Zmiany w opodatkowaniu podziałów przez wyodrębnienie

Podział przez wyodrębnienie, podobnie jak opisywane przez nas szeroko połączenia horyzontalne bezemisyjne¹, został wprowadzony do Kodeksu spółek handlowych w 2023 r.² Również w tym przypadku wprowadzone rozwiązanie od początku wydawało się atrakcyjne na płaszczyźnie prawa spółek i mogło znajdować praktyczne rozwiązanie w wielu sytuacjach.

W przypadku podziału przez wyodrębnienie to spółka dzielona, a nie jej udziałowcy (akcjonariusze), otrzymuje udziały (akcje) w spółce przejmującej. Odróżnia to podział przez wyodrębnienie od „klasycznych” rodzajów podziałów, czyli podziału przez wydzielenie oraz podziału przez rozdzielenie, gdzie udziały (akcje) w spółce przejmującej otrzymują dotychczasowi udziałowcy (akcjonariusze) spółki dzielonej.

Konstrukcyjnie podział przez wyodrębnienie wykazuje zatem większe podobieństwa do aportu (wkładu niepieniężnego) do spółki, aniżeli do „klasycznych” rodzajów podziałów. Jednak cechą odróżniająca podział przez wyodrębnienie od aportu jest to, że podział przez wyodrębnienie wiąże się z sukcesją uniwersalną. Zgodnie bowiem z art. 531 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych:

„Spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane powstałe w związku z podziałem wstępują z dniem podziału albo z dniem wydzielenia albo z dniem wyodrębnienia w prawa i obowiązki spółki dzielonej, określone w planie podziału.”

Powyższe oznacza, że spółka przejmująca majątek wstępuje w prawa i obowiązki spółki dzielonej określone w planie podziału. Znajduje to zastosowanie także do podziału przez wyodrębnienie. Natomiast w przypadku aportu, co do zasady, brak jest sukcesji praw i obowiązków.

W konsekwencji, w dużym uproszczeniu, podział przez wyodrębnienie może być określony jako „aport z sukcesją uniwersalną”. Dzięki tym cechom, podział przez wyodrębnienie, jest w wielu przypadkach atrakcyjnym rozwiązaniem przy tworzeniu efektywnej struktury organizacyjnej w grupie spółek. Jednocześnie podział przez wyodrębnienie pozwala na przejmowanie praw i obowiązków spółek dzielonych, co umożliwia dokonywanie szybszych i prostszych transferów składników majątku.

W dotychczasowym stanie prawnym, do warunków neutralności podatkowej podziałów przez wyodrębnienie, stosuje się przepisy dotyczące opodatkowania pozostałych rodzajów podziałów. Taki stan rzeczy wywołuje pewne problemy, z uwagi na odmienność podziału przez wyodrębnienie od „klasycznych” podziałów.

Między innymi istnieją wątpliwości w zakresie stosowania art. 12 ust. 1 pkt 8d u.p.d.o.p., ponieważ przy podziale przez wyodrębnienie, to spółka dzielona, a nie jej udziałowcy (akcjonariusze), otrzymuje udziały (akcje) spółki przejmującej. W konsekwencji przykładowo art. 12 ust. 1 pkt 8d u.p.d.o.p. mógłby być stosowany co najwyżej odpowiednio do podziałów przez wyodrębnienie, ponieważ w przepisie tym mowa o udziałach (akcjach) przydzielonych udziałowcom (akcjonariuszom) spółki dzielonej. Niemniej, co ciekawe, w tym przypadku organy podatkowe przyjmują korzystne dla podatników stanowisko, uznając, że art. 12 ust. 1 pkt 8d u.p.d.o.p. nie znajduje zastosowania do podziałów przez wyodrębnienie³.

