Fundacja rodzinna wprowadzona do polskiego porządku prawnego 22 maja 2023 roku stworzona została z myślą o firmach rodzinnych. Już po pierwszym roku obowiązywania przepisów o fundacji rodzinnej można stwierdzić, że instytucja ta zapewnia skuteczne zabezpieczenie rodzinnego majątku oraz ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa rodzinnego w sytuacji, gdy potomkowie przedsiębiorcy nie chcą lub nie mogą zarządzać nim bezpośrednio.
Dlaczego fundacja rodzinna jest tak istotnym instrumentem dla firm rodzinnych?
Czym jest fundacja rodzinna?
Fundacja rodzinna jest podmiotem odpowiedzialnym za zarządzanie majątkiem firmy rodzinnej i stanowiącym zabezpieczenie majątkowe grupy osób wskazanej przez fundatora – w praktyce najczęściej rodziny, umożliwiającym efektywne przeprowadzenie procesu sukcesji działalności biznesowej w rodzinie.
Fundacja rodzinna musi posiadać siedzibę na terytorium RP i posiada osobowość prawną, dzięki czemu w obrocie prawnym działa we własnym imieniu i na własną rzecz. Przyznanie osobowości prawnej fundacji rodzinnej pozwala na jej oderwanie od osoby fundatora, co stwarza mu możliwość wycofania się z aktywnego prowadzenia biznesu bez utraty dochodów. Jednocześnie możliwość spełniania przez fundację rodzinną świadczeń dla beneficjentów pozwala zabezpieczyć finansowo członków jego rodzinny.
Rosnąca popularność fundacji rodzinnej
Przed wejściem w życie przepisów prawa o fundacji rodzinnej polskie prawo nie zapewniało stabilności prowadzenia biznesu zgodnie z wolą założyciela firmy. Głównym mankamentem obowiązujących wówczas przepisów był brak instrumentów zapewniających ochronę przed rozdrobnieniem majątku powstałego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Obecnie fundacja rodzinna jest instytucją prawną skutecznie ułatwiającą wielopokoleniową sukcesję oraz pozwalającą pogodzić interesy związane z działalnością gospodarczą i interesy prywatne.
O atrakcyjności fundacji rodzinnej świadczy fakt, że przed uchwaleniem ustawy blisko 830 tys. działających w Polsce przedsiębiorstw było firmami rodzinnymi. W ciągu zaledwie roku od wejścia w życie ustawy o fundacji rodzinnej w specjalnie do tego wyznaczonym sądzie w Piotrkowie Trybunalskim zarejestrowano ponad 980 takich fundacji. Innymi słowy, jedno na tysiąc przedsiębiorstw rodzinnych, już w pierwszym roku obowiązywania nowych przepisów, skorzystało z możliwości, jakie daje z instytucja fundacji rodzinnej.
Obecnie w Polsce działa już przeszło tysiąc fundacji rodzinnych, zaś liczba składanych wniosków o rejestrację nie maleje.
Korzyści, jakie niesie ze sobą fundacja rodzinna
1
ułatwienie wielopokoleniowej sukcesji
2
akumulacja majątku w jednym podmiocie
3
spełnianie świadczeń na rzecz beneficentów, w tym fundatora
4
umożliwienie realnego wpływu fundatora na firmę rodzinną również po jego śmierci
5
pogodzenie interesów firmy i prywatnych
W przeciwieństwie do przepisów prawa spadkowego, prawo o fundacji rodzinnej pozwala fundatorowi na ukształtowane sukcesji w dowolny sposób – co ważne, z zastrzeżeniem terminu i pod warunkiem.
Wsparcie KPMG w obszarze instytucji fundacji rodzinnej
Przeanalizujemy opłacalność wdrożenia w danej sytuacji instrumentu umożliwiającego efektywne przeprowadzenie procesu sukcesji przedsiębiorstwa, jakim jest fundacja rodzinna.
