολουθούν διαφορετικές προσεγγίσεις, με κυρίαρχες τις ακόλουθες δύο:

- “Πρώτα η Οικογένεια” (“Family-First Enterprises”): Στις επιχειρήσεις αυτές η οικογένεια καθορίζει την ταυτότητα της επιχείρησης και αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα στον επιχειρησιακό σχεδιασμό και τις αποφάσεις. Ο Διευθύνων Σύμβουλος σχεδόν πάντα είναι μέλος της οικογένειας. Η εργασία στην επιχείρηση είναι «οικογενειακό δικαίωμα» και στην επιχείρηση μπορεί να εργάζονται περισσότερα μέλη αυτής. Οι αμοιβές και τα μερίσματα καθορίζονται βάσει αναγκών της οικογένειας και όχι αντικειμενικών κριτηρίων.

- “Πρώτα η Επιχείρηση” (“Business-First Enterprises”): Με τους στόχους της οικογένειας επικεντρωμένους στα οικονομικά αποτελέσματα, οι πόροι της εταιρίας δεν χρησιμοποιούνται για προσωπικούς λόγους και η εργασία στην επιχείρηση εξαρτάται από τα προσόντα, τις ικανότητες και τις δεξιότητες των υποψηφίων. Συνεπώς οι επιχειρήσεις αυτές προσομοιάζουν περισσότερο στις μη οικογενειακές επιχειρήσεις ως προς την οργάνωση, τη λειτουργία και τη διακυβέρνησή τους.
Ανεξάρτητα όμως από την προσέγγιση που θα ακολουθήσει κάθε οικογενειακή επιχείρηση βάσει των ιδιαιτεροτήτων της, η υιοθέτηση ενός πλαισίου οικογενειακής διακυβέρνησης κρίνεται απαραίτητη για τη διασφάλιση της μελλοντικής επιτυχημένης πορείας της. Όπως η εταιρική διακυβέρνηση είναι σημαντική γιατί συμβάλλει στην αποτελεσματική διοίκηση μίας επιχείρησης, έτσι και η οικογενειακή διακυβέρνηση είναι αναγκαία γιατί εξασφαλίζει την αρμονική «λειτουργία» της οικογένειας, ενισχύει τη συνοχή της και κατά συνέπεια διευκολύνει τη διαδικασία λήψης ορθολογικών αποφάσεων σχετικά με την επιχείρηση.

Οι βασικές αρχές της οικογενειακής διακυβέρνησης είναι: α) η «Δίκαιη Διαδικασία» και β) η «Υπεύθυνη Ιδιοκτησία» :

Α) “Δίκαιη Διαδικασία” (“Fair Process”): Βάσει της αρχής αυτής, στη διαδικασία λήψης απόφασης θα πρέπει να εμπλέκονται όσο το δυνατόν περισσότεροι. Είναι πιο εύκολο για τα μέλη μίας οικογένειας να δεσμεύονται στην υλοποίηση μιας απόφασης στην οποία συμμετείχαν ακόμα και εάν διαφωνούσαν.

Οι πέντε παράμετροι της «δίκαιης διαδικασίας» είναι

- Επικοινωνία: Οι απόψεις όλων των εμπλεκομένων πρέπει να διατυπώνονται και να αξιολογούνται.
- Σαφήνεια: Οι προσδοκίες όλων των εμπλεκομένων πρέπει να καταγράφονται με σαφήνεια, έτσι ώστε να αναπτύσσεται μία κοινή αντίληψη των στόχων και των πιθανών σημείων σύγκρουσης.
- Συνέπεια: Οι κανόνες θα πρέπει να εφαρμόζονται πάντοτε με συνέπεια σε όλα τα πρόσωπα και διαχρονικά σύμφωνα με τις αρχές της οικογένειας.

- Προσαρμοστικότητα: Η οικογένεια πρέπει να τροποποιεί προηγούμενες αποφάσεις της, ώστε να ανταποκρίνονται στις τρέχουσες οικογενειακές αξίες και ενδιαφέροντα αλλά και ανάγκες της επιχείρησης. 

- Κουλτούρα: Δεν αρκεί μόνο η θέσπιση μίας «δίκαιης διαδικασίας» αλλά χρειάζεται συνειδητή δέσμευση ως προς αυτή και ανάπτυξη σχετικής κουλτούρας στην οικογένεια.

Β) “Υπεύθυνη Ιδιοκτησία” (“Responsible Ownership”)
Ο ιδιοκτήτης δεν πρέπει να είναι ένας «παθητικός επενδυτής» αλλά ένας «ενεργός επικεφαλής» της οικογενειακής επιχείρησης, ο οποίος ενεργεί προς το συμφέρον όλων των εμπλεκομένων μερών (επιχείρησης, υπαλλήλων, κοινωνίας, οικογένειας και των υπόλοιπων μετόχων).
Στόχος του πρέπει να είναι η κυρίαρχη ιδιοκτησία της επιχείρησης από την οικογένεια και η επιτυχημένη μεταβίβασή της στις επόμενες γενιές.

Η «Υπεύθυνη Ιδιοκτησία» εδράζεται:

- Στις Οικογενειακές Αξίες, που ενσταλάζονται από πολύ μικρή ηλικία στα μέλη της και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά.
- Στη «Συναισθηματική Ιδιοκτησία», που αφορά στο ισχυρό συναισθηματικό δεσμό που αναπτύσσεται με την επιχείρηση.
- Στην Επιδέξια Καθοδήγηση, που στοχεύει στη μακροπρόθεσμη προστασία των συμφερόντων της επιχείρησης και
- Στο «Υπομονετικό Κεφάλαιο», το οποίο είναι διατεθειμένο να θυσιάσει βραχυπρόθεσμες αποδόσεις, προκειμένου να επανεπενδύσει κέρδη και να αυξήσει την αξία της επιχείρησης στο μέλλον.

Οι ανωτέρω δύο αρχές θα πρέπει να λαμβάνονται πάντοτε υπόψη στην οικογενειακή διακυβέρνηση, ιδιαίτερα όμως όταν η κουλτούρα είναι περισσότερο προσανατολισμένη στις ανάγκες της οικογένειας. Σε αντίθετη περίπτωση είναι πολύ πιθανό να προκύψουν συγκρούσεις και στο τέλος η οικογένεια να «καταστρέψει» την επιχείρηση.