Trzeba jednak ponownie zauważyć, że konstrukcyjnie podział przez wyodrębnienie odpowiada aportowi (wkładowi niepieniężnemu), a nie podziałowi przez wydzielenie czy podziałowi przez rozdzielenie. W związku z tym na płaszczyźnie Dyrektywy Rady 2009/133/WE⁴ podział przez wyodrębnienie może stanowić wniesienie aktywów (aport – wkład niepieniężny, którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo lub zorganizowana część przedsiębiorstwa, które stanowią oddział w rozumieniu Dyrektywy Rady 2009/133/WE) lub wymianę udziałów⁵. W konsekwencji warunki neutralności podatkowej podziału przez wyodrębnienie zarówno dla spółki dzielonej jak i spółki przejmującej powinny odpowiadać warunkom neutralności podatkowej wniesienia aktywów lub wymiany udziałów, określonym w Dyrektywie Rady 2009/133/WE⁶.

Powyższe problemy zostały dostrzeżone, co było przyczyną wprowadzenia odpowiednich zmian poprzez uchwalenie ustawy z dnia 5 sierpnia 2025 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (dalej: „Ustawa Nowelizująca”). Uznano, że opodatkowanie podziału przez wyodrębnienie powinno odpowiadać opodatkowaniu aportu⁷ i w związku z tym zmieniono treść art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p. oraz dodano art. 12 ust. 4 pkt 25 lit. c u.p.d.o.p.

Z uwagi na zmienioną treść art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p. oraz dodany art. 12 ust. 4 pkt 25 lit. c u.p.d.o.p, które stanowią obecnie przepisy szczególne dla opodatkowania podziału przez wyodrębnienie a także kierując się wykładnią prounijną, należałoby uznać, że przepisy dotyczące opodatkowania „klasycznych” podziałów nie znajdują obecnie zastosowania do podziałów przez wyodrębnienie – w szczególności mowa tu o art. 12 ust. 1 pkt 8b u.p.d.o.p., art. 12 ust. 1 pkt 8ba u.p.d.o.p., art. 12 ust. 1 pkt 8bb u.p.d.o.p., art. 12 ust. 1 pkt 8c u.p.d.o.p., art. 12 ust. 1 pkt 8d u.p.d.o.p. oraz art. 12 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.p. Niemniej jednak może to wywoływać pewne wątpliwości i być przedmiotem potencjalnych sporów z organami podatkowymi, zwłaszcza przed wykształtowaniem się dominującej linii interpretacyjnej i orzeczniczej w tym zakresie. Brak wyraźnego doprecyzowania tej kwestii należy oceniać krytycznie w kontekście brzmienia Ustawy Nowelizującej.

Zmiany wprowadzone Ustawą Nowelizującą oznaczają, że podział przez wyodrębnienie będzie w zasadzie w większości przypadków neutralny podatkowo dla spółki przejmującej, ponieważ zastosowanie powinien znaleźć art. 12 ust. 4 pkt 4 u.p.d.o.p. Zgodnie z tym przepisem do przychodów nie zalicza się środków otrzymanych na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego. Jednocześnie to art. 12 ust. 4 pkt 4 u.p.d.o.p. powinien mieć zastosowanie do spółki przejmującej, ponieważ jak już wspomniano przepisy dotyczące opodatkowania „klasycznych” podziałów raczej nie powinny być stosowane do podziałów przez wyodrębnienie, choć nie jest to jednoznaczne. Prowadziłoby to bowiem do wprowadzenia warunków neutralności podatkowej niezgodnych z Dyrektywą Rady 2009/133/WE dla podziałów przez wyodrębnienie. Innymi słowy, podniesienie kapitału zakładowego spółki przejmującej przy podziale przez wyodrębnienie powinno być dla niej neutralne podatkowo.

Natomiast skutki podatkowe podziału przez wyodrębnienie dla spółki dzielonej będą odpowiadały skutkom podatkowym wniesienia aportu (wkładu niepieniężnego). Dlatego na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p. po stronie spółki dzielonej powstanie dochód równy nadwyżce wartości rynkowej składników majątku przekazywanych do spółki przejmującej nad ich wartością podatkową. W treści art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p. dodano bowiem odwołanie do podziału przez wyodrębnienie:

„Przychodami (…) są w szczególności: wartość wkładu określona w statucie lub umowie spółki, a w razie ich braku wartość wkładu określona w innym dokumencie o podobnym charakterze – w przypadku wniesienia do spółki albo spółdzielni wkładu niepieniężnego lub otrzymania wkładu w wyniku podziału spółki przez wyodrębnienie; jeżeli jednak wartość ta jest niższa od wartości rynkowej tego wkładu albo wartość wkładu nie została określona w statucie, umowie albo innym dokumencie o podobnym charakterze, przychodem jest wartość rynkowa takiego wkładu określona na dzień przeniesienia własności przedmiotu wkładu niepieniężnego; przepis art. 14 ust. 2 stosuje się odpowiednio⁸.”

