„Produkt niebezpieczny” czyli jaki?
Za „produkt” uważa się każdą rzecz ruchomą, nawet będącą jedynie częścią składową innej rzeczy ruchomej. Za tożsame z rzeczą ruchomą, kodeks cywilny rozumie w tym względzie również zwierzęta i energię elektryczną. W praktyce, „produktem” w rozumieniu Kodeksu Cywilnego może być każdy towar (w tym również leki oraz żywność), niezależnie od tego czy jest wytwarzany seryjnie, bądź powstaje w wyniku indywidualnej pracy twórczej, pod warunkiem jednak, że jego wytwarzanie następuje w ramach działalności gospodarczej wytwórcy.

Za „niebezpieczny” uważa się produkt niezapewniający bezpieczeństwa, którego należałoby oczekiwać w ramach zwyczajnego, zgodnego z przeznaczeniem użycia produktu. Dla możliwości przypisania odpowiedzialności za produkt niebezpieczny, kluczowe jest stwierdzenie czy w momencie wprowadzania produktu do obrotu zapewniał on poziom bezpieczeństwa, jakiego należało oczekiwać według ogólnego stanu wiedzy, okoliczności wprowadzenia na rynek i sposobu zaprezentowania produktu jego odbiorcy. Za produkt niebezpieczny nie może zostać uznany produkt, tylko dlatego, że z czasem wprowadzono do obrotu jego ulepszoną (pozbawioną określonych niedoskonałości) wersję.

Dla porównania, za produkt „bezpieczny” uważa się produkt, który w zwykłych, dających się w uzasadniony sposób przewidzieć, okolicznościach jego używania, z uwzględnieniem czasu korzystania z produktu, a także w zależności od rodzaju produktu, sposobu jego uruchomienia oraz wymogów instalacji i konserwacji, nie stwarza zagrożenia dla konsumentów lub stwarza zagrożenie znikome, dające się pogodzić z jego zwykłym używaniem i uwzględniające wysoki poziom wymagań dotyczący ochrony zdrowia i życia ludzkiego.

Szkoda i poszkodowany
Określony w Kodeksie Cywilnym obowiązek odszkodowawczy z tytułu szkód wyrządzonych przez produkt niebezpieczny obejmuje, co do zasady, naprawienie wszelkich strat i uszczerbków (zarówno majątkowych jak i niemajątkowych) wyrządzonych przez produkt niebezpieczny. Obejmuje to zarówno straty poniesione wprost w wyniku zdarzenia powodującego szkodę (tzw. szkoda rzeczywista, łac. damnum emergens), jak i potencjalnych korzyści jakie zostały utracone w wyniku wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę (utrata spodziewanych korzyści łac. lucrum cessans).
Jednocześnie, obowiązek odszkodowawczy jest w tym względzie istotnie ograniczany poprzez przyjęcie, że:

1. Do obliczenia odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie bierze się pod uwagę wartości samego produktu, ani korzyści jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w związku z jego używaniem. Wspomniane ograniczenie dotyczy jednak wyłącznie szkód na mieniu – w odniesieniu do szkód wyrządzonych w razie śmierci, uszkodzeniu ciała lub innej utraty zdrowia, odszkodowanie może być dochodzone na zasadach ogólnych;
2. Odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie przysługuje, gdy szkoda na mieniu nie przekracza kwoty będącej równowartością 500 euro.
   Warto również podkreślić, że poszkodowanym uprawnionym do dochodzenia roszczeń w oparciu o omawiane zasady jest nie tylko nabywca produktu niebezpiecznego, ale ktokolwiek komu została wyrządzona szkoda przez ten produkt. Możliwość dochodzenia roszczeń jest w tym względzie jednak warunkowana istnieniem odpowiedniego związku przyczynowo skutkowego między wystąpieniem szkody, a brakiem należytego bezpieczeństwa produktu.

Co również ważne, możliwość dochodzenia odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny nie zamyka drogi do dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych. W szczególności poszkodowany będący nabywcą niebezpiecznego produktu będzie mógł dochodzić swoich roszczeń w oparciu o odpowiedzialność kontraktową za niewykonanie lub nieprawidłowe wykonanie umowy lub w oparciu o przepisy regulujące rękojmie za wady i gwarancję jakości towaru. Tą drogą możliwe jest dochodzenie odpowiedzialności za szkody na mieniu o wartości mniejszej niż 500 euro oraz z uwzględnieniem wartości samego produktu, oraz korzyści jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w związku z jego używaniem.

Podmiot odpowiedzialny do naprawienia szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny
Zasadniczo, za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny będzie w pierwszej kolejności odpowiadał jego producent (wytwórca).
Ponadto, w określonych sytuacjach Kodeks Cywilny przewiduje możliwość objęcia odpowiedzialnością również innych podmiotów:

