Od połowy września 2024 r. województwa położone w południowo-zachodniej Polsce zmagają się ze skutkami powodzi. W związku z rozmiarem szkód, na obszarach dotkniętych powodziami został wprowadzony stan klęski żywiołowej oraz uchwalono wykaz gmin, wobec których mają zastosowanie szczególne rozwiązania związane z usuwaniem skutków powodzi. W konsekwencji, na tych terenach obowiązują przepisy, które mają szczególne znaczenie dla pracodawców, m.in. dotyczące usprawiedliwiania nieobecności w pracy w związku z powodzią, możliwości wydawania polecenia świadczenia pracy zdalnej oraz możliwości wykorzystania środków z ZFŚS na cele związane z pomocą dla poszkodowanych.
Mimo istniejących już regulacji, Rząd podjął dalej idące działania mające na celu zapewnienie „dodatkowego pakietu udogodnień” dla osób poszkodowanych przez powodzie. W związku z tym, w Sejmie trwają prace nad nowelizacją ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw. Projekt przewiduje pomoc w zakresie oświaty i wychowania, wsparcia kredytobiorców, wsparcia budownictwa mieszkaniowego, a także specjalne regulacje w obszarze prawa pracy.
Szczególne uprawnienia dla powodzian w obszarze prawa pracy
Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (dalej „Ustawa”) przewiduje szereg „dodatkowych uprawnień” zarówno dla osób fizycznych, prawnych jak i dla jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, które na skutek powodzi doznały szkód majątkowych lub utraciły, chociażby czasowo, możliwość korzystania z posiadanej nieruchomości lub lokalu. Przewiduje ona między innymi szczególne regulacje mające zastosowanie zarówno do pracowników jak i do pracodawców w związku z powodzią, takie jak:
Usprawiedliwiona nieobecność w pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na okres 10 dni.
Możliwość skorzystania z ZFŚS przez pracodawcę na cele związane z pomocą dla poszkodowanych zatrudnionych u pracodawcy lub innego pracodawcy.
Nieoprocentowane pożyczki z FGŚP w przypadku braku środków na wypłatę pracownikom wynagrodzenia.
Uprawnienie pracodawcy do delegowania pracownika do innego rodzaju pracy, jeżeli jest to konieczne w związku z usuwaniem skutków powodzi u tego pracodawcy.
Możliwość przeznaczenia środków PFRON i zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych na określone cele związane z zapobieganiem skutkom powodzi lub umorzenie pożyczek z PFRON.
Warto również pamiętać, że zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W przypadku skorzystania przez pracownika z tego uprawnienia, przysługuje mu prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.
Ponadto, przepisy Kodeksu pracy przewidują, iż m.in. na okres obowiązywania stanu nadzwyczajnego oraz na okres kolejnych 3 miesięcy po jego odwołaniu pracodawca może wydać polecenie wykonywania pracy zdalnej, o ile pracownik złoży bezpośrednio przed wydaniem polecenia oświadczenie w postaci papierowej lub elektronicznej, że posiada warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy zdalnej.
Propozycja nowych form wsparcia dla powodzian
Obowiązująca Ustawa określa różne formy pomocy dla osób, które zostały poszkodowane w wyniku działania żywiołu. Natomiast obecny ogrom strat wymaga w ocenie Rządu podjęcia dodatkowych działań wspierających osoby poszkodowane. W związku z tym, w Sejmie rozpoczęto prace nad projektem przepisów zmieniających regulacje zawarte w Ustawie (projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw). Przewiduje on szereg rozwiązań polegających między innymi na możliwości przyznania nowej formy wsparcia finansowego w postaci zasiłku losowego przeznaczonego na zaspokojenie potrzeb edukacyjnych dzieci realizujących obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne lub uczniów czy też dodatkowych zasiłków opiekuńczych. Ponadto projekt zawiera propozycję przyznania dodatkowych udogodnień pracowniczych, m.in. takich jak:
Dodatkowe 4 dni urlopu na żądanie (t.j. zwiększenie wymiaru urlopu wypoczynkowego na żądanie do łącznie 8 dni).
Zapewnienie pracownikom prawa do zwolnienia od pracy w wymiarze do 20 dni w celu usuwania skutków powodzi w odniesieniu bezpośrednio do swojego mienia lub mienia osób bliskich – z zachowaniem prawa do 100 % należnego wynagrodzenia.
Obowiązek obniżenia wymiaru czasu pracy pracownika na jego żądanie, do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.
Zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych i delegowania poza stałe miejsce pracy.
Możliwość przeprowadzenia szkoleń wstępnych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej (z pewnymi wyjątkami).
Przedłużenie kadencji m.in. rady pracowników oraz społecznego inspektora pracy, w sytuacji, gdy na skutek powodzi nie możliwe jest przeprowadzenie nowych wyborów.
Zawieszenie terminu wnoszenia odwołań do sądu pracy od wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę oraz przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy.
Zawieszenie obowiązku wykonania m.in. okresowych badań lekarskich i przedłużenie terminu ważności orzeczeń lekarskich o okres 30 dni od zakończenia okresu stanu klęski żywiołowej.
Projekt ustawy przewiduje również zniesienie na okres trwania stanu klęski żywiołowej zakazu handlu w niedzielę (która nie jest świętem), w zakresie wykonywania czynności związanych z handlem na obszarze gmin poszkodowanych. W związku z tym, w powyższym okresie możliwe będzie wykonywanie czynności polegających na rozładowywaniu, przyjmowaniu i ekspozycji towarów pierwszej potrzeby, oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania takich czynności.