Jednakże, jeśli wnoszone składniki majątku stanowią przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część, a spółka przejmująca będzie kontynuowała ich wycenę do celów podatkowych (warunek ten będzie niejako „domyślnie” spełniony, jeśli spółka przejmująca jest polskim rezydentem podatkowym), to wówczas zastosowanie znajdzie art. 12 ust. 4 pkt 25 lit. c u.p.d.o.p. i podział przez wyodrębnienie będzie neutralny podatkowo dla spółki dzielonej. Przepis ten stanowi bowiem, że:

„Do przychodów nie zalicza się: wartości, o której mowa w ust. 1 pkt 7, jeżeli przedmiotem: wyodrębnienia w ramach podziału przez wyodrębnienie jest przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część oraz spółka otrzymująca to przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część w wyniku podziału przez wyodrębnienie przyjęła dla celów podatkowych składniki wchodzące w skład tego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w wartości wynikającej z ksiąg podatkowych spółki dzielonej w drodze podziału przez wyodrębnienie.”

Trzeba jednak poczynić dodatkowe zastrzeżenie, że aby podział przez wyodrębnienie był neutralny podatkowo dla spółki dzielonej, to musi być on także uzasadniony ekonomicznie.

Warto jeszcze wspomnieć o dwóch kwestiach. Po pierwsze, zrównanie podziału przez wyodrębnienie z aportem oznaczałoby, że wystarczające jest, żeby wyodrębniane do spółki przejmującej składniki majątku stanowiły przedsiębiorstwo lub zorganizowaną część przedsiębiorstwa. Jako że art. 12 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.p. raczej nie powinien znajdować zastosowania do podziałów przez wyodrębnienie, to majątek pozostający w spółce dzielonej nie musiałby stanowić zorganizowanej części przedsiębiorstwa, aby podział przez wyodrębnienie był neutralny podatkowo dla spółki dzielonej. Brak jest bowiem takiego wymogu przy neutralności podatkowej wnoszenia aktywów w Dyrektywie Rady 2009/133/WE⁹. Kluczowe jest jednak to, aby w takiej sytuacji pozostałe warunki neutralności podatkowej były spełnione, mianowicie spółka przejmującą musi kontynuować wycenę do celów podatkowych przejętych składników majątku od spółki dzielonej10 a podział musi mieć uzasadnienie ekonomiczne¹¹. Trzeba jednak jeszcze raz zastrzec, że na płaszczyźnie polskich przepisów podatkowych nie jest oczywiste, czy aby podział przez wyodrębnienie był neutralny podatkowo, to czy majątek pozostający w spółce dzielonej musi stanowić zorganizowaną część przedsiębiorstwa. W konsekwencji może prowadzić to do sporów z organami podatkowymi i konieczności powoływania się bezpośrednio na Dyrektywę Rady 2009/133/WE przez podatników.

Po drugie, w Ustawie Nowelizującej pominięto, że podział przez wyodrębnienie w pewnych sytuacjach może także stanowić wymianę udziałów na podstawie Dyrektywy Rady 2009/133/WE¹². Jakkolwiek wydaje się, że sytuacje w których podział przez wyodrębnienie będzie stanowił wymianę udziałów będą rzadkie, ponieważ w takich przypadkach korzyści związane z sukcesją uniwersalną wynikającą z Kodeksu spółek handlowych raczej nie będą kluczowe, więc lepszą alternatywą powinien być aport, to jednak można sobie wyobrazić, że taka konstrukcja zostanie niekiedy wykorzystana. 