1. Wytwórców materiału, surowca albo części składowej produktu.
   Odpowiedzialność tego podmiotu jest jednak wyłączona w razie, gdy wadliwość produktu wynika nie tyle z zastosowanych materiałów, surowców bądź części, ale z wadliwości konstrukcyjnej samego produktu, lub zastosowanych przed producenta wskazówek.
2. Osób podających się za producentów (tzw. quasi-producent lub producent nominalny) poprzez podanie swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego.
   W ramach tej kategorii odpowiadają przede wszystkim podmioty korzystające z anonimowych dostawców (no-name suppliers) i dokonujące brandingu oferowanych dalej produktów swoim oznaczeniem. W praktyce, odpowiedzialność na tej podstawie może być w określonych przypadkach przypisana również franchisingodawcy lub licencjodawcy, jako podmiotom które chociaż nie są odpowiedzialne za wytwarzanie i wprowadzanie na rynek produktów, firmują je swoim oznaczeniem. Na tej podstawie mogą również odpowiadać sprzedawcy decydujący się na dystrybucję opartą na dropshippingu w której dostarczane do odbiorcy produkty oznaczane są logo lub innym oznaczeniem prowadzącego sklep.
3. Wprowadzających na rynek produkty pochodzenia zagranicznego.
   Jakkolwiek w stosunku do tej kategorii podmiotów Kodeks Cywilny posługuje się określeniem „importerzy”, dyskusyjne jest czy obejmuje ona tylko podmioty realizujące import w ścisłym tego słowa znaczeniu, czy również podmioty oferujące produkty pochodzenia wewnątrzwspólnotowego (nabyte nie tyle w drodze importu, co w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towaru). Jest to o tyle istotne, że odpowiedzialność przy szerszej interpretacji mogą ponosić również podmioty prowadzące sklepy w modelu ecommerce zajmujące się dystrybucją na terenie kraju produktów wytworzonych poza granicami Polski, ale w ramach Europejskiego obszaru gospodarczego.

Powyższe podmioty odpowiadają na zasadzie solidarności z producentem, co oznacza, że poszkodowany może kierować swoje roszczenie według swojego uznania do wszystkich, bądź tylko niektórych podmiotów zobowiązanych do naprawienia szkody. Ewentualna naprawa szkody przez jednego ze zobowiązanych do naprawienia szkody zwalnia pozostałych z odpowiedzialności, nie wyłączając jednak ewentualnego roszczenia regresowego pomiędzy dłużnikami solidarnymi.

Oprócz wskazanej powyżej sytuacji w której sprzedawca będzie odpowiadał jako importer lub quasi-producent, możliwe jest również przypisanie mu odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny w razie braku możliwości ustalenia kto jest rzeczywiście jest producentem lub kto, zgodnie z wskazanymi powyżej zasadami odpowiedzialności solidarnej, powinien odpowiadać tak jak producent. Sprzedawca może uwolnić się w takim przypadku od odpowiedzialności, jeżeli w ciągu miesiąca od daty zawiadomienia go o wystąpieniu szkody, wskaże poszkodowanemu osobę i adres producenta, quasi-producenta lub importera. Jeżeli sprzedawca nie jest w stanie wskazać producenta lub wskazanych w zdaniu poprzedzającym osób odpowiadających z solidarnie z producentem, to może uwolnić się odpowiedzialności wskazując własnego dostawcę od którego nabył niebezpieczny produkt.

Sytuacje wyłączające odpowiedzialność
Kodeks Cywilny przewiduje, że odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny jest wyłączona w razie wystąpienia co najmniej jednej z szeregu tzw. okoliczności egzoneracyjnych.

Po pierwsze, odpowiedzialność będzie wyłączona w razie, gdyby szkoda została wyrządzona przez produkt niebezpieczny, który nie został wprowadzony do obrotu albo został do niego wprowadzony poza działalnością gospodarczą. Takie uregulowanie ma na celu wyłączenie odpowiedzialności przede wszystkim w razie nieuprawnionego rozpowszechnienia produktu, przykładowo w razie „wycieku” na rynek prototypów lub udostępnionych niekomercyjnie próbek towaru przed wypuszczeniem odpowiednio przebadanych i atestowanych wersji konsumenckich.

Ponadto, odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny będzie wyłączona z uwagi na tzw. „ryzyko rozwoju” zakładające, że nie można przypisywać odpowiedzialności, jeżeli w chwili wprowadzania do obrotu, biorąc pod uwagę znany na ten moment stan nauki i techniki, nie można było przewidzieć niebezpiecznych własności produktu. U podstaw tej przesłanki egzoneracyjnej leży przekonanie, że przyjęcie nieograniczonej odpowiedzialności w tym względzie groziłoby zahamowaniem jakiejkolwiek innowacji, z którą zawsze i nieodwołanie wiąże się ryzyko popełniania trudnych do przewidzenia w danym momencie błędów.

Wreszcie, odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny będzie wyłączona również w razie gdy niebezpieczeństwo produktu wynika z zastosowania norm wynikających z przepisów prawa bądź gdy ujawnienie się niebezpiecznych właściwości produktu nastąpiło dopiero po wprowadzeniu do obrotu (chyba, że właściwości te wynikały już z przyczyny leżącej poprzednio produkcie).

Przedawnienie roszczeń
Roszczenie o naprawienie szkody spowodowanej produktem niebezpiecznym przedawnia się po upływie 3 lat od dnia w którym poszkodowany dowiedział się (albo zachowując należytą staranność miał możliwość dowiedzieć się) o szkodzie i podmiocie odpowiedzialnym za wyrządzenie szkody.
Niezależnie od powyższego terminu, przedawnienie roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny nastąpi najdalej z upływem 10 lat od wprowadzenia produktu do obrotu.
Skuteczny upływ terminu przedawnienia będzie skutkował możliwością podniesienia przez odpowiedzialnego do naprawienia szkody spowodowanej produktem niebezpiecznym zarzutu przedawnienia roszczenia.

O ile terminu przedawnienia nie można skracać lub przedłużać mocą porozumienia stron, o tyle stosunkowo łatwo doprowadzić do przerwania terminu przedawnienia. W razie gdyby przed upływem 3 letniego terminu przedawnienia:

• wszczęto postępowanie przed sądem lub innym organem powołanym do rozpatrywania spraw, albo przed sądem polubownym,
• doszło do uznania roszczenia przez odpowiedzialnego do naprawienia szkody spowodowanej produktem niebezpiecznym,
• wszczęto mediację,

wówczas, po takim przerwaniu biegu terminu przedawnienia, będzie on biegł na nowo.