• Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych

    Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.

W styczniu do sejmu trafił rządowy projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.

W końcową fazę legislacyjną wchodzą, zatem przepisy, które mogą przyczynić się do zmian w funkcjonowaniu wielu polskich przedsiębiorców na skalę porównywalną do niedawno wdrożonych regulacji dotyczącychochrony danych osobowych (RODO).
Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary funkcjonuje w naszym porządku prawnym od ponad 16 lat, jednak – jak podkreślają autorzy nowej regulacji, jej efektywność jest znikoma.
Obecne, nieskuteczne rozwiązania przewidują, że podmioty zbiorowe nie odpowiadają za własne czyny, lecz za czyny zabronione popełnione przez osoby fizyczne. Warunkiem niezbędnym dla pociągnięcia do odpowiedzialności podmiotu zbiorowego jest uprzednie prawomocne skazanie osoby fizycznej.
Projektowana regulacja diametralnie zmienia tę koncepcję.

W końcową fazę legislacyjną wchodzą, zatem przepisy, które mogą przyczynić się do zmian w funkcjonowaniu wielu polskich przedsiębiorców na skalę porównywalną do niedawno wdrożonych regulacji dotyczących ochrony danych osobowych (RODO).

Co się zmienia?

Podstawowymi założeniami, na których jest oparta proponowana regulacja, a które stanowią jednocześnie zasadniczą różnicę wobec obowiązujących rozwiązań, są:

  • zrezygnowano z wymogu uprzedniego uzyskiwania prejudykatu (wyroku skazującego osobę fizyczną)
  • poszerzone zostały podstawy odpowiedzialności podmiotów zbiorowych – objęte nią zostały zachowania uznane za zachowania własne samych podmiotów zbiorowych,
  • zdefiniowane zostało pojęcie czynu zabronionego,
  • wprowadzono zasady ochrony osób sygnalizujących nieprawidłowości, tzw. „sygnalistów”,
  • zdefiniowano znamiona czynu zabronionego.

Kary i środki orzekane wobec podmiotów zbiorowych

Podmiot, który:

  • ponosi odpowiedzialność za czyn zabroniony,
  • osiągnął korzyść majątkową z czynu zabronionego,
  • podjął niewłaściwe działania względem sygnalisty,
  • może zostać ukarany karą pieniężną lub w pewnych okolicznościach może być nawet rozwiązany.

Orzeczone mogą być również takie środki, jak:

  • przepadek mienia lub korzyści majątkowych lub ich równowartości,
  • zakaz promocji lub reklamy,
  • zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju,
  • zakaz korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia finansowego ze środków publicznych oraz obowiązek zwrotu wsparcia już otrzymanego,
  • zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne.

Kluczowe wnioski

Przy określaniu odpowiedzialności podmiotu zbiorowego będzie brane pod uwagę, czy wszystkie obowiązane organy i osoby uprawnione do działania w imieniu lub w interesie podmiotu zachowały należytą staranność wymaganą w danych okolicznościach – jeśli chodzi o organizację podmiotu oraz nadzór nad jego działalnością. Szczególnie istotne są:

Zachowanie należytej staranności w wyborze członków organu, osób uprawnionych do reprezentowania i podejmowania decyzji, pracowników oraz podwykonawców.

Właściwe rozwiązania organizacyjne zapobiegające lub utrudniające popełnienie czynu zabronionego.

Określone zasady postępowania na wypadek zagrożenia popełnienia czynu zabronionego lub skutków niezachowania reguł ostrożności.

Określony zakres odpowiedzialności organów podmiotu zbiorowego, innych jego komórek organizacyjnych, pracowników lub osób uprawnionych do działania w jego imieniu lub interesie.

Wyznaczona osoba lub komórka organizacyjna, nadzorująca przestrzeganie przepisów i zasad regulujących działalność podmiotu, który jest co najmniej średnim przedsiębiorcą.

Mechanizmy wymuszające podejmowanie działań w przypadku stwierdzenia w organizacji nieprawidłowości, która może ułatwić lub umożliwić popełnienie czynu zabronionego.

Nasze usługi

Compliance

Compliance

Audyt wewnętrzny

Audyt wewnętrzny

Zarządzanie ryzykiem nadużyć

Zarządzanie ryzykiem nadużyć

Ocena ładu korporacyjnego

Ocena ładu korporacyjnego

Zapewnienie zgodności kontraktowej

Zapewnienie zgodności kontraktowej

Doradztwo HR i zarządzanie zmianą

Doradztwo HR i zarządzanie zmianą

Czyn zabroniony ▼▼▼

Czyn zabroniony według ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych

Definicja czynu zabronionego pod groźbą kary.

Projekt nowej ustawy nie ogranicza odpowiedzialności podmiotów zbiorowych do konkretnie wymienionych w ustawie czynów, tak jak robi to dotychczas obowiązująca ustawa. Przewiduje natomiast odpowiedzialność podmiotów zbiorowych za „czyn zabroniony przez ustawę pod groźbą kary”, wskazując jedynie, iż należy przez to rozumieć: przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.

Wyznaczenie zakresu odpowiedzialności podmiotów zbiorowych wymaga, zatem ustalenia, co kryje się pod pojęciem „czynu zabronionego” w powyższym rozumieniu.

„Przestępstwo” definiują ogólnie przepisy Kodeksu karnego wskazując, iż jest nim zbrodnia (czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą) albo występek (czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5 tys. złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc).

Zatem dla uznania, czy dany czyn jest przestępstwem istotne są dwa czynniki – (i) czy istnieje przepis ustawowy, w którym dane działanie lub zaniechanie zagrożone jest karą i (ii) jaki jest przewidziany minimalny wymiar kary, jaką można wymierzyć za jego popełnienie. Nie ma natomiast znaczenia, czy taki przepis znajduje się w Kodeksie karnym, czy innej ustawie. Odpowiedzialność może wiec dotyczyć bardzo szerokiego wachlarza czynów zabronionych Przykładowo, może chodzić o przestępstwa gospodarcze czy przeciwko prawom pracownika uregulowane w kodeksie karnym, ale także przestępstwa z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prawa ochrony środowiska czy Prawa budowlanego oraz z różnych ustaw sektorowych (np. Prawa farmaceutycznego czy ustawy o ochronie zwierząt w odniesieniu do nielegalnego uboju zwierząt).

Projektowana ustawa przewiduje jednak pewne ograniczeniem odpowiedzialności podmiotu zbiorowego, gdyż w definicji „czynu zabronionego” zawarto wyraźne wyłączenie, zgodnie, z którym podmioty zbiorowe nie ponoszą odpowiedzialności za przestępstwa określone w przepisach Prawa prasowego oraz przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego (tj. między innymi zniesławienie, zniewaga, naruszenie nietykalności cielesnej). Zdaniem autora projektu ustawy, wyłączenia te mają na celu m. in. ochronę wolności słowa i wolności prasy. Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych nie obejmie też wykroczeń ani wykroczeń skarbowych.

Co grozi Państwa firmie za niezgodność z przepisami ustawy?

Kary pieniężne w wysokości od 30 tys. zł do nawet 60 mln zł i obowiązek zwrotu na rzecz Skarbu Państwa równowartości wsparcia finansowego środkami publicznymi, otrzymanego od chwili popełnienia czynu zabronionego do chwili wydania orzeczenia w sprawie to tylko dwa z wielu możliwych represji wymienionych w nowych przepisach.

Postać na kodeksie