Warto wskazać następujący przykład: spółka dzielona chce dokonać transferu zorganizowanej części przedsiębiorstwa do spółki przejmującej. Uznano jednak, że warto byłoby także przenieść do spółki przejmującej również udziały w spółce X, których nie można przyporządkować do transferowanej zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Zdecydowano, że udziały te nie będą wnoszone w ramach oddzielnego aportu, aby ograniczyć koszty i przyspieszyć proces restrukturyzacji – udziały będą przenoszone także w ramach podziału przez wyodrębnienie. W konsekwencji podział przez wyodrębnienie w ramach przenoszonej zorganizowanej części przedsiębiorstwa będzie neutralny podatkowo, ponieważ stanowi wniesienie aktywów na podstawie Dyrektywy Rady 2009/133/WE. Natomiast przeniesienie udziałów nie będzie neutralne podatkowo jako wniesienie aktywów (udziały nie przynależą bowiem do zorganizowanej części przedsiębiorstwa), ale przeniesienie udziałów może być neutralne podatkowo jako wymiana udziałów. W konsekwencji jeden podział przez wyodrębnienie może stanowić w części wniesienie aktywów, a w części wymianę udziałów. Niemniej takie sytuacje będą atypowe.

W Ustawie Nowelizującej nie zmieniono treści art. 12 ust. 11 pkt 2 u.p.d.o.p., który to przepis zawęża stosowanie przepisów dotyczących neutralności podatkowej wymiany udziałów jedynie do wnoszonych aportów (wkładów niepieniężnych). W konsekwencji do podziału przez wyodrębnienie nie można bezpośrednio zastosować przepisów dotyczących neutralności podatkowej wymiany udziałów.

Niemniej jednak, jeśli podział przez wyodrębnienie stanowi w danym przypadku wymianę udziałów i spełnione są pozostałe warunki neutralności podatkowej wynikające z Dyrektywy Rady 2009/133/WE, to wówczas w takich przypadkach podział przez wyodrębnienie powinien być również neutralny podatkowo, a polskie przepisy dotyczące warunków neutralności podatkowej wymiany udziałów powinny zostać zastosowane odpowiednio. W takim przypadku konieczna będzie prounijna wykładnia polskich przepisów. Niestety trzeba zastrzec, że również w takich sytuacjach mogą powstać spory między podatnikami i organami podatkowymi, które ostatecznie będą musiały być rozstrzygnięte przez sądy administracyjne.

Jakkolwiek Ustawa Nowelizująca w zakresie odnoszącym się do podziału przez wyodrębnienie mogłaby być sformułowana w bardziej dokładny sposób, to większość problemów została usunięta.

Przy zastosowaniu wykładni prounijnej, związanej z Dyrektywą Rady 2009/133/WE, można skutecznie argumentować, że jeśli podział przez wyodrębnienie odpowiada definicji wniesienia aktywów (aportu, którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo lub zorganizowana część przedsiębiorstwa) albo wymiany udziałów, to po spełnieniu dodatkowych warunków może być neutralny podatkowo.

W konsekwencji podział przez wyodrębnienie będzie w wielu przypadkach atrakcyjniejszą alternatywą dla wnoszenia wkładów niepieniężnych, ponieważ oba typy restrukturyzacji będą w danej sytuacji neutralne podatkowo, ale tylko podział przez wyodrębnienie będzie wiązał się sukcesją uniwersalną praw i obowiązków na podstawie Kodeksu spółek handlowych.

Ostateczne podziały przez wyodrębnienie mogą stanowić efektywne rozwiązanie przy restrukturyzacjach, zwłaszcza w grupach kapitałowych.

Eksperci KPMG mogą zapewnić kompleksowe wsparcie przy prawnych oraz podatkowych aspektach planowanych restrukturyzacji.

¹ W. Majkowski, M. Sawczuk, K. Masilunas, B. Tokarski, Dostosowanie przepisów podatkowych do połączeń horyzontalnych bezemisyjnych, https://kpmg.com/pl/pl/blogs/home/posts/2025/09/dostosowanie-przepisow-podatkowych-do-polaczen-horyzontalnych-bezemisyjnych-blog-podatkowy.html (dostęp 04.09.2025 r.) oraz przywołane tam publikacje.

² Ustawa z dnia 16 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw.

³ Przykładowo można wskazać na interpretacje indywidualne Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowe z 04.07.2025 r., zn. 0111-KDIB1-1.4010.227.2025.2.AND oraz z 18.06.2025 r., zn. 0111-KDIB2-1.4010.208.2025.1.AS.

