26 września 2024 r. na portalu Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wyeliminowania nieprawidłowości w systemie wizowym Rzeczypospolitej Polskiej.
W odpowiedzi na zidentyfikowane nadużycia wynikające z obowiązującej w ostatnich latach polityki udzielania cudzoziemcom wiz w celu uczęszczania na studia i zatrudnienia w Polsce, Minister Spraw Zagranicznych przygotował projekt ustawy, która ma przyczynić się do uszczelnienia tej procedury.
Planowane zmiany mają objąć szereg przepisów uregulowanych w dziewięciu ustawach, wpływających m.in. na proces uznawania świadectw, certyfikatów i innych dokumentów potwierdzających wykształcenie lub uprawnienia do kontynuowania nauki, na postępowania wykroczeniowe w związku z nielegalnym zatrudnieniem i powierzaniem pracy cudzoziemcom, na uprawnienia organów do przekazywania między sobą informacji oraz na proces rekrutacji studentów na studia (w tym, poprzez wprowadzenie egzaminów wstępnych i rozmów kwalifikacyjnych oraz wymogu znajomości języka wykładowego na poziomie nie niższym niż B2). Najobszerniejsze modyfikacje miałyby dotyczyć kwestii zawartych w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawie z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wyeliminowania nieprawidłowości w systemie wizowym Rzeczypospolitej Polskiej wydaje się nie brać pod uwagę toczących się równolegle procesów legislacyjnych mających na celu zastąpienie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy odrębnymi ustawami (o czym pisaliśmy w artykule Czy ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zostanie wkrótce zastąpiona?). Przebieg prac nad ustawą o rynku pracy i służbach zatrudnienia oraz ustawą o dostępie cudzoziemców do rynku pracy może znacznie wypłynąć proponowane rozwiązania omawianego projektu.
Najważniejsze zmiany
Zgodnie z obecnym projektem, w obszarze regulowanym przez ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zmiany miałyby objąć m.in.:
- rezygnację ze zwolnienia osób posiadających zezwolenia na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach z obowiązku posiadania także zezwolenia na pracę;
- pierwszeństwo w rozpatrywaniu przez wojewodę wniosków o zezwolenie na pracę składanych przez przedsiębiorców korzystających ze wsparcia na wskazane w ustawie inwestycje, wpisanych do właściwego wykazu przedsiębiorców;
- obowiązkowe wydanie decyzji odmownej w kwestii wydania zezwolenia na pracę lub wpisania oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń w razie ustalenia, że wniosek lub oświadczenie zostały złożone dla pozoru, będą wykorzystane przez cudzoziemca w celu innym niż wykonywanie pracy dla danego podmiotu lub podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi nie dopełnia obowiązków związanych z prowadzeniem działalności lub powierzaniem pracy – do tej pory decyzja odmowna przy zaistnieniu tych okoliczności była fakultatywna;
- wprowadzenie przesłanki obowiązkowej odmowy wydania zezwolenia na pracę lub zarejestrowania oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, jeżeli zachodzą uzasadnione wątpliwości co do wiarygodności złożonych przez podmiot powierzający pracę oświadczeń odnośnie do liczby cudzoziemców;
- podwyższenie kar za nielegalne powierzanie pracy cudzoziemcowi oraz ustalanie kary grzywny proporcjonalnie do ilości nieprawidłowo zatrudnionych cudzoziemców;
- zwiększenie kar grzywny za naruszenie przepisów o zatrudnianiu cudzoziemców przez agencje zatrudnienia.
Z kolei w ustawie o cudzoziemcach wprowadzone miałyby być m.in. następujące zmiany:
- rozszerzenie przesłanek, w których odmawia się wydania wizy krajowej w celu odbycia studiów, zezwolenia na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach lub wyraża sprzeciw na skorzystanie przez cudzoziemca z instytucji mobilności studenta w sytuacji, gdy jednostka prowadząca studia działa głównie w celu ułatwiania studentom lub doktorantom niezgodnego z prawem wjazdu lub pobytu na terytorium Polski, a także umożliwienie organom cofnięcia wizy krajowej i zezwolenia na pobyt czasowy w razie stwierdzenia, że takie okoliczności miały miejsce;
- wprowadzenie obowiązku poinformowania organu, który wydał wizę, o skreśleniu cudzoziemca z listy studentów lub doktorantów;
- usprawnienie procesu obsługi osobistego składania wniosków o wydanie wizy krajowej przez wprowadzenie możliwości ustalenia terminu złożenia wniosku z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej umożliwiających porozumiewanie się na odległość oraz zapewniających identyfikację tego cudzoziemca, a w razie potrzeby także komunikację w czasie rzeczywistym;
- sprecyzowanie, że udziela się zezwolenia na pobyt czasowy i dopuszcza mobilność studenta na terytorium Polski w ramach odpłatnych studiów, jeżeli cudzoziemiec przedłoży dowód uiszczenia opłaty za semestr albo rok tych studiów.
Powyższe zmiany mają na celu nie tylko usprawnienie procesów uzyskiwania dokumentów legalizujących pobyt i zatrudnienie zagranicznych studentów w Polsce, ale także zapewnienie, że dokumenty te będą wykorzystywane w sposób prawidłowy, zgodny z prawem oraz ze swoim przeznaczeniem. Wprowadzenie proponowanych regulacji powinno przyczynić się do wyeliminowania nadużyć w zakresie legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium Polski i strefy Schengen.
Ustawa miałaby wejść w życie z dniem 1 lipca 2025 r.