Określimy korzyści wynikające z przeprowadzenia sukcesji firmy w formie fundacji rodzinnej.
Zapewnimy merytoryczne wsparcie podczas procesu zakładania fundacji rodzinnej oraz w trakcie jej funkcjonowania.
Rejestracja | Logowanie | Zarządzanie kontem
Chcesz otrzymywać powiadomienia o publikacjach i wydarzeniach?
Zarejestruj sięWyślij zapytanie ofertowe
Dowiedz się więcej, o tym w jaki sposób wiedza i technologia KPMG mogą pomóc Tobie i Twojej firmie.
Kliknij, aby rozpocząćFundacja rodzinna dla firm rodzinnych – co musisz wiedzieć?
Jak utworzyć fundację rodzinną?
- Dla utworzenia fundacji konieczne jest sporządzenie przez notariusza aktu założycielskiego albo testamentu, obejmującego oświadczenie o utworzeniu fundacji rodzinnej. Fundację rodzinną mogą zakładać jedynie osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych lub kilka takich osób, które wspólnie będą posiadać status fundatora (fundacja rodzinna tworzona w testamencie będzie miała tylko jednego fundatora).
- Konieczne jest wyposażenie fundacji rodzinnej w majątek przez fundatora. Wartość tego majątku nie może być niższa niż 100 000 zł, zarówno przy ustanowieniu fundacji rodzinnej jak i później, w trakcie jej działalności.
- Fundacja rodzinna jest wpisywana do rejestru fundacji rodzinnych i od tej chwili nabywa osobowość prawną.
Krąg beneficjentów fundacji rodzinnej
Krąg beneficjentów fundacji rodzinnej oraz zakres ich uprawnień powinien być ustalany przez fundatora. Beneficjentem mogą być dwie kategorie podmiotów: osoba fizyczna lub organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego. Beneficjentem może być także fundator.
Działalność gospodarcza a fundacja rodzinna
Fundacje rodzinne – co do zasady – nie mogą prowadzić działalności gospodarczej, co uzasadniane jest założeniem ograniczenia ryzyk związanych z prowadzeniem takiej działalności i koniecznością ochrony wnoszonego do niej majątku.
Ustawa przewiduje jednak wyjątki od tej zasady, które polegają na:
1 zbywaniu mienia, którego jest posiadaczem lub właścicielem, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
2 najmie, dzierżawie lub udostępnianiu na innej podstawie mienia, którego jest posiadaczem lub właścicielem;
3 przystępowaniu i uczestnictwie w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach oraz podmiotach o podobnym charakterze mających swoją siedzibę w kraju lub zagranicą
4 nabywaniu i zbywaniu papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze, udzielaniu wybranym podmiotom pożyczek, obrocie zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej, w tym wypłatą świadczeń beneficjentowi lub prowadzeniu przedsiębiorstwa w ramach gospodarstwa rolnego.
Opodatkowanie fundacji rodzinnej
Dochody fundatora oraz beneficjenta otrzymane z fundacji rodzinnej, jako podlegające przepisom o podatku dochodowego od osób fizycznych, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
Nabycie przez osoby fizyczne od fundacji rodzinnej świadczeń oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej jest opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, w wysokości uzależnionej od stopnia pokrewieństwa beneficjenta z fundatorem (zwolnienie w przypadku fundatora oraz osób bliskich należących do tzw. „grupy zero” w stosunku do fundatora, określonej w ustawie o podatku od spadków i darowizn, tj. małżonka, zstępnego, wstępnego, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, albo w przypadku pozostałych osób 15%). Z podatku dochodowego od osób fizycznych zwolniona jest tylko część świadczenia oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej nabytego przez fundatora lub osobę należącą do „grupy zero” w stosunku do fundatora, odpowiadająca proporcji właściwej dla tego fundatora, zamieszczonej w spisie majątku.
