Tax Alert: System kaucyjny – nowe zasady rozliczeń VAT

Ustawa wprowadzająca system została opublikowana w październiku 2023 r. Jednak, w związku z pojawiąjącymi się wątpliwościami, w 2024 r. zainicjonowane zostały prace nad projektem zmieniającym. W efekcie, na początku sierpnia 2024 r. opublikowano nowy projekt (Projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw – nr z wykazu UD45; dalej: „Projekt” lub „Projekt zmieniający”) który ma nadać systemowi ostateczny kształt.

Nowy system kaucyjny zakłada, że przy sprzedaży napojów w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym, pobierana będzie opłata. Będzie ona zwracana w momencie zwrotu opakowań lub odpadów opakowaniowych bez konieczności okazania dowodu zakupu (np. paragonu).

Jednostki handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m², w których użytkownikom końcowym są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym, będą musiały pobierać i zwracać kaucje, a także odbierać puste opakowania oraz odpady opakowaniowe.

Mniejsze sklepy będą miały te same obowiązki w zakresie opakowań szklanych wielokrotnego użytku do 1,5 litra, jeżeli oferują użytkownikom końcowym napoje w takich opakowaniach. Co do pozostałych opakowań, będą musiały jedynie pobierać kaucje. Zwracanie kaucji i odbiór pustych opakowań będzie mogło być prowadzone przez te punkty dobrowolnie.

Jak wynika z Projektu zmieniającego, kaucja ma podążać za opakowaniem tj. ma być pobierana przy każdej sprzedaży produktu objętego systemem kaucyjnym w łańcuchu dystrybucji. 

Dotychczasowe przepisy ustawy o VAT zawierają już regulacje dotyczące kaucji pobieranej w przypadku, gdy podatnik dokonał dostawy towaru w opakowaniu zwrotnym. Taka kaucja nie wchodzi do podstawy opodatkowania. Jednak, w przypadku niezwrócenia przez nabywcę opakowania, podstawę opodatkowania powinno się podwyższyć o wartość tego opakowania 60. dnia od dnia jego wydania, jeżeli w umowie nie określono terminu zwrotu opakowania, a jeżeli umowa określa termin zwrotu, to w dniu następnym po dniu, w którym umowa przewidywała zwrot opakowania.

Zwracamy uwagę, że powyższe przepisy nie będą mieć zastosowania do kaucji pobieranej za opakowania objęte nowym systemem kaucyjnym. W tym zakresie, ustawodawca wprowadza nowe zasady.

Jednocześnie, dotychczasowe przepisy pozostaną w mocy i nadal będą stosowane do opakowań zwrotnych nieobjętych systemem (np. opakowań zwrotnych używanych w transporcie - palet, plastikowych pojemników dystrybucyjnych, skrzyniopalet itp.). 

Zgodnie z Projektem, nowe zasady rozliczenia VAT będą mieć jednolite zastosowanie, zarówno do opakowań wielokrotnego, jak i jednorazowego użytku, objętych systemem kaucyjnym.

Kaucja pobierana za opakowania nie będzie wliczana do podstawy opodatkowania. Oznacza to, że sam pobór kaucji na każdym etapie obrotu w łańcuchu dostaw nie będzie podlegał opodatkowaniu VAT.

Jednocześnie, na koniec roku kalendarzowego wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje (m.in. producent, importer) zobowiązany będzie do wykazania VAT od niezwróconej w danym roku kaucji za opakowania objęte systemem kaucyjnym.

W przypadku nadwyżki w ilości opakowań (odpadów opakowaniowych), wprowadzający produkty będzie mógł uwzględnić ją w rozliczeniu za kolejny rok.

Systemy kaucyjne będą prowadzone przez podmioty reprezentujące (operatorów), którzy będą m.in. rozliczać kaucje z jednostkami handlu detalicznego i hurtowego oraz innymi punktami zbierającymi opakowania i odpady opakowaniowe.

Zgodnie z Projektem, podmioty reprezentujące będą również pełnić rolę płatników VAT od nieodebranej kaucji. Będą oni zobowiązani do poboru i zapłaty VAT organom skarbowym od kaucji pobranych przez wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje, z którymi zawarli umowy, które nie zostały zwrócone w tym systemie.  

Jednocześnie samo rozliczenie VAT od nieodebranej kaucji ma być dokonywane przez podatników (tj. wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje) w deklaracji i ewidencji VAT. 

Zarówno wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje, jak i podmioty reprezentujące będą obowiązani prowadzić szczegółową ewidencję na potrzeby rozliczeń VAT.

Ewidencja ma być przekazywana drogą elektroniczną na każde żądanie organu podatkowego, co ma umożliwić organom skarbowym weryfikację prawidłowości rozliczenia VAT od niezwróconej kaucji.

Wprowadzenie systemu kaucyjnego będzie wywierać istotne znaczenie, chociażby z punktu widzenia wprowadzających napoje w opakowaniach (m.in. producentów, importerów). System ten będzie generować bowiem dodatkowe zobowiązania podatkowe i sprawozdawcze. Zmiany dotkną również dystrybutorów, jednostki handlowe oraz samych konsumentów.

Jako KPMG zdajemy sobie sprawę ze złożoności wprowadzanych przepisów, które mają wpływ na wielu uczestników rynku, niosąc za sobą potencjalne ryzyka.

Z uwagi na złożoność regulacji, zachęcamy do kontaktu. Udzielamy wsparcia w przygotowaniu do nowego systemu kaucyjnego, analizujemy potencjalny wpływ nowych przepisów na rozliczenia VAT oraz wspomagamy w dostosowaniu się do nowych regulacji podatkowych i sprawozdawczych.