⁴ Dyrektywa Rady 2009/133/WE z dnia 19 października 2009 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku łączenia, podziałów, podziałów przez wydzielenie, wnoszenia aktywów i wymiany udziałów dotyczących spółek różnych państw członkowskich oraz przeniesienia statutowej siedziby SE lub SCE z jednego państwa członkowskiego do innego państwa członkowskiego. Warto dodać, że choć Dyrektywa Rady 2009/133/WE bezpośrednio określa jedynie warunki neutralności podatkowej restrukturyzacji transgranicznych, to z uwagi na zastosowanie koncepcji zakazu odwrotnej dyskryminacji, akceptowanej przez polskie sądy administracyjne, warunki neutralności podatkowej Dyrektywy Rady 2009/133/WE znajdują zastosowanie również do restrukturyzacji krajowych. Dodatkowo również w takich przypadkach niezgodność krajowych przepisów umożliwia bezpośrednie stosowanie prawa Unii Europejskiej.

⁵ M. Kondej, K. Rutkowska-Barnaś, Opodatkowanie podziału przez wyodrębnienie podatkiem dochodowym od osób prawnych, PP 2024/8, s. 36-38.

⁶ Tamże s. 38-44. Zobacz również R. Pływacz, M. Nurzyński, B. Tokarski, Zapowiedź zmian – przepisy zostaną dostosowane do nowych typów restrukturyzacji spółek, https://kpmg.com/pl/pl/blogs/home/posts/2024/08/zapowiedz-zmian-podatkowych-przepisy-zostana-dostosowane-do-nowych-typow-restrukturyzacji-spolek-blog-podatkowy.html (dostęp 04.09.2025 r.).

⁷ Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw z 07.05.2025 r., X kadencja, druk sejm., s. 6-7.

⁸ Jednocześnie możliwe jest rozpoznanie kosztów uzyskania przychodów po stronie spółki dzielonej na podstawie art. 15 ust. 1j u.p.d.o.p.

⁹ Niemniej jednak sytuacja, gdy majątek pozostający w spółce dzielonej nie będzie stanowił zorganizowanej części przedsiębiorstwa, może powodować problemy na podstawie art. 93c § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Zgodnie bowiem z tym przepisem sukcesja podatkowa przy podziałach, w tym również podziałach przez wyodrębnienie, ma miejsce jedynie wówczas, gdy majątek przekazywany jak i majątek pozostający w spółce dzielonej stanowią zorganizowane części przedsiębiorstwa. Oznacza to, że zasady sukcesji podatkowej przy podziałach są inne niż zasady sukcesji uniwersalnej określone w Kodeksie spółek handlowych. Należy przy tym stwierdzić, że art. 93c § 2 Ordynacji podatkowej nie został odpowiednio dostosowany do podziałów przez wyodrębnienie w związku z ich statusem na podstawie Dyrektywy Rady 2009/133/WE.

¹⁰ Nawet jeśli brak będzie sukcesji podatkowej na podstawie art. 93c § 2 Ordynacji podatkowej, to spółka przejmująca i tak będzie mogła kontynuować wycenę do celów podatkowych przejętych składników majątku od spółki dzielonej. W przypadku środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych podstawą będzie art. 16g ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 16g ust. 19 u.p.d.o.p. Innymi słowy, w takiej sytuacji spółka przejmująca może wybrać - albo dokonać aktualizacji wartości podatkowej przejmowanych składników majątku (step-up), ale wtedy podział przez wyodrębnienie nie będzie neutralny podatkowo dla spółki dzielonej, albo nie kontynuować wycenę wartości przejmowanych składników majątku (brak step-upu), jednak wówczas podział przez wyodrębnienie będzie neutralny podatkowo dla spółki dzielonej.

¹¹ Porównaj M. Kondej, K. Rutkowska-Barnaś, Opodatkowanie podziału przez wyodrębnienie podatkiem dochodowym od osób prawnych, PP 2024/8, s. 36-40.

¹² Zobacz także M. Kondej, K. Rutkowska-Barnaś, Opodatkowanie podziału przez wyodrębnienie podatkiem dochodowym od osób prawnych, PP 2024/8, s. 37.