Zmiany w cenach transferowych – raje podatkowe w przepisach, a raje w praktyce

Wprowadzone z dniem 1 stycznia 2021 r. przepisy o cenach transferowych w znaczący sposób rozszerzyły obowiązki sprawozdawcze dla podatników, tworząc nową kategorię transakcji wymagających raportowania. Raportując transakcje w 2022 r. niezbędne będzie wykazanie tzw. „pośrednich” transakcji rajowych, w ramach których beneficjentem rzeczywistym należności jest podmiot rajowy, nawet jeśli sam kontrahent podatnika takim podmiotem nie jest.

Od 1 stycznia 2021 r., w przypadku realizacji transakcji z podmiotami z rajów podatkowych, obowiązek sporządzenia dokumentacji dotyczy również transakcji kontrolowanej lub transakcji innej niż transakcja kontrolowana, jeżeli rzeczywisty właściciel ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową oraz wartość tej transakcji za rok podatkowy przekracza 500 000 zł.

Konsekwencją powyższych zmian jest również ustanowienie domniemania przez ustawodawcę, że rzeczywisty właściciel ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, jeżeli druga strona transakcji, dokonuje w roku podatkowym lub roku obrotowym rozliczeń z podmiotem mającym siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową.

Co istotne, przy ustalaniu tych okoliczności podatnik jest zobowiązany do dochowania należytej staranności. Oznacza to, że jeżeli rzeczywistym właścicielem kontrahenta (nawet niepowiązanego) jest podmiot z raju podatkowego, zastosowanie znajdą przepisy o cenach transferowych, a w konsekwencji – doprowadzi to do konieczności spełnieniach obowiązków dokumentacyjnych i sprawozdawczych przez podatnika.

W związku z potrzebą wyjaśnienia nowopowstałych przepisów wymagających dokumentowania i raportowania transakcji rajowych, jak również z uwagi na liczne zastrzeżenia podatników odnośnie wątpliwych przepisów, Ministerstwo Finansów prowadzi prace w zakresie opublikowania objaśnień podatkowych.

Do tej pory opublikowane zostały dwie wersje objaśnień, które jednak wciąż są poddawane konsultacjom publicznym i dalszym zmianom. W bieżącej wersji projektu objaśnień z dnia 21 grudnia 2021 r. Ministerstwo Finansów wskazuje i omawia m.in. istotę domniemania i standardu należytej staranności, standard należytej staranności przy identyfikacji rzeczywistego właściciela i przy weryfikacji podstawy domniemania oraz stopniowalność tego standardu.

Na finalną wersję objaśnień wciąż wszyscy oczekują - konsultacje trwały do 31 stycznia 2022 r. więc niebawem powinniśmy spodziewać się efektów prac Ministerstwa.

Podatnicy nie oczekują natomiast spokojnie na odpowiedzi ze strony Ministerstwa w postaci objaśnień podatkowych. Prace z doradcami podatkowymi w zakresie wypracowania odpowiednich rozwiązań, jak i próby doprecyzowania przepisów w formie interpretacji już trwają. W szczególności warto wskazać na jedną z pierwszych interpretacji indywidualnych wydaną z dniem 19 stycznia 2022 r. przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (sygn. 0111-KDIB1-2.4010.385.2021.1.AW) w zakresie dokumentacji transakcji rajowych.

W ramach wydanej interpretacji Dyrektor KIS wskazał, że art. 11o ust. 1a ustawy o CIT dotyczy wyłącznie transakcji zakupowych z perspektywy podatnika, czyli takich, w ramach których nabywa on towary lub usługi jako związane z transferem należności do drugiej strony transakcji. Wskazane również zostało, że transakcje, w ramach których to podatnik sprzedaje towar lub świadczy usługę na rzecz drugiej strony transakcji nie podlegają weryfikacji, gdyż są związane z uregulowaniem należności na rzecz podatnika.

Dodatkowo, Dyrektor KIS wskazał, że wyjątkiem od powyższego mogą być sytuacje, w których odbiorcą należności jest polski rezydent, jeżeli rzeczywisty właściciel jest podmiotem rajowym. Natomiast w przypadku gdy polski rezydent jest jednocześnie rzeczywistym właścicielem, nie powstaje obowiązek dokumentacyjny. W tym przypadku to wnioskodawca dokonuje sprzedaży usług na rzecz niepowiązanego kontrahenta krajowego i wskazuje, że jest rzeczywistym właścicielem otrzymywanych należności jako podmiot świadczący usługi.

Powyższe stanowisko Dyrektora jest spójne z dotychczasowym brzmieniem projektów objaśnień podatkowych Ministerstwa, w związku z czym zdaje się, że taka linia interpretacyjna zostanie utrzymana. 

Opisywane zmiany okazują się dużym wyzwaniem dla podatników. W ciągu ostatnich miesięcy KPMG rozmawiało z wieloma klientami z różnych branż o ich wątpliwościach. Niestety wiele z nich nie zostało poruszonych w obecnych projektach objaśnień, pomimo zgłoszeń w ramach prowadzonych w ostatnich miesiącach konsultacji.

Najtrudniejszym zadaniem dla podatników będzie podejście do tego, w jaki sposób dochować należytej staranności w zakresie weryfikacji kontrahentów, i jednocześnie nie zakłócić tym prowadzonej działalności i relacji biznesowych. W tym celu, podatnicy będą zobowiązani do stworzenia własnych procedur weryfikacyjnych, które potwierdzą należytą staranność podatników i zabezpieczą ich przed ewentualnymi pytaniami organów podatkowych.

Rekomendowanym rozwiązaniem przez Ministerstwo Finansów jest przygotowanie i zebranie oświadczeń swoich kontrahentów w zakresie ich statusu beneficjenta rzeczywistego oraz realizowanych przez tych kontrahentów transakcji z własnymi kontrahentami z rajów podatkowych. Warto również rozważyć przyjęcie ustandaryzowanych rozwiązań w ramach organizacji, np. poprzez uwzględnienie zapisów umownych z kontrahentami lub wykorzystanie już istniejących procedur weryfikacyjnych.

Największym wyzwaniem dla podatników jak zawsze jest termin na sporządzenie dokumentacji cen transferowych za 2021 r., obejmującej również omawiane „pośrednie” transakcje rajowe. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, termin ten mija z końcem 9 miesiąca po zakończeniu roku podatkowego (tj. w przypadku podatników, dla których rok podatkowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, będzie to koniec września 2022 r.).

W odpowiedzi na rosnące wątpliwości podatników, KPMG oferuje rozwiązania i narzędzia gwarantujące wsparcie w zakresie identyfikacji kontrahentów, których beneficjent rzeczywisty należności ma siedzibę w raju podatkowym, obejmujące opracowanie procedur weryfikacji, a także wprowadzenie narzędzia umożliwiającego automatyzację procesu i uproszczenie procesów administracyjnych, a przez to oszczędność czasu i środków. 

Dzięki narzędziu KPMG, podatnicy mogą zbierać i oceniać informacje przekazywane przez kontrahentów w przejrzystym narzędziu oraz wyeliminować potencjalne ryzyka, związane z prowadzeniem procesu przez ludzi. Raporty przygotowane przez KPMG lub narzędzie do automatyzacji weryfikacji transakcji rajowych będą stanowiły również materiał dowodowy przydatny w trakcie ewentualnej kontroli.