Fundacje rodzinne zostały objęte podmiotowym zwolnieniem od podatku dochodowego od osób prawnych. Zwolnieniem tym objęte jest nieodpłatne nabycie majątku np. od fundatora (neutralne będzie wyposażenie fundacji rodzinnej w majątek), jak również dochody osiągnięte przez fundację rodzinną z działalności prowadzonej przez nią w zakresie dozwolonym przez ustawę o fundacji rodzinnej.
Powyższe zwolnienie nie znajduje jednak zastosowania do podatku dochodowego od świadczeń dokonywanych przez fundację rodzinną na rzecz beneficjenta lub fundatora oraz od mienia przekazanego w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej. W tym zakresie fundacja rodzinna jest opodatkowana stawką 15% od wartości świadczenia przekazanego lub postawionego do dyspozycji przez fundację rodzinną bezpośrednio lub pośrednio na rzecz beneficjenta lub fundatora albo przychód odpowiadający wartości przekazanego mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.
Ponadto, powyższe zwolnienie nie znajduje zastosowania do fundacji rodzinnych prowadzących działalność gospodarczą inną, niż działalność gospodarcza, której prowadzenie przez fundację rodzinną dopuszczają przepisy ustawy o fundacji rodzinnej.
Prawo spadkowe a fundacja rodzinna
Ustawa o fundacji rodzinnej nowelizuje przepisy prawa spadkowego dotyczące zachowku (tj. uprawnienia bliskich krewnych spadkodawcy do żądania zapłaty określonej kwoty od osób, które nabyły prawa do spadku). Przewidziano m.in. możliwość zrzeczenia się zachowku, rozłożenia go na raty, odroczenia terminu płatności, czy obniżenia jego wysokości. Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, chyba że fundacja rodzinna jest spadkobiercą. Ponadto świadczenia otrzymane od fundacji rodzinnej przez uprawnionego obniżą wartość zachowku.
Fundacja rodzinna odpowiada za zobowiązania, w tym alimentacyjne, fundatora powstałe przed jej ustanowieniem (odpowiedzialność solidarna), a za zobowiązania alimentacyjne powstałe także po ustanowieniu fundacji rodzinnej, jeśli egzekucja z jego majątku będzie bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność). Zabezpieczenie finansowe osób, wobec których fundator ma obowiązki alimentacyjne powinno następować w pierwszej kolejności.
Fundacja rodzinna odpowiada za zobowiązania, w tym alimentacyjne, fundatora powstałe przed jej ustanowieniem (odpowiedzialność solidarna), a za zobowiązania alimentacyjne powstałe także po ustanowieniu fundacji rodzinnej, jeśli egzekucja z jego majątku będzie bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność). Zabezpieczenie finansowe osób, wobec których fundator ma obowiązki alimentacyjne powinno następować w pierwszej kolejności.
Ład rodzinny
Wzrostowi stopnia złożoności firmy rodzinnej towarzyszyć może zwiększająca się liczba interesariuszy (w tym potencjalnych sukcesorów), na co odpowiedź może stanowić wdrożenie ładu rodzinnego.
Ład rodzinny to system podejmowania decyzji ułatwiający komunikację wewnątrz rodziny. Jest to podstawowy element ustalania poszczególnych zapisów w statucie fundacji rodzinnej, który będzie miał moc wiążącą dla beneficjentów fundacji.
Opracowane struktury zarządzania pomagają nawigować rozwojem rodziny, firmy i własności redukując ryzyko niepotrzebnych konfliktów. Jasno określone zasady pomagają działać zarówno w firmie, fundacji, jak i w rodzinie.
Najważniejszym dokumentem, który zwieńcza proces tworzenia ładu rodzinnego jest stworzenie uszytego na miarę danej rodziny biznesowej statutu Fundacji Rodzinnej, który będzie realizował interesy zarówno fundatora, jak i beneficjentów oraz innych podmiotów zainteresowanych, przekładając się tym samym na wielopokoleniowość firmy rodzinnej.
